«Την Τσο Τσο Σαν τη συναντώ σε κάθε άνθρωπο που ονειρεύεται άνευ όρων»

«Tη νεαρή γκέισα “δεσποινίδα Πεταλούδα” νοίκιασε, έναντι 39 δολαρίων τον μήνα, ένας Αμερικανός αξιωματικός. Από αυτά, 4 δολάρια στοίχιζε η κρατική άδεια που της επέτρεπε να είναι ερωμένη του και της εξασφάλιζε πρόσβαση στα δημόσια λουτρά, 25 δολάρια στοίχιζε η κατοικία και 10 ακόμα δολάρια μια υπηρέτρια. Εκείνος απολάμβανε τις ανέσεις ενός “γάμου” με ημερομηνία λήξης και εκείνη είχε στέγη και υπηρέτρια. Ο αξιωματικός, φεύγοντας για την Αμερική, της υποσχέθηκε ότι θα επέστρεφε. Αντ’ αυτού, την άφησε πάμφτωχη με ένα μωρό στην αγκαλιά». Με αυτή την αφήγηση που αφορούσε μια πραγματική ιστορία γκέισας, ο συγγραφέας Τζον Λούθερ ξεκίνησε να γράφει το σύντομο διήγημά του. Κι αυτό είναι το διήγημα που αποτέλεσε τη βάση για το θεατρικό έργο και, στη συνέχεια, για μια από τις δημοφιλέστερες όπερες του Πουτσίνι.

Μαντάμα Μπατερφλάι, λοιπόν. Η όπερα με τις υπέροχες άριες, την πρόδηλα μελωδική μουσική και τη δραματική θεατρικότητα. Με αυτήν τη «γιαπωνέζικη τραγωδία» του Πουτσίνι, σε μια νέα παραγωγή, ανοίγει η Εθνική Λυρική Σκηνή στις 1, 4, 7 και 10 Ιουνίου τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, στο Ηρώδειο. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο κορυφαίος Γάλλος σκηνοθέτης της όπερας και του θεάτρου, Ολιβιέ Πι, που έχει υπογράψει πάνω από σαράντα έργα όπερας σε όλο τον κόσμο, αλλά αυτή είναι η πρώτη του αναμέτρηση με το έργο του Πουτσίνι, και διευθύνει ο Βασίλης Χριστόπουλος.

«Αυτή η όπερα, όπως όλοι ξέρουμε, μιλάει για τον τραγικό και μοιραίο έρωτα της δεκαπεντάχρονης γκέισας Τσο Τσο Σαν για τον Πίνκερτον, τον μάλλον ανεύθυνο υποπλοίαρχο του Αμερικανικού Ναυτικού, γύρω στο 1900. Για μένα όμως αυτό που κάνει το έργο ξεχωριστό είναι ο ριζοσπαστισμός αυτού του κοριτσιού, η απολυτότητα της αγνής της αγάπης και η προθυμία της να πεθάνει γι’ αυτόν που αγαπά», μας λέει η ανερχόμενη Νοτιοκορεάτισσα υψίφωνος Αννα Σον, που ερμηνεύει τον ρόλο του τίτλου (στον ρόλο του Αμερικανού αξιωματούχου ο διακεκριμένος Ιταλός τενόρος Αντρέα Καρέ).

Η υπόθεση της όπερας αφορά πράγματι τον μοιραίο έρωτα μεταξύ δύο αταίριαστων ανθρώπων. Εκείνος όχι μόνο την εγκαταλείπει επιστρέφοντας στην Αμερικανίδα σύζυγό του, αλλά, έπειτα από τρία χρόνια απουσίας, μαζί με την οικογένειά του πηγαίνει ξανά στην Ιαπωνία, όπου μαθαίνει ότι έχει αποκτήσει γιο από την Μπατερφλάι. Η προδομένη γκέισα δέχεται να παραδώσει το παιδί μονάχα στον ίδιο τον Πίνκερτον και στη συνέχεια αυτοκτονεί.

«Κατά μια έννοια, η Μπατερφλάι, αν αφαιρέσουμε το βερνίκι του “τοπικού χρώματος”, είναι η ιστορία ενός Αμερικανού χωρίς ηθικούς φραγμούς, που αγοράζει ένα παιδί δεκαπέντε ετών και το καταστρέφει. Κάτω από τις ανθισμένες κερασιές, η ποταπότητα, η βία, η άρνηση του ιαπωνικού πολιτισμού, η λαγνεία και ο αλκοολισμός είναι οι πραγματικοί κινητήρες του έργου», αναφέρει ο κορυφαίος σκηνοθέτης Ολιβιέ Πι, που πρόσφατα ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Παρισινού Θεάτρου Σατλέ, μετά την επιτυχημένη του 9ετή θητεία στο τιμόνι του Φεστιβάλ της Αβινιόν.

