Θέλω να «διασώσω» με τις λέξεις μια αίσθηση…

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία, ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη και ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα η Αυγή Λίλλη απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός και εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Μάλλον γράφω το ίδιο βιβλίο με (προγραμματικές ή όχι) τομές.

● Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Λαμβάνω ώθηση από το ρυθμικό και εικαστικό αποτύπωμα της μουσικής και του σινεμά. Συχνά αυτό που θέλω είναι να «διασώσω» με τις λέξεις μια αίσθησηˑ «σαν αυτό το τραγούδι» ή «σαν εκείνη την κινηματογραφική σκηνή».

● Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;

Βιάστηκα να παραδώσω το πρώτο μου βιβλίο. Δεν έσβησα, δεν λείανα αρκετά… Αλλά δεν το φέρω βαρέως· τα πρωτόλεια ίσως να έχουν τελικά τον ρόλο του δασκάλου.

● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός και εκτός κειμένου.

Αλέξανδρου Κοτζιά «Φανταστική περιπέτεια» (1985): ένα αριστούργημα των ελληνικών γραμμάτων από έναν ευφυέστατο συγγραφέα, το οποίο διάβασα αμέτρητες φορές.

Βύρωνος Λεοντάρη «Μόνον διά της λύπης» (1976) ή «Εν γη αλμυρά» (1996): η νοσταλγία του ανεπανόρθωτου και η συντριβή της ύπαρξης είναι υπαρξιακά ζητήματα που με κυνηγούν ανέκαθεν. Ο Λεοντάρης τα απέδωσε με ποίηση κορυφαία, ειδικότερα σε αυτά τα βιβλία που αδυνατώ να διαχωρίσω μέσα μου.

Ελενας Τουμαζή Ρεμπελίνας «Τα σώματα της Χρυσόθεμης μετά το δημόσιο αποκεφαλισμό της στα τέλη του 20ού αιώνα μετά Χριστόν» (1977): σε αυτό το ριζοσπαστικό έργο η μάλλον σημαντικότερη Κύπρια ποιήτρια εξισώνει συγκλονιστικά το εθνικό με το έμφυλο τραύμα. Οπως έχει ήδη υποστηριχτεί, πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες νεοελληνικές φωνές όταν μιλάμε για γυναικεία γραφή (και όχι μόνο).

● Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Οταν υπάρχει επιχειρηματολογία και εντιμότητα, όλες οι κριτικές βοηθούν τον συγγραφέα.

● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;

Στους προαναφερόμενους θα πρόσθετα τους Κ.Γ. Καρυωτάκη, Ε.Χ. Γονατά, Νίκη-Ρεβέκκα Παπαγεωργίου. Αγαπώ επίσης την ποίηση της Τζένης Μαστοράκη. Μεταξύ πολλών άλλων, περιμένω τα επόμενα βιβλία της Δήμητρας Λουκά και του Χάρη Καλαϊτζίδη, ενώ μου αρέσει η ποίηση της Μαρίας Βαχιλώτη, της τρία έπσιλον και του Χρήστου Κολτσίδα.

● Σήμερα υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Δεν πιστεύω ότι η λογοτεχνία έχει πια τέτοιο έρεισμα. Συντροφιές όμως υπάρχουν, όπως υπήρχαν πάντα. Το ζήτημα είναι να προάγουν την τέχνη που υπηρετούν και να είναι ανοιχτές στην αλλαγή.

● Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Δεν διαμένω στην Ελλάδα, αλλά θα απαντήσω με βάση την εντύπωση που έχω ως νεοελληνίστρια και ως Κύπρια έχουσα στενούς δεσμούς με αυτήν. Νομίζω ότι το όραμα για ένα άνοιγμα εκτός συνόρων, ακόμη και όταν υπάρχει, υπερσκελίζεται από μικροσκοπιμότητες ή αρπαχτές, επειδή έτσι έχουμε συνηθίσει. Γιατί αυτό είναι ένα «πρότζεκτ» που χρειάζεται χρόνο για να καρποφορήσει, οπότε «τι έχουμε να κερδίσουμε;» Η ελληνική λογοτεχνία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα ξένα βιβλία που διαβάζουμε από τους πολύ καλούς μεταφραστές μας. Το θέμα είναι οι θεσμοί -και στην Κύπρο και στην Ελλάδα- να μη γίνονται προσωποπαγείς, αλλά να παραδίδουν την τέχνη ως σκυτάλη στους επόμενους λειτουργούς με ασφάλεια και ευλάβεια για τη συνέχεια.

● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Οφείλω να απαντήσω με ένα κλισέ (αλλά «τα κλισέ λένε πάντα την αλήθεια», όπως λέει μια ηρωίδα του τελευταίου βιβλίου μου). Από τότε που έγινα μητέρα με προβληματίζει βαθύτερα σε τι κόσμο θα παραδώσω την κόρη μου ή τι κόσμο θα παραδώσω στην κόρη μου, με ποιο μέτρο ευθύνης και ενσυναίσθησης. Οσον αφορά την ιδιαίτερη πολιτική συνθήκη της Κύπρου, η ανησυχία είναι μεγαλύτερη, γιατί οι ελπίδες μου σώνονται και η γεωπολιτική θέση δεν μας ευνοεί –όπως δεν μας ευνόησε ποτέ άλλωστε.

● Σας απασχολεί αν μετά θάνατον θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Με απασχολεί αν μετά θάνατον θα με θυμούνται γενικώς, αν θα έχω αφήσει κάτι πίσω μου που να αξίζει τον κόπο –και δεν αναφέρομαι μόνο στο έργο. Καθώς όμως αυτό το θέμα δεν συνεπάγεται βέβαιη απάντηση (και ευτυχώς!), με ενδιαφέρει το τώρα. Γιατί κάθε έργο επιδιώκει έναν διάλογο στον οποίο ο δημιουργός θέλει να συμμετέχει, έστω και σιωπηρά.

—

Η Αυγή Λίλλη (Βουλγαρία 1980) εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές «Πρόχειρες Σημειώσεις Πάνω σ’ ένα Σωσίβιο» (Αρμίδα, Λευκωσία 2011), «Η Σφαγή του Αιώνα (Θράκα 2018’ β’ 2020) και «Στην Ακρη μια Ουρά» (Θράκα 2021΄ β’ 2023), καθώς και τη συλλογή μικροδιηγημάτων «Ρυζόχαρτο και άλλες μικρο-ιστορίες» (Ποταμός 2023΄ Βραβείο Πεζογραφίας του Χάρτη 2024 [εξ ημισείας]). Εχει ανθολογήσει και μεταφράσει την ποίηση του Georgi Gospodinov («Εκεί όπου δεν είμαστε», Ικαρος 2022). Η υπό έκδοση διδακτορική διατριβή της (ΕΚΠΑ 2017) αφορά το έργο του Αλέξανδρου Κοτζιά. Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία.