Γιατί τέτοιος θάνατος; Γιατί τόσο μένος;

«Ολοι μας θα πεθάνουμε, αυτό είναι βέβαιο. Αλλά όχι μ’ αυτή τη βιαιότητα. Δεν το δέχομαι. Ο Μένης μόνο καλό έκανε». Τα λόγια που μας εμπιστεύτηκε η Αλκη Ζέη έμοιαζε να είναι η σιωπηλή σκέψη όλων όσοι βρέθηκαν χθες το μεσημέρι στην κηδεία του Μένη Κουμανταρέα, στο Α’ Νεκροταφείο. Και ήταν πολλοί. Θλιμμένοι, αλλά και προβληματισμένοι. Με μια σχεδόν συγκρατημένη οργή για τον τρόπο που έφυγε ο φίλος τους. Γιατί οι φίλοι του ήρθαν να τον αποχαιρετήσουν. Κυρίως αυτοί. Γιατί και με τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια (που παραβρέθηκε και έστειλε και το μεγαλύτερο στεφάνι) προσωπικοί φίλοι ήταν. Και με τον Μιχάλη Γκανά. Και με τη Σοφία Φιλιππίδου. Και με την Ιωάννα Καρυστιάνη, που δεν σταμάτησε να κλαίει, με αξιοπρέπεια και διακριτικότητα.

Ολοι έτσι ήταν. Αξιοπρεπείς και διακριτικοί. Αλλά δεν έκρυψαν ούτε τη θλίψη ούτε το «γιατί έτσι;» που πλανιόταν παντού. «Σκέφτομαι τον πόνο του ανθρώπου που έφυγε με αυτόν τον βίαιο τρόπο. Ηταν τόσο ήρεμος και ευγενής, μια φυσιογνωμία που θα λείπει από την πόλη», μας είπε ο ηθοποιός Γιώργος Κοτανίδης. Στην κηδεία παραβρέθηκαν ηθοποιοί, λογοτέχνες, σκηνοθέτες, εκδότες, πολιτικοί, ποιητές...

Μεταξύ άλλων οι Κική Δημουλά, Ζυράννα Ζατέλη, Θανάσης Βαλτινός, Μάρω Δούκα, Σταύρος Ξαρχάκος, Τίτος Πατρίκιος, Αχιλλέας Κυριακίδης, Βασίλης Βασιλικός, Λάκης Παπαστάθης, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Μάνος Ελευθερίου, Νώντας Παπαγεωργίου, Χρόνης Μπότσογλου, Θανάσης Χειμωνάς, Μιχάλης Γκανάς, Αλεξία Καλτσίκη, Γιώργος Κουρουπός, Μίμης Ανδρουλάκης, Μισέλ Φάις, Κατερίνα Σχινά, Μικέλα Χαρτουλάρη, Γιώργος Χρονάς, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Τηλέμαχος Χυτήρης, Νίκος Σηφουνάκης, Λίνα Νικολακοπούλου. Και ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης.

Στεφάνι μεταξύ άλλων έστειλε και ο υπουργός Πολιτισμού, Κώστας Τασούλας. Ωστόσο δεν μπορέσαμε να διακρίνουμε ούτε τον ίδιο ούτε κάποιον εκπρόσωπο του υπουργείου. Στεφάνι έστειλε η οικογένεια Μάνου Χατζιδάκι, ακόμη και «Οι νοστιμιές της Μαίρης», το αγαπημένο εστιατόριο και στέκι του στην Κυψέλη.

Ο ποιητής Δημήτρης Καλοκύρης πήρε πρώτος τον λόγο και στον επικήδειο ανακοίνωσε τη θέσπιση του βραβείου «Μένης Κουμανταρέας» από την Εταιρεία Συγγραφέων, που θα απονέμεται κάθε χρόνο σε πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς. Τη σκυτάλη πήρε ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος, που συνέδεσε τη δολοφονία του «φίλου και δασκάλου» του με την οικονομική κρίση. Αναφέρθηκε στον στυγερό δολοφόνο, που του πήρε τη ζωή «την ίδια μέρα που δολοφονήθηκε και ο Αλέξης Γρηγορόπουλος, την ίδια εποχή που η ζωή του Νίκου Ρωμανού κρέμεται από μια κλωστή». Μίλησε και για τη γυναίκα του Μένη Κουμανταρέα, τη Λιλή: «Ευτυχώς που δεν ζει και δεν έμαθε το άγριο τέλος σου. Από την άλλη, σκέφτομαι πως αν ζούσε, μάλλον τίποτα από όλα αυτά δεν θα γινόταν», είπε. «Η τέχνη ήταν η ζωή σου και η ζωή σου η τέχνη σου. Πάντα ευθυτενής, στο σώμα και στην ψυχή. Και πάνω απ’ όλα ερωτικός άνθρωπος».

Η προσωπική του φίλη τα τελευταία 40 χρόνια, ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια, Χλόη Κολλύρη, μίλησε για το θέατρο αλλά και τη μουσική που λάτρευε, για τη στενή του φιλία με τον Λευτέρη Βογιατζή, με τον Μάνο Χατζιδάκι («η κ. Χατζιδάκι έλεγε πως ποτέ δεν είχε μπει στο σπίτι τους τόσο ωραίος νέος!», ανέφερε χαρακτηριστικά), για τη Λιλή, την ανιψιά του Αλεξάνδρα, που έχει τα δικαιώματα των έργων του, αλλά και για την προσωπικότητά του: «Με ρώταγες, ‘‘πώς το λέμε εμείς αυτό στην ψυχανάλυση;’’», είπε. «‘‘Δεν κάνω καμία υποχώρηση στην επιθυμία μου. Δεν τη διαπραγματεύομαι’’. Ετσι το λέμε. Ησουν ο φαντασιακός παρτενέρ όλων των γυναικών που σε γνώρισαν. Ησουν γενναίος και με τα κείμενά σου ρίσκαρες», ανέφερε, φανερά συγκινημένη.

Τελευταίος πήρε τον λόγο ο άνθρωπος που τον είδε ζωντανό για τελευταία φορά. Ο επιμελητής του αρχείου του, συγγραφέας Θάνος Φωσκαρίνης. «Υμνησες τους μετανάστες που ήθελαν να ριζώσουν εδώ, για μια καλύτερη ζωή», είπε.

«Κάποιος απ’ αυτούς που βοήθησες, ξέσπασε επάνω σου. Γιατί τόσο μένος; Γιατί τόσο απάνθρωπη εκδικητικότητα;».