Οταν έπεφτε η πύλη του Πολυτεχνείου

«Ενα πνευματικό, πολιτικό και ηθικό τιμαλφές, ένα βιβλίο σύνθετο, ιστορικό και λογοτεχνικό, καίριο και ευγενές, μια γραφή που λειτουργεί και ως εγχειρίδιο εθνικής αυτογνωσίας για όλο τον προηγούμενο αιώνα στοχεύοντας προς την κατεύθυνση του ορθού και δίκαιου επαναπροσδιορισμού των πολιτικών και των ηθικών μας πραγμάτων». Η κατάληξη αυτή του Θωμά Κοροβίνη κατά την παρουσίαση στη Θεσσαλονίκη του βιβλίου της Πέπης Ρηγοπούλου «Θάλαμος ανανήψεως» (Ταξιδευτής) συμπυκνώνει καίρια το περιεχόμενο των σελίδων στις οποίες η συγγραφέας καταγράφει την προσωπική της εμπειρία κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973.

Σαράντα χρόνια μετά η Ρηγοπούλου καταγράφει για πρώτη φορά, με ένταση τέτοια λες και δεν πέρασε τόσος χρόνος, γεγονότα στα οποία ήταν πρωταγωνίστρια και, μάλιστα, στην κορυφαία στιγμή τους, όταν δηλαδή το τανκ γκρεμίζει την πύλη του ιδρύματος τσακίζοντας τα πόδια της. «Τα μνημόνια με έσπρωξαν και έβγαλα το βιβλίο τώρα, διότι κάθε καινούργιο τραύμα ενεργοποιεί τα παλιά», έλεγε η ίδια την επομένη της παρουσίασης στον ραδιοσταθμό «Στο Κόκκινο 93,4» (Θεσσαλονίκη). Πάει να πει ότι η συγγραφέας δηλώνει για μία ακόμη φορά παρούσα, αφού η συμφορά χτυπάει τη χώρα, όπως άλλοτε η χούντα. Οπότε άλλη μία φορά βγάζει «μια κραυγή ελευθερίας» διότι δεν γίνεται να σιωπήσει.

«Παράτα το κείμενο… η ανάμνηση σκοτώνει…», της έλεγε μια φίλη της, αλλά όπως η ίδια γράφει, ήταν «το πείσμα» που την κινητοποίησε «οδηγώντας τα πράγματα στο τέρμα. Ξυπνώντας το τραύμα. Τα διαδοχικά τραύματα». Κι ακόμη, ήρθαν αρωγοί οι σύντροφοι εκείνου του καιρού. Χαμένοι μέσα στον χρόνο, δηλώνουν κι εκείνοι ξανά παρόντες συμπληρώνοντας την τοιχογραφία των ιστορικών γεγονότων.

Η σκηνή του τανκ, που ρίχνει την πύλη του Πολυτεχνείου παρασύροντας τη Ρηγοπούλου, αποτυπώνεται για πρώτη φορά με όλη την τρομακτική ένταση που έχει η στιγμή. Σαράντα χρόνια μετά, δίπλα της για άλλη μία φορά είναι οι σύντροφοι που την κουβάλησαν στο νοσοκομείο, οι γιατροί που την περιέθαλψαν. Στο βιβλίο δημοσιεύονται για πρώτη φορά τα γράμματά τους - Κώστας Κουτσής, Αστέριος Καραμήτας (ζει στις ΗΠΑ), Γιάννης Συμιακάκης (ο «γαβριάς», ζει στην Ιαπωνία), νοσηλευτής Θανάσης Κολλιτσίδας. Είναι ντοκουμέντα που συμπληρώνουν τη διήγηση της Ρηγοπούλου, ακριβέστερα τη μετατρέπουν σε τρισδιάστατη εικόνα. Ερπύστριες που στριγκλίζουν, σφαίρες ντουμ ντουμ που τρυπάνε κορμιά, ασφαλίτες που δέρνουν ανηλεώς σε όλη τη διαδρομή τους τραυματίες και αυτούς που τους μεταφέρουν. Η Ρηγοπούλου μπαίνει κυριολεκτικά στη γραφή του βιβλίου σαν να πρόκειται για τη δεύτερη φάση του θαλάμου ανανήψεως.

Η εξομολόγηση της μητέρας της, χρόνια μετά, πως μόλις άκουσε ότι κατέβαιναν τα τανκς είπε, «τα πόδια της κόρης μου» ή η αυθόρμητη απάντησή της, με την παλαμική παραφθορά, στον γιατρό, καθώς χτενιζόταν λίγο πριν από το κρίσιμο χειρουργείο «άφκιαστο και αχτένιστο του χάρου δεν με δίνω», δένουν με την εκλογίκευση «δεν μπορώ να ακούω ή να διαβάζω τις δακρύβεχτες περιγραφές των γεγονότων εκείνων και άλλων εξίσου ακραίων». Γι’ αυτό και η ίδια δηλώνει ότι «οι κοινωνίες αναθέτουν σε γυναίκες τον θρήνο, αλλά κατά την εξέγερση δεν υπήρχε θρήνος, παρά βαθιά χαρά και αίσθηση αλληλεγγύης. Προτιμώ τη δοξαστική εικόνα των προηγούμενων ημερών παρά την εικόνα ερήμωσης μετά την είσοδο του τανκ στο Πολυτεχνείο».

Η Πέπη Ρηγοπούλου στο βιβλίο της καταγράφει με χρονική συνέχεια και την οικογενειακή της ιστορία, την πρόσφυγα του 1922 γιαγιά της, την περίοδο της χούντας, την «Αλμυρά έρημο» που καταλήγει στην κυπριακή τραγωδία, τη δίκη της χούντας, για να φτάσει στις μέρες μας, την εποχή των μνημονίων και της προπαγάνδας που τα συνοδεύουν, και η οποία «είναι το τανκ της εποχής μας».

Οπως σημείωσε ο Θωμάς Κοροβίνης, το βιβλίο της Ρηγοπούλου έρχεται να πάρει «τιμητική θέση δίπλα στις άλλες παρακαταθήκες, τους “Ανθρωποφύλακες” του Περικλή Κοροβέση και το “Μπουμπουλίνας 18” της Κίτυς Αρσένη». Διότι η Ιστορία δεν επιτρέπει να ανακαλούνται οι παρουσίες ή να συμπληρώνονται οι απουσίες.