Χάραξε τον δρόμο του μεταξύ ρεαλισμού και μοντερνισμού

Ο Δήμος Σκουλάκης δεν θα μπορέσει να δει την αναδρομική έκθεσή του που εγκαινιάζεται στις 15 Ιανουαρίου στην γκαλερί «Περί Τεχνών». Εχασε χθες τη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 75 ετών. Η κηδεία του θα γίνει το Σάββατο στις 13.30, στο Κοιμητήριο της Αγίας Παρασκευής.

Υπήρξε πάντα ανήσυχος, τολμηρός, ιδεολόγος, με πολλές δραστηριότητες σε καλλιτεχνικό και πολιτικό επίπεδο, με πλούσιες εμπειρίες ζωής, τις οποίες μετουσίασε σε ανθρωποκεντρική ζωγραφική. Η κοινωνία, οι υπαρξιακές αναζητήσεις, ζητήματα ιστορίας της τέχνης απασχόλησαν τη σκέψη και τον πρωτοποριακό χρωστήρα του.

Εμβληματικά παραμένουν τα έργα του με σκηνές διαδηλώσεων και το γελοιογραφικό άλμπουμ «Ο Τρελός και οι Αλλοι», που χρονολογούνται από τη δικτατορία, καθώς και τα φωτορεαλιστικά πορτρέτα φίλων και δημόσιων προσώπων που φιλοτέχνησε αργότερα. Με τη σειρά «Διαδρομή στον υπόγειο», τον παλιό ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, έθεσε έμμεσα τη μάχη ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Αριστοτεχνική ήταν η τελευταία του δουλειά «Ο Τζόγος και ο μύθος των μορφών», όπου συνομιλεί με αριστουργήματα και καλλιτέχνες του παρελθόντος (από τον Βαν Γκογκ μέχρι τη Φρίντα Κάλο) θέτοντας ερωτήματα για τη σχέση της τέχνης με το εμπόριο.

Γεννημένος το 1939 στην Αθήνα, μαθήτευσε κοντά στον Παπαλουκά, τον Κόντογλου, τον Μαυροΐδη, τον Μόραλη. Μεγάλο δάσκαλό του θεωρούσε τον Γιάννη Τσαρούχη. Σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» το 2006 στον Γιώργο Δουατζή περιέγραφε τις οικογενειακές αντιδράσεις όταν ανακοίνωσε πως θα πάει στην Καλών Τεχνών: ««Δηλαδή θα γίνεις ομοφυλόφιλος», μου λέει ο πατέρας μου επηρεασμένος από τον Τσαρούχη τον οποίο γνώριζε. Του είπα: «Μα ο Παπαλουκάς δεν ήταν ομοφυλόφιλος». Και μου απαντά: «Ναι, αλλά θα πεινάσεις, σαν κι αυτόν. Ξέχασέ το, θα δώσεις στη Σχολή Ευελπίδων». Ενοχλήθηκε τόσο, που άρχισε να σπάει τα τελάρα που είχα στο δωμάτιό μου, να πετάει τα χρώματα στο πάτωμα, να τα πατάει. Με πιάσανε τα κλάματα. Σκεφτόμουν έντονα την αυτοκτονία. Ελεγα πως αν δεν γίνω ζωγράφος, δεν έχει νόημα να ζω».

Στα νιάτα του έζησε κατά διαστήματα στη Ρώμη, το Παρίσι, τη Μόσχα, το Τορόντο και το Μόντρεαλ, αρχικά συνεχίζοντας τις σπουδές του, αργότερα κυνηγημένος από τη χούντα. Ετσι είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με πρωτοποριακά ρεύματα της τέχνης, ενώ παράλληλα παρακολουθούσε (τότε ήταν στο ΚΚΕ και μετά στο ΕΚΚΕ) τις αλλαγές στη χώρα μας.

Με την επιστροφή του στην Ελλάδα ασχολήθηκε παράλληλα με τη δημοσιογραφία και τη γελοιογραφία. Συνεργάστηκε με τη «Δημοκρατική Αλλαγή», τον «Ελεύθερο Λόγο», τον «Ταχυδρόμο», ως σκηνογράφος με την Κωστούλα Μητροπούλου, τον Σάββα Χαρατσίδη, τον Βασίλη Βασιλειάδη, εικονογράφησε βιβλία κ.ά. Από το 1984 αφιερώθηκε αποκλειστικά στη ζωγραφική, έχοντας σημειώσει μια μεγάλη νίκη ενάντια στο αλκοόλ, με τη βοήθεια της γυναίκας του Αθηνάς Ραπίτου και του ΚΕΘΕΑ, όπως έχει πει.

Ο Σκουλάκης θεωρούσε τον μοντερνισμό «νεοπλουτισμό» της ζωγραφικής εικόνας. Πίστευε ότι η σύγχρονη τέχνη βρίσκεται σε κρίση και αναζητούσε μια νέα εικαστική πραγματικότητα χωρίς τις διαστρεβλώσεις του μοντερνισμού, αλλά και μακριά από τον ακαδημαϊσμό ή τον στείρο ρεαλισμό. Είχε δηλώσει στην Ηρα Παπαποστόλου, επιμελήτρια της αναδρομικής του: «Κατά τη γνώμη μου, ο αληθινός καλλιτέχνης είναι υποχρεωμένος από τη φύση του να προχωρήσει σε υπερβάσεις, πολλές φορές αδιανόητες για τον μέσο άνθρωπο. Αν δεν το κάνει, θα χαθεί ή θα πουλήσει την ψυχή του στον Μαμωνά (ο θεός του χρήματος για τους Εβραίους), οπότε και πάλι θα χαθεί. Αν τολμήσει να έρθει σε σύγκρουση με τον μέσο όρο της σύμβασης, που ονομάζουμε κοινωνία, θα το πληρώσει ακριβά: απομόνωση, αποκλεισμός, περιθώριο, από όπου και ο μύθος των “καταραμένων καλλιτεχνών”. Και φυσικά… αδεκαρία!».