«Τα καλύτερα τραγούδια μου είναι τα ατραγούδιστα»

Η εμφάνιση του Νίκου Ξυδάκη, ενός από τους σημαντικότερους Ελληνες συνθέτες, στο Κηποθέατρο «Νίκος Καζαντζάκης» το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου στο Φεστιβάλ Ηρακλείου «Κρήτη, μια Ιστορία, 5 + 1 Πολιτισμοί», ήταν μόνο η αφορμή για να μιλήσουμε μαζί του. Πάντα έχει κάτι ουσιαστικό να πει με τον δικό του τρόπο, αυτόν της μουσικής, φωτίζοντας την καθημερινότητά μας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε και η νέα δισκογραφική δουλεία του «Ασωτος καιρός» (Ogdoo Music Group) με την ερμηνεία της Βερόνικας Δαβάκη, οπότε έγιναν δύο οι αφορμές για να συνομιλήσουμε.

● Επιστρέφετε στην Κρήτη, στο Ηράκλειο…

Είναι το ίδιο πρόγραμμα που παρουσιάσαμε στην Αθήνα, στον Παρνασσό. Λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία. «Το πέρασμα του χρόνου». Επιλέγοντας τραγούδια από διάφορες περιόδους, δηλαδή από το 1978 έως και το 2019, είχα την αίσθηση όπως τα άκουγα πως ξετυλίγεται μια ιστορία. Σαν να ήθελαν τα τραγούδια αυτά να συγκρατήσουν κάτι από ένα νόημα των ημερών που φεύγουν. Παράλληλα, μαζί με τούς Polis δημιουργήσαμε με οργανικές συνθέσεις και ιντερμέδια μια ατμόσφαιρα ενός Μεσογειακού περίπλου. Ενα κλίμα που έχει ριζώσει στη μνήμη μου. Και ένας ολόκληρος κόσμος.

Οι συναυλίες είναι ένας διάλογος, μια συνομιλία με το κοινό που χρειάζεται να φέρνει κι αυτό τον δικό του κόσμο. Η αίσθηση πως μοιράζεσαι μια ζωή και ό,τι πιο πολύτιμο έχεις. Και τώρα, νομίζω, πως ταιριάζει αυτή η συναυλία, πως είναι ένα φυσικό της σκηνικό η Κρήτη. Καθώς είναι ένας τόπος του Νότου. Αλλά εκτός από τους Polis… είναι και οι φωνές που είναι μαζί μας, οι συνδαιτυμόνες μας, ο Τάσος Αποστόλου, η Χριστίνα Μαξούρη. Και εκτάκτως η Βερόνικα Δαβάκη, που θα πει κάποια από τα τελευταία τραγούδια μας. Οπότε κλείνει και ο κύκλος του χρόνου. Φτάνουμε μέχρι σήμερα.

● Θυμάμαι το έργο σας «Σπιναλόγκα», μια σημαντική δουλειά…

Είναι ένα έργο που επιθυμία μας θα ήταν να παρουσιαστεί ξανά στην Κρήτη, εξάλλου γι’ αυτό γράφτηκε. Τότε, καθώς παίχτηκε μέσα στη Σπιναλόγκα, η δυνατότητα να το ακούσει περισσότερος κόσμος ήταν περιορισμένη. Δυσκολεύεται βέβαια να παρουσιαστεί εκ νέου. Αλλά καλό είναι να μην είναι μιας χρήσεως αυτά τα έργα, ως επετειακά ή οποιασδήποτε αφορμής.

● Πρόσφατα κυκλοφόρησε η νέα σας δουλειά. Μου έκανε εντύπωση ο τίτλος που επιλέξατε: «Ασωτος καιρός»…

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο τραγούδι. Δεν ξέρω αν κάποιος θεωρήσει πως είναι μια καταγγελία των χαοτικών καιρών που ζούμε. Δεν μ’ αρέσουν και οι πολλές καταγγελίες στα τραγούδια. Και ποιος καιρός δεν υπήρξε ελαφρώς ή περισσότερο άσωτος; Η συνολική ατμόσφαιρα καθόρισε την επιλογή του, όχι μόνο ο στίχος, αλλά και η μουσική, ο ρυθμός… Ολος μαζί ο τόνος του τραγουδιού. Δεν χρειάζεται να εγκλωβιστούμε σε ένα μονοδιάστατο νόημα στο τραγούδι πριν το ακούσουμε. Ασφαλώς κάτι υποβάλλει ως τίτλος. Εξάλλου από το τέλος του στίχου ξεκίνησα τη μελωδία του… «Βλέπω απ’ τη γέφυρα τον κόσμο με το κιάλι. Κι είμαστε όλοι μας μικροί πολύ μικροί». Ετσι που συχνά γινόμαστε ανυπόφοροι νομίζοντας πως είμαστε το κέντρο του κόσμου.

