Τι μας είπαν, τι είδαμε και το μέλλον της

Η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, που διεξήχθη από τις 16 έως τις 19 Μαΐου, έριξε αυλαία, αφήνοντας πίσω της αρκετά ερωτηματικά σε σχέση με το ποιο θα είναι το μέλλον της και πώς θα διεξαχθεί τον επόμενο χρόνο από τον νέο Εθνικό Φορέα για το Βιβλίο. Φέτος, εκπροσωπήθηκε από 850 εκθέτες, περισσότερους από 1.500 Ελληνες και ξένους συγγραφείς, ομιλητές και επαγγελματίες του βιβλίου από 40 χώρες, σε πάνω από 500 εκδηλώσεις, σε 14 αίθουσες εκδηλώσεων, συνολικής έκτασης 16.000 τ.μ. Γιόρτασε τα είκοσι χρόνια της με επιμέρους θεματικές, όπως Γυναίκες, Τεχνητή Νοημοσύνη, Βαλκάνια, Πολιτική, Ιστορία, Κλιματική κρίση, Τέχνες. Και τίμησε ξεχωριστά τον Θεσσαλονικιό πεζογράφο, ποιητή και δοκιμιογράφο Γιώργο Ιωάννου, με εκδηλώσεις αφιερωμένες στο έργο του.

Στην ομιλία του κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, ο υφυπουργός Πολιτισμού, Χρήστος Δήμας, χαρακτήρισε τη διαχείριση της ΔΕΒΘ από το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) «πολυετή περίοδο ανορθογραφίας», όπου υπήρξαν πολλά προβλήματα. Ζήτησε από όλους να στηρίξουν τον νέο φορέα και εξέφρασε την πεποίθηση ότι «οι επόμενες εκθέσεις θα μας βρουν όλους ενωμένους όσον αφορά την πολιτική του βιβλίου και τον νέο φορέα για το βιβλίο, με ακόμα μεγαλύτερες και σημαντικότερες δράσεις». Κάλεσε τον πρόεδρο του ΕΙΠ, Νίκο Κούκη, να εγκαινιάσουν μαζί την 20ή Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, αφού ευχαρίστησε τόσο τον ίδιο όσο και το Δ.Σ. του Ιδρύματος, διότι, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, κατέβαλαν πολύ μεγάλη προσπάθεια να καλύψουν το κενό που υπήρχε στην υλοποίηση μιας κοινής πολιτικής για το βιβλίο, με συγκεκριμένους στόχους. Η θητεία του κ. Κούκη τελειώνει αυτόν τον μήνα και, όπως μας δήλωσε, θα καταθέσει τα χαρτιά του στον ΑΣΕΠ για τη θέση του προέδρου στον νέο φορέα, ώστε να συνεχίσει το ώς τώρα έργο του.

Η φετινή τιμώμενη χώρα, το Εμιράτο της Σάρζα, προκάλεσε μια μεγάλη δημόσια συζήτηση, τόσο για την επιλογή όσο και για το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής. Η συντονίστρια της ΔΕΒΘ, Νόπη Χατζηγεωργίου, μας ενημέρωσε πως στις διεθνείς εκθέσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Γαλλία, η Σάρζα ήταν τιμώμενη χώρα και δεν είναι καθόλου παράξενο. Η ΔΕΒΘ, τόνισε, άνοιξε τον διάλογο με τον αραβικό κόσμο, με το βλέμμα στραμμένο και στις περιοχές του αραβικού κόσμου που έχουν πληγεί από τους πολέμους. Στο πλαίσιο, άλλωστε, της διοργάνωσης, πολλά ήταν τα μεταφρασμένα βιβλία που αφορούσαν τη λογοτεχνία του τραύματος, το συριακό ζήτημα, πρόσφατες εκδόσεις για το παλαιστινιακό ζήτημα, την προσφυγική κρίση, την κατανόηση μεταξύ των λαών.

Η εικόνα που εισέπραττε ο επισκέπτης της ΔΕΒΘ είχε δύο όψεις. Από τη μία είδαμε δυναμικές γυναίκες, όπως η πρόεδρος της Sharjah Book Authority, Α.E. Sheikha Bodour Al Qasimi, να ηγούνται ενός πολιτιστικού τομέα, και από την άλλη είδαμε γυναίκες με μαντίλες, με μάσκες και καλυμμένες με στρώματα ρούχων στο υπερπολυτελές περίπτερο της Σάρζα να σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό το κρατίδιο που έχει καταδικαστεί για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με έναν πρώτο απολογισμό, την έκθεση επισκέφτηκαν περίπου 100.000 επισκέπτες. Η προσέλευση, τις δύο πρώτες μέρες, ήταν αρκετά χαλαρή, ενώ το Σάββατο πραγματικά πλημμύρισε από κόσμο. Οι εκδηλώσεις πολλές και σημαντικές, συνολικά 550 στο τετραήμερο της λειτουργίας της στα περίπτερα της ΔΕΘ – HELEXPO.

Πάνω από 30 επαγγελματίες του βιβλίου από το εξωτερικό, καθώς και τα μέλη του ΕNLIT μεταφραστικού δικτύου έδωσαν επίσης δυναμικά το «παρών» στο Κέντρο Διάλογος, σε συναντήσεις με Ελληνες εκδότες και επαγγελματίες του βιβλίου, για την ενημέρωση σχετικά με την ελληνική βιβλιοπαραγωγή και την αγορά δικαιωμάτων. Κάποιοι εκδότες εξέφρασαν παράπονα για το ότι κανείς από τους ξένους ατζέντηδες δεν τους πλησίασε αλλά ούτε η διοργάνωση τους έφερε σε επαφή.

