Οταν η τέχνη απορρίπτεται για… την αχνή σφραγίδα ενός λογιστή

Μεταξύ μιας καφκικής αφήγησης που αποκλείει εντελώς το ενδεχόμενο να βρει κάποιος το δίκιο του και εκείνου του άθλου του… Αστερίξ, που απαιτούσε να ’χει καταναλώσει κάποιος μαγικό ζωμό για να τα βγάλει πέρα με το τέρας της γραφειοκρατίας, βρίσκονται εγκλωβισμένες δεκάδες θεατρικές ομάδες της σύγχρονης ελληνικής σκηνής. Πολλές από αυτές δημιουργών που έχουν διακριθεί ιδιαίτερα και βήμα βήμα καταξιωθεί για τις επιτυχημένες παραστάσεις τους.

Πάρτε για παράδειγμα τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Αργύρη Ξάφη που με τον μονόλογο του βραβευμένου Καταλανού συγγραφέα Ζουζέπ Μαρία Μιρό «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος», σε σκηνοθεσία Ζωής Ξανθοπούλου στο θέατρο Θησείον, υπέγραψε πέρσι μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της σεζόν. Σημαίνει κάτι η επαγγελματική καταξίωση, η προσωπική υπόσταση, ο καλλιτεχνικός αντίκτυπος για το υπουργείο Πολιτισμού και δη των ημερών της Λίνας Μενδώνη –και εσχάτως και του υφυπουργού Ιάσονα Φωτήλα; Οχι βέβαια. Και φυσικά δεν αναφερόμαστε στην παροιμία «αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας» που είναι απαραίτητο να ισχύει στον θεσμό των επιχορηγήσεων. Αναφερόμαστε στο τελείως αντίθετο. Στα προσκόμματα που προφανώς επινοεί το ΥΠΠΟ για να δικαιολογήσει το γεγονός ότι απορρίπτει προτάσεις ομάδων που με το έργο τους έχουν διακριθεί στη συνείδηση του θεατρόφιλου κοινού.

Ο ίδιος ο Ξάφης κοινοποίησε μ’ ένα ποστ την ταλαιπωρία που υπέστη και η θεατρική ομάδα (ΠΥΡ) στην οποία μετέχει μαζί με την Ιώ Βουλγαράκη και τη Δέσποινα Κούρτη, αλλά και αρκετές άλλες θεατρικές ομάδες που είχαν την ατυχία να μην προσέξουν π.χ. ότι η σφραγίδα του λογιστή που τους εκπροσωπεί δεν ήταν πλήρως ευδιάκριτη. Και να τι έγραψε καταρχάς στη σελίδα του στο Facebook, διευκρινίζοντας προηγουμένως ότι «αυτό το ποστ δεν έχει καμία διάθεση να παραπονεθεί για την μη επιχορήγηση της δουλειάς μας. Εχει σκοπό να αναδείξει ένα καινούριο και τεράστιο πρόβλημα που γεννιέται στη σχέση του υπουργείου με τις θεατρικές ομάδες (και φοβάμαι πως όχι μόνο) στον σύγχρονο πολιτισμό». Και επισημαίνοντας ότι μέχρι πρότινος «πάντα υπήρχε μια συνεργασία με τους υπαλλήλους του υπουργείου. Ενδεικτικά θα αναφέρω ότι πολλές φορές που δεν λειτουργούσε το ένα ή το άλλο στην ιστοσελίδα υποβολής, ενημερώναμε και αφού λύναμε μόνοι μας τα προβλήματα διορθωνόταν και η σελίδα. Αλλες φορές μπορεί στην αίτηση (που κάθε χρόνο αλλάζει στο τι ζητάει) να ξεχνιόταν κάτι -πχ ένα βιογραφικό, ή μια υπεύθυνη δήλωση κτλ- μας ενημέρωναν από το υπουργείο και το διορθώναμε». Αυτό όμως δεν ισχύει πια.

Διότι όπως έγραψε ο Αργύρης Ξάφης…

«Φέτος συνέβη το εξής.

Η υπουργός ή ο καινούριος υφυπουργός έδωσαν εντολή να κοπεί αυτή η σχέση. Να μην ενημερωθεί κανείς (σε μια καινούρια διαδικασία επαναλαμβάνω, με καινούρια ζητούμενα) για οποιοδήποτε λάθος ή παράλειψη από αλλαγή των κανόνων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην περάσουν καν στο στάδιο της αξιολόγησης προτάσεις πολλών και σημαντικών ομάδων, με σταθερή παρουσία και εγκυρότητα στον χώρο.