Ξεκίνησα να δώσω δύο τραγούδια στη Βερόνικα Δαβάκη, που μου άρεσε από την πρώτη στιγμή που την άκουσα, αλλά στην πορεία με κέρδισε η φωνή της ακόμη περισσότερο και αισίως φτάσαμε στα οκτώ. Εχει ένα φως δικό της η φωνή της, και μια καθαρότητα το αίσθημά της. Και μια καλοσύνη επίσης. Γιατί δεν μπορώ και τις πολύ οργισμένες φωνές. Και ταίριαξε, νομίζω, μαζί με τους Polis Εnsemble και νέους μουσικούς που ακροβατούν σε ένα λεπτό ύφος με το παίξιμό τους. Παράγουν μια γλυκύτητα. Και δεν τσιτώνουν τις χορδές τους. Εχουν αυτό το παλιό κούρδισμα. Ας ακούμε και κάτι τέτοιο. Εγώ πέρασα εξαιρετικά με αυτή τη συνεργασία και αυτά τα οκτώ τραγούδια-μινιατούρες. Αν σκεφτώ κιόλας πως γράφτηκαν την περίοδο του εγκλεισμού τα περισσότερα, είναι και μια καταγραφή, ένα είδος ημερολόγιου αισθημάτων και ψυχικών ασκήσεων αντοχής.

● Στη νέα δουλειά ανάμεσα στους νεότερους στιχουργούς υπάρχουν και σημαντικοί ποιητές…

Αρχίζω από το ποίημα του Τέλλου Αγρα ο «Χαμένος σκοπός», που με συγκινεί ιδιαιτέρως, και περνάω στον Μάνο Ελευθερίου, στον Εμμανουήλ Ζάχο, στον Διονύση Καψάλη, στον Κώστα Φασουλά, στην πολύ νέα Μαρίτα Αλημίση. Λίγοι ήταν εκείνοι οι ποιητές που είχε συνέχεια η συνεργασία μου. Ο Γκανάς, ο Γκόνης, ο Καψάλης… Από κάπου έρχονταν. Εφερναν έναν κόσμο, μια γλώσσα, μια φωνή. Και αυτά έβρισκαν ανταπόκριση μέσα μου. Δεν έγραφα ένα-δυο τραγούδια, έναν δίσκο, ούτε γύρευα την επιτυχία. Ηταν κάτι περισσότερο. Είμαι ευγνώμων που διασταυρώθηκαν οι δρόμοι μας. Με την ποίηση είχα ένα πολύ προσωπικό συναίσθημα που με όσους ποιητές καταπιάστηκα νόμιζα ότι με είχαν «διαβάσει» εκείνοι πολύ καλά και μου μιλούσαν ιδιαίτερα και βαθιά. Ούτε να κάνω ανώτερη τέχνη γύρευα ούτε κανένα επιμορφωτικό σχέδιο είχα. Ημουν αυτοί κι εγώ. Και όποιος θέλει ας κρυφακούει. Δεν μπορώ να το πω καλύτερα.

● Τραγούδια πολλά, στίχοι και ποιήματα…

Και τι είναι αυτά τα τραγούδια... Τελευταία να σας πω σκέφτομαι πως μπορεί να μη γράφω τα καλύτερα τραγούδια, αλλά σίγουρα έχω γράψει από τα καλύτερα ατραγούδιστα!

● Κύριε Ξυδάκη, κλείνοντας, πώς βλέπετε τον άνθρωπο της μουσικής, τον καλλιτέχνη, τον τραγουδιστή, μες στην πορεία των ρευστών καιρών μας;

Δεν πιστεύω πως μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να επηρεάσει και πολύ τα πράγματα. Αν κάνει όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που κάνει, τη δουλειά του, είναι πολύ σημαντικό. Ειδικά αυτή την εποχή που υπάρχει πολύς θόρυβος. Λέει κι αυτό ο Τέλλος Αγρας: «Δούλευα μέσα μου να πω κι εγώ ποιος ξέρει έναν σκοπό που μέσα μου με τρώει με πνίγει» και «να γυρεύω μοιρασιά μες στα τραγούδια εγώ τα ξένα». Αλλοι θέλουν να εκπροσωπούν μια γενιά ή να έχουν ένα δημόσιο πρόσωπο. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που δεν γράφουν, δεν κάνουν τέχνη και επηρεάζουν, κάνουν καλό με τον τρόπο που ζουν.

📌 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Στο Κηποθέατρο «Νίκος Καζαντζάκης» το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου στο Φεστιβάλ Ηρακλείου «Κρήτη, μια Ιστορία, 5 + 1 Πολιτισμοί»