Εκτός από σημαντικούς συγγραφείς και ακαδημαϊκούς που συμμετείχαν σε εκδηλώσεις που διοργάνωσαν οι εκδοτικοί οίκοι, η έκθεση προκάλεσε και το ενδιαφέρον των πολιτικών. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Στέφανος Κασσελάκης, συνοδευόμενος από στελέχη του κόμματός του, ξεναγήθηκε το Σάββατο στη ΔΕΘΒ, συνομίλησε με εκδότες, συγγραφείς και επισκέπτες και δήλωσε: «Πολλά συγχαρητήρια στους διοργανωτές. Είναι μια μεγάλη, πετυχημένη έκθεση και εντυπωσιακή. Είναι πολύ σημαντικό τα νέα παιδιά να παράγουν πολιτισμό. Σύγχρονο πολιτισμό. Οπως εμείς στηρίζουμε τις προσπάθειες των ανθρώπων του πολιτισμού. Γιατί κλειστός πολιτισμός σημαίνει κλειστά μυαλά». Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ., Νίκος Ανδρουλάκης, συνεχάρη επίσης τους διοργανωτές, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά «σε μια πλούσια έκθεση, που δείχνει το ενδιαφέρον των παιδιών μας, των οικογενειών για τη γνώση, για το βιβλίο, για το μέλλον μας».

Η επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας, Ζωή Κωνσταντοπούλου, συνοδευόμενη από στελέχη του κόμματός της, ξεναγήθηκε στη ΔΕΒΘ και αναφέρθηκε στη σημασία του βιβλίου και της ανάγνωσης. Ο Πέτρος Κόκκαλης, ευρωβουλευτής, γραμματέας του κόμματος ΚΟΣΜΟΣ, και ο Ανδρέας Λοβέρδος, επικεφαλής του κόμματος Δημοκράτες, τόνισαν τη σημασία της φιλαναγνωσίας. Και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς, ξεναγήθηκε στα περίπτερα και συνομίλησε με εκδότες, συγγραφείς, επαγγελματίες του βιβλίου και επισκέπτες. Πράγματι ήταν μια έκθεση πλούσια σε πρόσωπα και εκδηλώσεις. Μεγάλη προσέλευση κόσμου είχε η λογοτεχνική «σχολή» της Θεσσαλονίκης αλλά και κάποιοι ξένοι συγγραφείς, όπως ενδεικτικά οι Σεμπάστιαν Φίτζεκ, Ζουλφί Λιβανελί, Κάρλο Λουκαρέλι, Φάμπιο Στάσσι, Yrsa Sigurdardottir, Τζοβάνι Ντοτζίνι. Επίσης, έγιναν παράλληλα και φεστιβάλ, όπως το 10ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών, σε επιμέλεια του ποιητή και εκδότη Γιώργου Αλισάνογλου και σε συνεργασία με τον ποιητή Αλέξιο Μάινα, όπου φιλοξενήθηκαν ποιήτριες και ποιητές της νέας γενιάς, αλλά και το 8ο Φεστιβάλ Μετάφρασης.

Αρκετά παράπονα ακούστηκαν για το παιδικό τμήμα της Εκθεσης και τη φιλοξενία του στο περίπτερο 12. Οι υπεύθυνοι απάντησαν πως καταλαβαίνουν το πρόβλημα κι ότι πρότειναν αρχικά στους εκδότες μια εναλλακτική θέση, που όμως δεν την επιλέξανε, γιατί κι εκείνη δεν ήταν κατάλληλη.

Ο πρόεδρος του ΕΙΠ, απαντώντας για το «Greek Lit», το μεταφραστικό πρόγραμμα που κωλυσιεργεί και απασχολεί τους εκδότες, απάντησε πως έχει πλέον ολοκληρωθεί η 5η φάση του και βαίνει προς ολοκλήρωση. Σε έρώτησή μας για τις ενστάσεις που εξέφρασαν τα συλλογικά όργανα των εκδοτών πριν από την έναρξη της ΔΕΒΘ, απάντησε πως δεν έχουν αποκλειστεί εκδοτικοί οίκοι από το πρόγραμμα. Οσο για τα ποσά, τα οποία αναφέρουν ως τεράστια, απάντησε πως οι οικονομικοί πόροι που απομένουν από τις 400 χιλιάδες του ΕΣΠΑ, καθώς οι 120.000 είναι το ενοίκιο της HELEXPO, είναι ένα ποσό που δεν αρκεί για μια τέτοια διοργάνωση. Οταν μάλιστα, όπως λέει, δίνονται μεγάλα ποσά για το πρόγραμμα της συμμετοχής σε διεθνείς εκθέσεις που διαχειρίζεται η Διεύθυνση Γραμμάτων του ΥΠΠΟ. Αυτός ο τελευταίος λόγος, εξηγεί, όπως λέει, και την επόμενη ερώτησή μας, που ήταν γιατί η πόλη της Θεσσαλονίκης δεν παίρνει μυρωδιά για τη ΔΕΒΘ, καθώς δεν υπήρχαν ούτε αφίσες στην πόλη αλλά και πολλοί Θεσσαλονικείς φαίνονταν να αγνοούν τη διεξαγωγή της διοργάνωσης.

Θα μπορούσαμε να φωτίσουμε πολλά ακόμα θέματα που αναδείχτηκαν σε αυτή τη ΔΕΒΘ. Κρατάμε την αγωνία ενός κλάδου να έχει την προσοχή που του αξίζει από το κράτος.