Βιβλιοκριτική στον Σι Ελ ΑΡ Τζέιμς (CLR James), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά με τίτλο Χειραφέτηση, Δημοκρατία και Αποαποικιοποίηση (εκδ. Αυτολεξεί)
Yπάρχουν κάποιες έννοιες που εισήγαγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης και εμφανίζονται σταθερά στο επίκεντρο των φαντασιακών σημασιών τής σύγχρονης φιλοσοφικής συζήτησης. Η ακαδημαϊκή αρτηριοσκλήρωση δεν έχει συμβάλλει ώστε να μελετηθούν προσεκτικά, παρόλα αυτά η φιλοσοφική και πολιτική του σκέψη είναι επίκαιρη: Η κύρωση της κριτικής στον καπιταλιστικό ανορθολογισμό και το πρόταγμα της άμεσης δημοκρατίας ως κεντρικό ζήτημα στον δημόσιο διάλογο - Στον Καστοριάδη το άτομο δεν διαχωρίζεται από την κοινωνία, διατηρεί πρωταρχικές φαντασιακές σημασίες, θεσμίζει και είναι θεσμισμένο. Η ατομική αυτονομία αποτελεί τον τρόπο για να διατηρεί το άτομο την ταυτότητά του, άρα ως αυτόνομο και συλλογικό την ίδια στιγμή δημιουργεί κοινωνικούς θεσμούς/νόμους που βρίσκονται υπό αναστοχασμό.
Η αυτονομία απαντάται ως οντολογικό ξεκλείδωμα, ρητή και διαυγασμένη αυτοθέσμιση για άτομο και κοινωνία: Μετατροπή του γνωσιολογικού, σημασιολογικού και οργανωτικού εντός της κοινωνίας που την έχει μετατρέψει σε ετερόνομη, για τη δημιουργία ενός άλλου κόσμου και εαυτού. Δεν υπάρχει εξωτερική επιβολή σε νόμους και θεσμούς, όταν τους παράγει από μόνη της, αντιλαμβανόμενη τη θνητή ιδιότητά της: Εξωτερική επιβολή δεν είναι μόνο από τον Θεό ή τον κυβερνήτη για τον Καστοριάδη, αλλά και από άλλα μάγματα που διαχέονται όπως η πρόοδος, η πάλη των τάξεων, η ανάπτυξη της παραγωγής κ.ο.κ., όποια τέλος πάντων ψευδοορθολογική και μεσσιανική αντίληψη επιβάλλει τις απαντήσεις της. Για αυτό η κοινωνία πρέπει να έχει τη δυνατότητα για να αναπαριστά τις δημιουργικότερες μορφές της μέσω του συλλογικού φαντασιακού.
Αναδεικνύει ως κεντρικό πυλώνα το έλλειμμα ελευθερίας στις ζωές των ανθρώπων, αντίθετα με τον Μαρξ που περιορίζει την ανάλυσή του σε οικονομικούς όρους και εγκλωβίζεται στο να τροφοδοτεί τον καπιταλισμό από τη δική του πλευρά - Μιλώντας ανοιχτά για κυριαρχία τού ανθρώπου πάνω στη φύση. Κι έχει ενδιαφέρον τo ευγονικό αφήγημα για τη φύση και τα ζώα που έπρεπε να υποταχτούν στον δυτικοευρωπαïκό πολιτισμό μιας πατριαρχικής, αποικιοκρατικής επιστήμης. Άρα σφετερισμός τής φύσης μέσα από μηχανισμούς θανατοπολιτικής και το αφήγημα της υγείας/επιβίωσης του δυτικού πολιτισμού - Υποτάσσει τη φύση για τις ανάγκες του, δημιουργώντας μια άτρωτη και αρρενωπή ανθρώπινη φύση.
Κι εδώ έχει ενδιαφέρον η έκδοση για το έργο του Αφρο-αμερικανού στοχαστή και επαναστάτη Σι Ελ ΑΡ Τζέιμς (CLR James), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά με τίτλο Χειραφέτηση, Δημοκρατία και Αποαποικιοποίηση (εκδ. Αυτολεξεί). Το βιβλίο φέρνει στο προσκήνιο τους αποικιοκρατούμενους λαούς που, διαχρονικά, στερούνται το δικαίωμα στην αυτοκυβέρνηση, αφού οι ιδέες τού CLR (επεξεργασμένες και από τη συνεργασία με τον Καστοριάδη) λειτούργησαν ως χειρονομία χειραφέτησης για την αφρικανική ήπειρο και την Καραϊβική τον 20ο αιώνα.
Το βιβλίο αναδεικνύει την επιδραστική σκέψη τού CLR στο διεθνές εργατικό κίνημα (ήταν ελευθεριακός επαναστάτης διανοητής) ως θιασώτης του "σοσιαλισμός από τα κάτω" αλλά και θεμελιωτής του τρσοτσκιστικού ρεύματος. Όπως προκύπτει από την πολύ ενδιαφέρουσα εργασία, ο CLR επεδίωξε την κοινωνική χειραφέτηση και τον επαναστατικό αντι-αποικιοκρατικό λόγο και πρακτική, ως στήριγμα των μαύρων ανθρώπων για τη ριζοσπαστική αλλαγή. Δηλαδή την αυτονομία σε άτομο και κοινωνία ως τον μοναδικό δρόμο που μπορεί να οδηγήσει στην άμεση δημοκρατία και την αυτοκυβέρνηση. Άλλωστε όπως ανέφερε ο Καστοριάδης, η ανθρωπότητα πρέπει και οφείλει να αγωνίζεται για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας ώστε να την κάνει πιο ανθρώπινη. Ειδικά για εκείνους που το έχουν πιο πολύ ανάγκη. Τελικά, για όλους μας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας