«Είμαστε φτιαγμένοι από τις ζωές των άλλων»

Ενα ημερολόγιο γεγονότων και συναισθημάτων, που ο συγγραφέας και εικαστικός Χρήστος Χρυσόπουλος κράτησε τα τελευταία πέντε χρόνια με μια μηχανή mini Polaroid, στις περιπλανήσεις του στην Αθήνα, τη Γαλλία, την Ελβετία και αλλού. Συστάδες από Αγαύες, αντικείμενα στον δρόμο, μια εικόνα της μητέρας του να κρατά την κόρη του πίσω από μια βεντάλια, η γυμνή του πλάτη, οι κίτρινοι τοίχοι ενός δωματίου ξενοδοχείου, ο εκτυφλωτικός ήλιος στη Μασσαλία, ο καθρέφτης στον οποίο αντικρίζει το πρόσωπό του κάθε πρωί, ο ίδιος με τη μεταφράστριά του να χαμογελάνε σε ένα καφέ στο Παρίσι, αγάλματα, περιστέρια, αυτοκίνητα...

Ολα αυτά συνθέτουν την έκθεση του Χρήστου Χρυσόπουλου, με τίτλο «Αυτοβιογραφία», στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Χριστόφορου Μαρίνου, επιμελητή εικαστικών εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ, σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Ιωακειμίδη. Μια «αυτοβιογραφία» του γνωστού, πολυβραβευμένου (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών- 2008, Prix Laure Bataillon -2014, Balkanika -2015) και, μεταφρασμένου σε πολλές γλώσσες, συγγραφέα των βιβλίων «Αλμα» (Νεφέλη), «Το σώμα του Τιρθανκάρα» (Νεφέλη), «Ο βομβιστής του Παρθενώνα» (Καστανιώτης) κ.ά., ο οποίος, ως εικαστικός, έχει εκθέσει στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συνεργαστεί με πολλούς performers και καλλιτέχνες (Alain Guerry, Shifty Tongue, Post-Media Lab, Βασιλεία Στυλιανίδου, Ορχήστρα των μικρών πραγμάτων κ.ά.).

Λέξεις που γίνονται εικόνες και εικόνες που θα μπορούσαν να γίνουν λέξεις, η ανάγκη μιας ιδιαίτερης «διήγησης του εαυτού», όχι σε προχωρημένη ηλικία, αλλά μόλις στα 53 του χρόνια, τα πολύ δημιουργικά. Κι όπως σημειώνει ο Χριστόφορος Μαρίνος: «Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η “Αυτοβιογραφία” περιέχει όλες τις προηγούμενες φωτογραφικές δουλειές του Χρυσόπουλου. Παράλληλα, όσοι είναι εξοικειωμένοι με το λογοτεχνικό του έργο, δεν θα δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν εδώ στιγμιότυπα από τα κείμενά του. Το σίγουρο είναι πως εικόνα και λόγος έχουν μια ισοδύναμη παρουσία: το συγγραφικό του έργο επηρεάζεται από τη φωτογραφία, με τον ίδιο τρόπο που η δεύτερη καθορίζει το πλαίσιο των αφηγήσεών του, αποκαλύπτοντας το ενδιαφέρον του για το απόσπασμα και το φλανάρισμα στην πόλη».

• Τι σημαίνει για εσένα αυτή η φωτογραφική «Αυτοβιογραφία»;

Είναι μια σειρά από βλέμματα που αποτυπώθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια. Βλέμματα που κοιτούν το περιβάλλον του βίου -του δικού μου προσωπικού, αλλά και του συλλογικού βίου, της πόλης, των άλλων, των κοντινών και των αγνώστων ανθρώπων, των οικείων τόπων, των σπιτιών, αλλά και των προορισμών των ταξιδιών που έγιναν αυτά τα πέντε χρόνια. Αλλά, την ίδια στιγμή, είναι και ένα βλέμμα στον εαυτό και ένα καλειδοσκόπιο συναισθημάτων. Το γεγονός ότι η αποτύπωση του βλέμματος γίνεται σε μια φωτογραφία στιγμής, επικυρώνει τη στιγμή, την αυθορμησία, τη χειρονομία, την παρόρμηση.

