Εχει ακουστεί τόσες φορές και άλλες τόσες δεν έχει εισακουστεί. Μιλάμε για τη δραματικά ισχυρή επίδραση του αρχειακού υλικού στο παρόν και το μέλλον ολόκληρου του πολιτειακού οικοδομήματος και αντίστοιχα τη δραματικά αργή πρόοδο ως προς τη φύλαξη και τη χρήση του από αυτή την ίδια την πολιτεία και όχι μόνο. Ωστόσο, το ζήτημα της σχεδόν απόλυτης έλλειψης αρχειακής κουλτούρας στην Ελλάδα επιτέλους συζητείται και μάλιστα ανοιχτά.
Με αφορμή την απόκτηση του Αρχείου Καβάφη από το Ιδρυμα Ωνάση (παλιά ευχάριστη είδηση) η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών εγκαινίασε πριν από λίγες ημέρες τον κύκλο ομιλιών «Κ.Π. Καβάφης», με εναρκτήρια εκδήλωση για την αρχειακή πολιτική σε σχέση με την εθνική κουλτούρα. Για τον λόγο αυτό, πανεπιστημιακοί διαφόρων κλάδων, όχι μόνο ιστορικοί και ιστοριογράφοι, ερευνητές και συγγραφείς, με τις παρεμβάσεις τους, προσέγγισαν το φλέγον ζήτημα της πρόσβασης στα αρχεία, της εξωστρέφειας ή εσωστρέφειάς τους, το πόσο ανοιχτά πρέπει να είναι και με ποιους όρους.
Στην πρώτη αυτή συζήτηση στη Στέγη τα ερωτήματα αυτά πολλαπλασιάστηκαν, καθώς εμπλουτίστηκαν με τις έννοιες μνήμη, ταυτότητα, παρελθόν, αφήγηση, οι οποίες συνδέθηκαν με την πρόσβαση στα αρχεία και τη χρήση τους.
«Αρχειακή έρευνα ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 σήμαινε σχεδόν μηδενική βιβλιογραφική πληροφόρηση, τρομερή αρχειακή έλλειψη, μονοπώλιο από την πλευρά όσων είχαν στην κατοχή τους ιστορικό υλικό, μη εξειδικευμένο προσωπικό στα αρμόδια τμήματα. Οποιος ήθελε να εκπονήσει έρευνα συναντούσε άγνοια και αδιαφορία. Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και πολύ, δυστυχώς», ανέφερε η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠ Αθηνών, Ερη Σταυροπούλου. «Με το ΕΛΙΑ έγινε μια κάποια πρόοδος, όπως και με τα αρχεία Σολωμού, Σεφέρη και Καβάφη. Είναι καιρός να ανοίξει ο διάλογος για τη χρήση των αρχείων -ειδικά τα λογοτεχνικά, που συνήθως ανήκουν σε ιδιώτες, πρέπει να ανοίξουν- και να υπάρξει ένα καλά οργανωμένο πρωτόκολλο πρόσβασης σε αυτά».
Επισημάνθηκαν οι κίνδυνοι του διαδικτύου, όπου κάθε πληροφορία, ειδικά όταν συνοδεύεται από κάποιο είδος ιστορικού ντοκουμέντου, ανάγεται ταχύτατα σε βεβαιότητα χωρίς καθόλου περαιτέρω έλεγχο, όπως και το ζήτημα της «φετιχοποίησης» αρχείων, ειδικά όταν μιλάμε για προσωπικότητες όπως ο Καβάφης.
Ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠ Αθηνών, Ιωάννης Δ. Μεταξάς, ήταν σαφής και κατηγορηματικός. «Η ελεύθερη πρόσβαση στα κρατικά αρχεία αποτελεί 100% συνταγματικό και αναφαίρετο δικαίωμα κάθε πολίτη και μάλιστα με πολλές διατάξεις του Συντάγματος», είπε. Η ιστορικός Αννα Μαρία Δρουμπούκη σημείωσε πως παρ’ όλα αυτά «η χώρα μας κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη όσον αφορά την πρόσβαση στα κρατικά αρχεία.
»Τη συνειδητή καταστροφή εγγράφων και ντοκουμέντων, που διόλου τυχαία έχει συντελεστεί σε διάφορες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας, ακολουθεί η μη προσβασιμότητα στα αρχεία». Η ίδια μίλησε για «αρχειακή μνημοκτονία, με τις ευλογίες της πολιτείας» φέρνοντας συγκεκριμένα παραδείγματα. «Αρκεί να πούμε πως δεν έχουμε θάψει ακόμα τους νεκρούς μας» τόνισε, αναφερόμενη στην Κατοχή, τον Εμφύλιο και την περίοδο της χούντας. «Και αυτό συμβαίνει, γιατί δεν τους έχουμε μετρήσει, λόγω έλλειψης στοιχείων».
To σίγουρο είναι πως σήμερα, όπως είπε και ο συντονιστής της βραδιάς, Δημήτρης Παπανικολάου (αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης), «ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε γιατί το αρχείο δεν είναι μόνο ένα αποθετήριο παρελθόντος, αλλά και ο χώρος όπου συγκροτείται η σχέση μας με το μέλλον. Και γι’ αυτό θα συνεχίσουμε τον διάλογο και στο εγγύς μέλλον».
Ολόκληρη τη συζήτηση διαδικτυακά στο: http://www.sgt.gr/players/lns/20141201/gr/
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας