Οι ακαδημαϊκοί κατέβηκαν στον δρόμο

Η έκδοση ενός νέου λεξικού και μάλιστα από την Ακαδημία Αθηνών δεν σηματοδοτεί μόνο μία ακόμη είδηση της εκδοτικής παραγωγής, αλλά πρόκειται για ένα γεγονός μέγιστης σημασίας, ειδικά αν αναλογιστούμε πως η μελλοντική πορεία ενός έθνους επαφίεται στο πόσο ζωντανή θα μείνει η γλώσσα του. «Ενα έθνος ζει όσο και η γλώσσα του», μας είπε ο Γρηγόρης Σκαλκέας, πρ. πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και ο άνθρωπος που το 2003 πήρε την πρωτοβουλία δημιουργίας ενός χρηστικού λεξικού της νεοελληνικής γλώσσας. Κατόρθωσε να πάρει και την πρώτη κρατική επιχορήγηση ύψους μισού εκατομμυρίου ευρώ γι’ αυτό.

Υστερα από έντεκα χρόνια, το «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας» από την Ακαδημία Αθηνών είναι πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα μεγαλεπήβολο πόνημα, που ξεκίνησε με 45 ερευνητές, αλλά ουσιαστικά μόλις οκτώ παιδιά «άντεξαν να μείνουν έως το τέλος, ξεπερνώντας ακόμη και τα βιολογικά όρια αντοχής!», όπως δήλωσε φανερά συγκινημένος ο επιστημονικός συντονιστής του Λεξικού, καθηγητής Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Αθηνών, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης (ο οποίος ούτε χρήματα πήρε ούτε συγγραφικά δικαιώματα διεκδίκησε). Και η αλήθεια είναι πως δεν ξέραμε τι να πρωτοθαυμάσουμε. Τον όγκο, τις καινοτομίες, το πρωτοποριακό άνοιγμα της Ακαδημίας προς τον κόσμο ή την απίστευτη τιμή του λεξικού, μόλις 35 ευρώ για φοιτητές και εκπαιδευτικούς και 48 ευρώ για τους υπόλοιπους;

Περιέχει 75.000 έγχρωμα λήμματα, έχει περίπου 2.000 σελίδες, τρίστηλες και ζυγίζει 3,5 κιλά! Η Ακαδημία ανέβασε ψηλά τον πήχη και πρωτοτύπησε. Οι βασικές καινοτομίες του λεξικού είναι:

• Περίπου 5.000 νεολογισμοί, που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο λεξικό της Νεοελληνικής.
• Καθιέρωση διπλής ορθογράφησης για ορισμένες λέξεις: αβγό ή αυγό... ισχύουν και τα δύο.
• Σύντομοι και ουσιαστικοί ορισμοί των λημμάτων, με καταγραφή και της πρώτης εμφάνισης των λέξεων, ώστε να φαίνεται η εξέλιξή τους (π.χ. «μονογονεϊκή οικογένεια»: χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1969).
• Αναγραφή της επιστημονικής ονομασίας ζώων και φυτών, καθώς και σπάνιες λέξεις, «ακριβώς γιατί θα θέλαμε να σωθούν κάποια από αυτά τα ζώα και τα φυτά που τείνουν προς εξαφάνιση. Ισως, αν τα μάθουν οι άνθρωποι, θελήσουν και να τα σώσουν», δήλωσε ο κ. Χαραλαμπάκης.
• Ενοποίηση σημασιών: διάκριση σημασίας από τη χρήση. «Είναι δυνατόν το ρήμα “κόβω” να έχει 53 σημασίες, όπως δίνεται σε άλλα λεξικά; Φυσικά όχι, γιατί βάζουν και τις χρήσεις του. Εμείς βάλαμε 10 σημασίες», διευκρίνισε ο ίδιος.
• Καταγραφή αυθεντικών παραδειγμάτων, όπως τα χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα. Για παράδειγμα, «είμαι σωστός οικογενειάρχης», αλλά «σωστό κι αυτό».
• Αναλυτική παρουσίαση των συνδυαστικών δυνατοτήτων των λέξεων. Για παράδειγμα, αναγράφονται 47 είδη τουρισμού!
• Ακριβής υφολογικός προσδιορισμός λέξεων και εκφράσεων. Η επιστημονική ομάδα καθόρισε τριάντα κριτήρια αναστήλωσης της γλώσσας. Ο κ. Χαραλαμπάκης εξήγησε: «Μπορεί προσωπικά να μη χρησιμοποιώ τη λέξη “τσαχπινογαργαλιάρης”, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν θα τη βάλω στο λεξικό. Ή μια λέξη-ταμπού, που συνήθως είναι ερωτικού περιεχομένου. Για μας, δεν υπάρχουν χυδαίες λέξεις, μόνο χυδαίοι άνθρωποι. Ούτε ξεχωρίσαμε τις λέξεις σε όμορφες και άσχημες».
• Παράθεση 10.000 στερεότυπων ή ιδιωματικών εκφράσεων. Πρόκειται για το αλάτι και το πιπέρι της γλώσσας. Π.χ., για το ρήμα «θέλω» υπάρχουν 76 καταγραφές.
• Παράθεση σε αρκετές λέξεις των αντίστοιχων σε αρχαία ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, τουρκικά. Για να μάθουμε τι είναι δάνειο και τι αντιδάνειο.

  Info: Τιμή: 48 ευρώ. Για φοιτητές και εκπαιδευτικούς διατίθεται στην ειδική τιμή των 35 ευρώ στο Βιβλιοπωλείο της Ακαδημίας Αθηνών, Πανεπιστημίου 25-29 (Στοά Κοραή). Τηλ. 210-3239381. Ηλεκτρονική διεύθυνση: [email protected]