Αυτό που αισθάνθηκα, αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον, αυτό που με φόβισε, αυτό που με παραξένεψε... Ενα στιγμιαίο κλικ. Συνεπώς, η έννοια της αυτοβιογραφίας αναφέρεται βέβαια στο πρόσωπό μου (άλλωστε εικονίζομαι ο ίδιος σε αυτοπορτρέτα), αλλά επίσης είναι ένα σχόλιο για το ίδιο το μέσο, αφού κάθε εικόνα είναι η υλοποίηση μιας στιγμής. Απολύτως κυριολεκτικά, μια και κάθε φωτογραφία αυτής της έκθεσης είναι ένα μοναδικό αντικείμενο που παρήχθη τη στιγμή ακριβώς που εικονίζεται στο φωτογραφικό χαρτί.

• Τι σου προσφέρει και τι θέλεις να εισπράξουν οι θεατές;

Οι φωτογραφίες αυτού του «ημερολογίου» μεταβολίζουν το περιεχόμενο (ψυχικό, αισθητικό, διανοητικό) της περίστασης όπου πάρθηκε η κάθε εικόνα. Η πράξη δηλαδή της φωτογράφησης, εκείνη τη στιγμή που συμβαίνει, έχει για μένα μια ανακουφιστική διάσταση. Από την άλλη μεριά, η στιγμογραφία ετούτη, οι μικρές αυτές εικόνες σαν σημεία στον τοίχο - σημεία στο χρόνο, πιστεύω ανασύρουν κάτι ενδόμυχο από τη ζωή του καθενός μας. Είμαστε φτιαγμένοι, άλλωστε, από τις ζωές των άλλων. Γι' αυτό στην έκθεση συμπεριέλαβα και μια σειρά από φωτογραφίες αγνώστων και άλλα τεκμήρια -objet trouvé- που συνέλεξα από τον δρόμο.

Οικογενειακά ενσταντανέ, φωτογραφίες ταυτότητας, μια χειρόγραφη διαθήκη, δύο ποιήματα, ένα πιστοποιητικό εμβολιασμού κατά της χολέρας, δύο αλληλογραφίες μιας οικογένειας από την Αιθιοπία... Η υπόδειξη εδώ είναι ότι κατασκευαζόμαστε από τους άλλους. Είμαστε σχεσιακά όντα. Οι ζωές μας δεν είναι μονοσήμαντα συστήματα αλλά πλέγματα αλληλεπιδράσεων. Η θέαση αυτού του ημερολογίου είναι μια τέτοια αλληλεπίδραση, αυτό άλλωστε επιτελεί γενικά η τέχνη.

• Στην ψηφιακή εποχή, γιατί επέλεξες μια μηχανή πολαρόιντ;

Η φωτογραφία στιγμής έχει την αμεσότητα που υποδεικνύει το όνομά της. Γι' αυτό την επέλεξα. Ομως, μια δεύτερη επιλογή είναι η mini polaroid. H μικρή διάσταση 46 mm × 62 mm συμπυκνώνει και εξισώνει τα πάντα σε μια μινιατούρα. Σε ένα βλέμμα ατομικό. Επίσης, αναγκάζει τον θεατή να πλησιάσει το αντικείμενο, να χαθεί μέσα του, σχεδόν να το θολώσει με την ανάσα του, για να μπορέσει να το παρατηρήσει. Αυτή η επικέντρωση είναι μια απομάκρυνση από τον συρμό της ζωής. Και θυμίζει τον φωτογράφο την ώρα που κοιτά από το σκόπευτρο κρατώντας την ανάσα του. Τέλος, δεν θυμίζει άραγε τον αναγνώστη, όταν πλησιάζει τη σελίδα;

• Συγγραφή και φωτογραφία είναι αλληλένδετα για εσένα;

Αυτό που δεν μπορώ να γράψω, αυτό κάθε φορά το κάνω εικόνα. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνω επίσης μια προθήκη με όλες τις polaroid που απορρίφθηκαν από την τελική επιλογή. Είναι τα ατυχήματα, οι αστοχίες, τα σφάλματα. Είναι ό,τι δεν μπόρεσε ούτε η φωτογραφία να συλλάβει.

Info: Μέχρι 28 Νοεμβρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα». Ηρακλειδών 66 και Θεσσαλονίκης, Θησείο. Πληροφορίες: 210 3452150, www.opanda.gr. Ωρες λειτουργίας: Τρίτη-Παρασκευή: 11.00-19.00, Σάββατο-Κυριακή 10.00-15.00.