«Δεν πρόκειται, λοιπόν, για μελόδραμα αλλά για κάθοδο στην Κόλαση, λιγότερο συναισθηματική απ’ όσο φαίνεται. Ισως η εποχή μας να φανεί ευαίσθητη στην αχαλίνωτη σεξιστική βία που εκφράζει ο γιάνκης Πίνκερτον, για τον οποίο πραγματικοί θεοί είναι το ουίσκι και το δολάριο. Αυτό είναι που, σε ψυχολογικό επίπεδο, καθιστά ένα έργο πολύ βαθύτερο από αυτό που κατανοεί κανείς με την πρώτη ακρόαση. Η πολιτική των ανθρώπινων σχέσεων, στις οποίες κυριαρχεί το χρήμα, παίζει τον ρόλο της ειμαρμένης των τραγωδιών, σαν ένας θεός που δεν ακούει τίποτε σε έναν κόσμο χωρίς ατομική ελευθερία. Και αυτή η ειμαρμένη του χρήματος είναι ένας πέρα για πέρα πραγματικός θεός κι όχι μόνο ένας μύθος».

Τυχερή που συνεργάζεται με έναν τόσο εμπνευσμένο σκηνοθέτη, η ανερχόμενη Νοτιοκορεάτισσα υψίφωνος Αννα Σον ερμηνεύει τον ρόλο του τίτλου και κάνει ένα όνειρό της πραγματικότητα. «Το να εμφανίζεσαι κάτω από την Ακρόπολη είναι ευλογία. Το θέατρο αυτό είναι ένα μαγικό μέρος», μας λέει. «Οι σύγχρονες τέχνες του παγκόσμιου θεάματος έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική αρχαιότητα. Και το να μπορείς να συμμετάσχεις σε μια πρεμιέρα όπερας εδώ στη γενέτειρα του θεάτρου, των παραστατικών τεχνών και μάλιστα ερμηνεύοντας αυτόν τον ρόλο, είναι τεράστια τιμή».

Ασιάτισσα κι εκείνη, αναγνωρίζει στον συναισθηματικό κόσμο αυτής της γυναίκας οικεία στερεότυπα;

«Μπορεί στην ιστορία να έχει περάσει ως Ασιάτισσα, αλλά προσωπικά βλέπω τα έντονα δυτικά της χαρακτηριστικά. Από την πρώτη της εμφάνιση δεν διστάζει να εκφράσει όλα της τα συναισθήματα, τις σκέψεις της, ως έχουν, και να εκφράσει την αγάπη της. Μέχρι να επιστρέψει ο άντρας της, ζει μόνη και προστατεύει το σπίτι της, απαντώντας σε συκοφαντίες και επιθέσεις εναντίον της. Κάποιοι την αντιμετωπίζουν ως αδύναμο άτομο, αλλά για μένα είναι εξαιρετικά δυνατή, αδιάλλακτη και θαρραλέα. Αλλωστε, όπως γνωρίζουμε από τη βιογραφία του Πουτσίνι, ο συνθέτης έτρεφε μεγάλη ευλάβεια για τους ασιατικούς πολιτισμούς. Νομίζω, λοιπόν, ότι η αντίθεση μεταξύ αμερικανικού και ιαπωνικού περιβάλλοντος τον ενέπνευσε και ότι αυτή η αντίθεση πυροδότησε τη συνθετική του φαντασία».

● Κοιτάζοντας γύρω μας σήμερα, πού συναντάτε πιο συχνά την Τσο Τσο Σαν;

Σε κάθε άνθρωπο που ονειρεύεται και ελπίζει βαθιά και άνευ όρων και αγωνίζεται για την πραγματοποίηση αυτών των ονείρων και ελπίδων του.

📌 Πληροφορίες: Παραστάσεις 1, 4, 7, 10 Ιουνίου στις 21.00. Σκηνικά, κοστούμια: Πιερ-Αντρέ Βάιτς. Φωτισμοί: Μπερτράν Κιγί. Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος. Τη Σουτζούκι ερμηνεύει η μεσόφωνος Αλίσα Κολόσοβα, τον Σάρπλες ο βαρύτονος της ΕΛΣ Διονύσης Σούρμπης. Εισιτήρια: €15 -€100.