Νέος Οργουελ ή κρυφολεπενικός;

«Δεν είμαι διανοούμενος, δεν παίρνω θέση, δεν υπερασπίζομαι κανέναν. Αρνούμαι κάθε ευθύνη, διεκδικώ την ανευθυνότητα». Ετσι έλεγε πριν από λίγες μέρες ο Μισέλ Ουελμπέκ, ενώ απολάμβανε μια άνευ προηγουμένου δημοσιότητα για το νέο του μυθιστόρημα, το «Soumission» (Υποταγή). Οπως ξέρουν πια και οι πέτρες, αφηγείται την εκλογή στη Γαλλία μουσουλμάνου προέδρου σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, το 2022.

Τέρμα, όμως, η κυριαρχία του προβοκάτορα, αλλά τόσο σπουδαίου συγγραφέα στα ΜΜΕ. Αφησε το βιβλίο του πρώτο στη λίστα των μπεστ σέλερς του Amazon, εγκατέλειψε σύξυλη την προώθησή του και πήρε των ομματιών του. Εφυγε από το Παρίσι προς άγνωστη κατεύθυνση. Ο εκπρόσωπός του υποστηρίζει ότι αφορμή είναι η μεγάλη θλίψη του για τη δολοφονία του φίλου του, οικονομολόγου Μπερνάρ Μαρίς, στα γραφεία του «Charlie Hebdo».

Ποιος ξέρει, όμως, πως να νιώθει αυτός ο κυνικός προβοκάτορας. Μπορεί και να φοβάται. Κι ας δηλώνει στο εξώφυλλο του «Nouvel Observateur» που κρέμεται στα γαλλικά κιόσκια -πήγε στο τυπογραφείο λίγο πριν από την τρομοκρατική επίθεση-, «επέζησα όλων των επιθέσεων». Κόκκινο πανί για τους ισλαμιστές, από τότε που δήλωσε ότι η θρησκεία τους είναι «μαλακισμένη», θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί στόχο. Θέλετε κι άλλη τραγική συγκυρία; Το τελευταίο πριν από την επίθεση εξώφυλλο του «Charlie Hebdo» αυτόν σατίριζε. «Το 2015 θα χάσω τα δόντια μου, το 2022 θα κάνω Ραμαζάνι», έλεγε μια καρικατούρα του.

Με άλλα λόγια, η «Υποταγή» ενόχλησε περισσότερο τους προοδευτικούς συμπατριώτες του. Ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς δήλωσε: «Η Γαλλία δεν είναι ο Μισέλ Ουελμπέκ, δεν είναι το μίσος και ο φόβος». Ενω ο Ολάντ, αφού είπε ότι θα το διαβάσει, επέδειξε τις φιλελεύθερες αρχές του. «Λογοτεχνία σημαίνει ελευθερία. Αφήνω τους συγγραφείς να εκφράζονται όπως το καταλαβαίνουν, δεν είναι δικός μου ρόλος να πω καλά ή κακά λόγια για λογοτεχνικά κείμενα. Δικός μου ρόλος είναι να πω ότι δεν μπορούμε να αφήσουμε να μας καταβροχθίσει ο φόβος, η αγωνία».

Οσο για τη Μαρίν Λε Πεν, που για πολλούς επωφελείται από την ιδεολογική γραμμή του μυθιστορήματος, ήταν διακριτική. «Ενώ πρόκειται για μυθοπλασία θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα», δήλωσε. «Ενδιαφέρον έχει επίσης ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει τη συμπεριφορά των Σοσιαλιστών και του UMP απέναντι στους μουσουλμάνους» (σ.σ. τα δυο κόμματα στο βιβλίο προτιμούν να ψηφίσουν για πρόεδρο τον μουσουλμάνο παρά την ίδια!)

«Το βιβλίο μου δεν είναι ένα δώρο στη Μαρίν Λε Πεν», επέμενε στις συνεντεύξεις του ο Ουελμπέκ. «Από όσο ξέρω δεν υπάρχει μυθιστόρημα που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας. Τον αλλάζουν δοκίμια, το μανιφέστο του κομμουνιστικού κόμματος, αλλά όχι μυθιστορήματα. Ως συγγραφέας δεν θα απέφευγα ποτέ ένα θέμα επειδή προκαλεί πολεμική. Κι άλλωστε στο βιβλίο μου δεν υπάρχει ένα ριζοσπαστικό Ισλάμ, αντίθετα υπερισχύει στη Γαλλία μια από τις πιο ήπιες εκδοχές του που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί».

Μέχρι να το διαβάσουμε ας αρκεστούμε στις απόψεις των άλλων.

Λοράν Ζοφρέν, διευθυντής «Λιμπερασιόν»: «Ο Ουελμπέκ είναι ένας πραγματικός συγγραφέας. Η αφήγησή του είναι δυνατή, κεντημένη με μια διεστραμμένη ειρωνεία που σε εμποδίζει να καταλάβεις τις προθέσεις του. Δεν ξέρεις αν εγκρίνει ή αμφισβητεί αυτά που γράφει. Από πού όμως προέρχεται αυτή η αρρωστημένη αίσθηση που νιώθεις κλείνοντας το βιβλίο; Οταν θα κατακαθίσει ο θόρυβος, η «Υποταγή» θα μείνει στην ιστορία των ιδεών σαν ένας σταθμός. Σηματοδοτεί την εισβολή ή την επιστροφή των θέσεων της άκρας δεξιάς στην υψηλή λογοτεχνία. Δεν είναι μόνο ένα λογοτεχνικό γεγονός που κρίνεται αποκλειστικά με αισθητικά κριτήρια. Το βιβλίο του Ουελμπέκ εξοπλίζει τις ιδέες του Εθνικού Μετώπου και τις τοποθετεί στην καρδιά της ελίτ των διανοουμένων. Η υπογραφή ενός ειδώλου των κριτικών τους δίνει την αναγνώριση που τους έλειπε στο εκδοτικό βασίλειο. Με μια λέξη, ζεσταίνουν τη θέση της Μαρίν Λε Πεν στο cafe de Flore».

Εμανουέλ Καρέρ, συγγραφέας: «Είναι καταπληκτικό βιβλίο, με μια εντυπωσιακή μυθιστορηματική συνοχή. Οι προβλέψεις του ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα μεγάλα προφητικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, το “1984” του Οργουελ και τον “Θαυμαστό καινούργιο κόσμο” του Χάξλεϊ».

Ζαν Μπιρνμπόμ, διευθυντής της «Μοντ των Βιβλίων»: «Το μυθιστόρημα μπορεί να προκαλέσει ναυτία και αγανάκτηση».