Θέλετε να ακούσετε μερικούς λόγους;

● Ο νο1 λόγος απόρριψης ήταν επειδή δεν φαινόταν καθαρά σε ένα έγγραφο το ΑΦΜ στη σφραγίδα του λογιστή. Δεκάδες ομάδες που είχαν τον ίδιο λογιστή απορρίφθηκαν πριν αξιολογηθούν καλλιτεχνικά. Αυτή η σφραγίδα ζητήθηκε φέτος για πρώτη φορά. Και αυτός ήταν λόγος να πεταχτεί η αίτηση στην άκρη -κόπος, έρευνα, χρήμα, συμφωνίες, κτλ.
● ‘Η ένας άλλος λόγος; Τα βιογραφικά των συντελεστών μπήκαν σε ξεχωριστό αρχείο!! Φοβερό ατόπημα!

Στην δική μας περίπτωση, εξαιτίας του ότι η σελίδα του υπουργείου είχε θέμα και δεν σε άφηνε να κάνεις αλλαγές στο προσωρινά αποθηκευμένο αρχείο, μας ζήτησαν να το στείλουμε ξέχωρα με mail και να το αντικαταστήσουν αυτοί. Και εμείς στείλαμε -κατά λάθος- όχι την ορθή επανάληψη αλλά το παλιό που θέλαμε να αντικαταστήσουμε. Η διαφορά των αρχείων ήταν ελάχιστη (και ασήμαντη κατ’ εμέ). Το μόνο που περιείχε ήταν 2 λιγότερες παραστάσεις στο βιογραφικό της ομάδας. Που φυσικά το υπουργείο τις ήξερε έτσι κι αλλιώς γιατί τις είχε επιχορηγήσει. Πέταξέ την και αυτή στην άκρη.

Αυτό φέρνει στην επιφάνεια για μένα το εξής θέμα:

Το υπουργείο προσπαθώντας να αποτρέψει από την διαδικασία κόσμο κάθε χρόνο την κάνει χειρότερη και δυσκολότερη, ζητώντας τα ίδια και τα ίδια έγγραφα από την αρχή. Και προσθέτοντας καινούρια χωρίς καμία ενημέρωση -πρέπει να πας και να ψάχνεις κάθε χρόνο σε τι διαφέρει από τα παλιά. Φέτος πρόσθεσε και την διακοπή της συνεργασίας και συνεννόησης στα τεχνικά ζητήματα με το υπουργείο απομακρύνοντάς μας ακόμα περισσότερο από την διαδικασία και κόβοντας ακόμα περισσότερο την σχέση μας μαζί του».

Πλήθος ομοιοπαθών

Η κοινοποίηση αυτού του προβλήματος από τον Ξάφη προκάλεσε καταιγισμό ανάλογων σχολίων από συναδέλφους του. Ενδεικτικά:

● Ο σκηνοθέτης, ηθοποιός, πρ. καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ και ιδρυτικό μέλος του Θεατρικού Οργανισμού «ΣΤΙΓΜΗ» (1995) Γιάννης Αναστασάκης έγραψε: «Η δική μας ομάδα (Στιγμή) κατέθεσε τον Μάρτιο την πρότασή της και απορρίφθηκε γιατί: “δε φαίνονται στη σφραγίδα του λογιστή όλα τα στοιχεία του”... Εντωμεταξύ, τα στοιχεία του λογιστή είναι γνωστά στο Τμήμα Θεάτρου του ΥΠΠΟ από δεκάδες αιτήσεις που έχει προσυπογράψει τα τελευταία χρόνια! Φυσικά, όταν ενημερωθήκαμε για την απόρριψη (στις 7/8 όταν και ανακοινώθηκαν οι επιχορηγήσεις!!) καταθέσαμε ένσταση. Θα γνωρίζουμε το αποτέλεσμά της στις αρχές Σεπτέμβρη, με ενημέρωσε η Προϊσταμένη του Τμήματος κ. Ζωντανού. Αυτά προς το παρόν».

● Ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και επικεφαλής της θεατρικής ομάδας RMS MATAROA Μάνος Βαβαδάκης έγραψε: «Είχε επισυναφθεί στην πλατφόρμα λάθος αρχείο (χωρίς σφραγίδα), που φυσικά δεν μου επέτρεπε να το αντικαταστήσω. Το διαπίστωσα, επικοινώνησα με το ΥΠΠΟ, υπάλληλος μου επιβεβαίωσε πως αν το στείλω με e-mail θα το διόρθωνε αυτή, το έκανα και φυσικά δεν έγινε τίποτα έπειτα. Και απορρίφθηκε η αίτηση επιχορήγησης. Και μετά πλήρης απαξίωση στην ένσταση που κάναμε».

● Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Στέλιος Πετράκης της θεατρικής ομάδας Akatsuki (2017): «Κατά τα φαινόμενα, το υπουργείο προσπαθεί να αποτρέψει τα σχήματα και κάθε χρόνο δυσκολεύει την διαδικασία ενώ υπάρχουν και εξόφθαλμες περιπτώσεις που αγνοεί τις ίδιες τις παραμέτρους που το ίδιο θέτει όπως π.χ. την στήριξη νέων καλλιτεχνών, της νεοελληνικής δραματουργίας κ.λπ. Ενα μικρό παράδειγμα: ζητούν την υποβολή της πρότασης με σφραγίδα. Για να φαίνεται η σφραγίδα το έγγραφο θα πρέπει να σκαναριστεί. Αν όμως στείλεις σκαναρισμένο έγγραφο οι διαδικτυακοί σύνδεσμοι που περιλαμβάνονται σε αυτό ΔΕΝ είναι ενεργοί και φυσικά δεν νομίζω κανένας από την επιτροπή να κάθεται να δακτυλογραφεί γράμμα-γράμμα τον κάθε σύνδεσμο για να μπει να διαβάσει μια κριτική για μια παράσταση. Σε τηλεφωνική μου ερώτηση με την αρμόδια γραμματεία, ο ευγενέστατος υπάλληλος του υπουργείου που είχα μιλήσει μου είχε πει να επισυνάψω ξεχωριστό έγγραφο μόνο με τους διαδικτυακούς συνδέσμους. Οι ομάδες είναι πολλές και τα χρήματα λίγα αλλά θα περίμενε κανείς ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ το υπουργείο πολιτισμού να έχει πολύ σαφή εικόνα για κάθε σχήμα και για τις παραστάσεις του».

● Τη δική του περσινή οδύσσεια αφηγήθηκε ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Βασίλης Κουκαλάνι, ιδρυτής της ΑΜΚΕ «Συντεχνία του Γέλιου», το αίτημα της οποίας «δεν εξετάστηκε από την Γνωμοδοτική Επιτροπή θεάτρου διότι ο φορέας υπέβαλε το έντυπο αίτησης επιχορήγησης θεατρικής παραγωγής χωρίς την υπογραφή του νόμιμου εκπροσώπου και χωρίς εξουσιοδότηση να υπογράψει άλλο φυσικό πρόσωπο αντ’ αυτού. Βέβαια τους γράψαμε μετά ότι η “Υπογραφή νομίμου εκπροσώπου φορέα και σφραγίδα φορέα” υπάρχουν στη σελίδα 10 στο επισυναπτόμενο έντυπο αίτησης στο μητρώο πολιτιστικών φορέων, και το ειδικό πληρεξούσιο που διορίζει εμένα ως αντιπρόσωπο και αντίκλητο του νόμιμου εκπροσώπου, έχει γνωστοποιηθεί στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου επανειλημμένα και θα έπρεπε να βρίσκεται στον φάκελο του φορέα. Εξάλλου οι μέχρι τότε αιτήσεις φέρουν την δική μου υπογραφή και αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά. Επίσης ιδιαίτερη εντύπωση και ερωτηματικά δημιούργησε το γεγονός ότι πέρα από το έντυπο αίτησης δεν εμφανίζονται όλα τα δικαιολογητικά (όπως μας είπαν) που είχαν υποβληθεί μαζί ολοκληρώνοντας την διαδικασία υποβολής ενώ με βεβαιότητα είχε επιβεβαιωθεί η επισύναψή τους. Σε ερώτημα που θέσαμε στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου -μόλις άνοιξε η ιστοσελίδα του Υπουργείου- αλλά πριν την ενημέρωση του φορέα περί απόρριψης του αιτήματος, όταν διαπιστώσαμε ότι έλειπαν τα επισυναπτόμενα δικαιολογητικά, μας ενημέρωσαν ότι αιτήσεις που υποβλήθηκαν κατά το τελευταίο τρίωρο της ισχύουσας προθεσμίας υποβολής αντιμετώπισαν το πρόβλημα αυτό, να χαθούν δηλαδή τα δικαιολογητικά (εδώ μας απάντησαν ότι λέμε ψέματα όταν διαμαρτυρηθήκαμε γι’ αυτό). Εύλογα θέσαμε το ερώτημα γιατί δεν ενημερώθηκε/αναζητήθηκε από τον φορέα η επαναποστολή των δικαιολογητικών. Τέλος πάντων πήγε πέρα δώθε μια αλληλογραφία που αντιμετωπίστηκε πολύ απαξιωτικά... Δε βγάλαμε άκρη...».

Η... καταραμένη σφραγίδα

Οπως έγραψε ο συνάδελφος Κώστας Ζήσης στην ιστοσελίδα Fragilemag.gr σε εξαιρετικό ρεπορτάζ του για το θέμα, το μαρτύριο της αχνής σφραγίδας του λογιστή και της απόρριψης γι’ αυτό τον λόγο των προτάσεών τους έζησαν φέτος και ο Φώτης Μακρής, που με την εταιρεία του Θεατρικός Οργανισμός Νέος Λόγος εκπροσωπούν το θέατρο Studio Μαυρομιχάλη, η ομάδα 4FRONTAL, οι ELEPHAS TILENSIS των Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστάσογλου, ο Μανώλης Ιωνάς και το Θέατρο Αλκμήνη κ.ά. «Οι προτάσεις τους», επισημαίνει ο Κ. Ζήσης, «έφεραν τη σφραγίδα του ίδιου λογιστή, που αξίζει να σημειωθεί ότι είναι γνωστός στο χώρο (και στο Υπουργείο) μιας και ειδικεύεται στα λογιστικά του θεάτρου και τηρεί τα οικονομικά βιβλία σε πολλές θεατρικές εταιρείες της Αθήνας και έχει σφραγίσει στο παρελθόν αρκετούς προϋπολογισμούς τους». Αρκετοί από τους αδικημένους υπέβαλαν ένσταση. «Ωστόσο», γράφει ο Κ. Ζήσης, «η απάντηση των ανθρώπων του Υπουργείου Πολιτισμού είναι ότι οι ενστάσεις αυτές είναι αδύνατον να εξεταστούν τον Αύγουστο που “λείπουν όλοι”, παραπέμποντας το θέμα στον Σεπτέμβριο…». Εν τω μεταξύ βέβαια οι επιχορηγήσεις έχουν ανακοινωθεί. Και με τέτοιες αφορμές έχουν αποκλειστεί ομάδες που συμπτωματικά έχουν έφεση σε σπουδαίες παραστάσεις με κοινωνικά αντανακλαστικά.

Η φετινή Γνωμοδοτική Επιτροπή Θεατρικών Επιχορηγήσεων έχει πρόεδρο τον Γιάννη Μετζικώφ (ζωγράφο - σκηνογράφο - ενδυματολόγο), αντιπρόεδρο τη Γαβριέλλα-Πηνελόπη Τριανταφύλλη (διευθύντρια Προγραμματισμού και Παραγωγής, Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος) και μέλη τους Αμαλία Κοντογιάννη (δόκτορα Θεατρολογίας / προϊσταμένη του Τμήματος Καλλιτεχνικού Εργου και Δραματολογίου του ΚΘΒΕ), Κωνσταντίνο Μπούρα (θεατρολόγο - μεταφρασεολόγο - κριτικό), Γιάννη Μαργαρίτη (σκηνοθέτη - καλλιτεχνικό διευθυντή ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας), Ανδρέα Σκούρτη (αρχιτέκτονα - σκηνογράφο - λέκτορα Σκηνογραφίας στη Royal Central School of Speech and Drama – University of London), Πέγκυ Σταθακοπούλου (ηθοποιό). Οι προτάσεις όμως φτάνουν στα χέρια τους εν είδει καταλόγου και ενώ έχει γίνει ένας πρώτος έλεγχος αν πληρούν τις προϋποθέσεις. Φέτος σ’ αυτές προστέθηκε και το... μελάνι του λογιστή!

Για να σοβαρευτούμε, δεν μπορεί το ΥΠΠΟ ν’ αποκλείει -και μάλιστα σε μια διαδικασία που οι όροι της επανεκκίνησαν φέτος- την περίπτωση ενός τέτοιου μικρού λάθους και να «κόβει» αξιόλογες ομάδες χωρίς να δίνεται καμία δυνατότητα αποκατάστασης. Και όπως σωστά παρατήρησε σχολιάζοντας το ποστ του Ξάφη ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας, καθηγητής Υποκριτικής και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου ΚΥΔΩΝΙΑ, Μιχάλης Βιρβιδάκης: «Η προσφορά ενός θιάσου στην υπόθεση του θεάτρου θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να βαραίνει περισσότερο από ένα γραφειοκρατικό λάθος που μπορεί να διορθωθεί με ένα τηλεφώνημα υπαλλήλου διάρκειας ενός λεπτού! Η επαφή αυτή υπήρχε ανέκαθεν, όπως θυμόμαστε εμείς οι παλαιότεροι, και παρά το γεγονός πως η ψηφιοποίηση της διαδικασίας διευκόλυνε κατά πολύ και τους αιτούντες και τους ελεγκτές, εντούτοις η ασφαλιστική δικλίδα της ανθρώπινης επαφής σε περιπτώσεις αμφιβολιών θα πρέπει να λειτουργεί υπέρ των θεατρικών σχημάτων. Αυτό επιβάλλει ο Πολιτισμός».