Το «Χλαμύδα Gate», η Μονή της Χώρας, τα Μουσεία και οι Ελληνες αρχιτέκτονες

Σε πολλά αναφέρθηκε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής συζήτησης που προηγήθηκε την περασμένη Τετάρτη της ψήφισης από την Ολομέλεια της Βουλής του νομοσχεδίου του ΥΠΠΟ για την κύρωση (με τις ψήφους της Ν.Δ., του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής και της Κ.Ο. των «Σπαρτιατών», αφού «παρών» δήλωσαν ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και η Ελληνική Λύση, ενώ καταψήφισαν το ΚΚΕ, η Νέα Αριστερά, η Κ.Ο. Νίκη και η Πλεύση Ελευθερίας) της δωρεάς Λάτση για τις μελέτες επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Το «Χλαμύδα Gate» στην Ακρόπολη

Κι ανάμεσα στα όσα αναφέρθηκε η υπουργός ήταν και το θέμα του... «Χλαμύδα Gate» στην Ακρόπολη, με το οποίο ασχοληθήκαμε επισταμένως στο ρεπορτάζ μας «Ποιοι προετοίμασαν την “Επιχείρηση Μπόλιγουντ” στην Ακρόπολη». Η κυρία Μενδώνη δεν απάντησε βέβαια στα όσα αποκαλύψαμε εκεί – μεταξύ άλλων, για τον ρόλο του γραμματέα του Ελληνοϊνδικού Επιμελητηρίου Δημήτρη Μελά, που είναι και «γαλάζιο» στέλεχος, ούτε γι’ αυτόν του εκλεκτού της κ. Τσακοπιάκου. Περιορίστηκε να σχολιάσει έναντι αυτού που της προσήψαν βουλευτές της αντιπολίτευσης, ότι δηλαδή δεν τοποθετήθηκε για το γεγονός ότι «είναι προφανές ότι όταν απαντά το Γραφείο Τύπου του Υπουργείου, απαντά ο Υπουργός».

Να επισημάνουμε πάντως εδώ ότι το γραφείο Τύπου είχε αποστείλει δήλωση της εφόρου της Πόλεως των Αθηνών, Ελενας Κουντούρη, η οποία διευκρίνιζε ότι το περιστατικό «δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση τμήμα της VIP ξενάγησης, δεδομένου ότι η έναρξη της εν λόγω δράσης προγραμματίζεται από τον ΟΔΑΠ, μετά τις 10 Μαΐου τ.έ.» και δήλωνε ότι «δεν είχε διοργανωθεί από την Εφορεία κάποια δράση ή ξενάγηση, ούτε έχει δοθεί σχετική έγκριση από το υπουργείο» και υποστήριζε ότι «καθώς τον χώρο επισκέφθηκαν –με εισιτήριο– πολυμελείς ομάδες επισκεπτών, μεταξύ αυτών εμφιλοχώρησαν ορισμένοι με αρχαιοελληνικές ενδυμασίες, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από το φυλακτικό προσωπικό της Υπηρεσίας, αν και προσφάτως έχει ουσιαστικά ενισχυθεί, με ΙΔΟΧ προσωπικό».

Στο φυλακτικό προσωπικό έριξε τις ευθύνες και η κ. Μενδώνη, παρατηρώντας από το βήμα της Βουλής πως «προφανώς κακώς ανέβηκαν αυτά τα έξι-επτά άτομα με τις στολές που ανέβηκαν. Προφανώς κακώς δεν τους σταμάτησαν. Επίσης, είναι προφανές ότι δεν έλαβαν άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού. [...] Κακώς λοιπόν ανέβηκαν, κακώς δεν τους σταμάτησαν οι υπάλληλοι του Υπουργείου Πολιτισμού. Αυτά όλα έχουν λεχθεί, έχουν γίνει αποδεκτά λάθη που ενδεχομένως έγιναν και προφανώς έχουν γίνει όλες οι προβλεπόμενες από τον Κώδικα διοικητικές διαδικασίες».

Είχαμε προβλέψει στο ρεπορτάζ μας ότι το περιστατικό θα αποδοθεί σε ολιγωρία των αρχαιοφυλάκων, αν και αυτό «το διέψευσε αμέσως η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δ. Κουτσούμπα (“Ανέβηκαν στον χώρο, ενώ στους ασύρματους των φυλάκων ακουγόταν ότι ‘ανεβαίνουν οι επίσημοι’”, έγραψε), και αργότερα ο Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟ και το Πανελλήνιο Σωματείο Προσωπικού Ορισμένου Χρόνου στο ΥΠΠΟ με ανακοινώσεις τους. Τα ερασιτεχνικά βίντεο από την είσοδο των ηθοποιών στον χώρο, που δημοσιοποιήθηκαν, επιβεβαίωσαν ότι οι αρχαιοφύλακες είχαν εντολή να μην τους “ενοχλήσουν”. Προς επίρρωσιν, ήρθε η παραίτηση του βοηθού αρχιφύλακα, που ήταν υπεύθυνος της βάρδιας το Σάββατο 27/4, και φαίνεται ότι σε αυτόν θα “φορτωθεί” όλη η ευθύνη».

Η υπουργός πάντως εξανέστη στη Βουλή «γιατί προσπαθείτε, ιδιαίτερα η αξιωματική αντιπολίτευση, να δημιουργήσετε πολιτικό ζήτημα. Δημιουργείται σε καμία χώρα της Ευρώπης πολιτικό ζήτημα όταν ακτιβιστές προσβάλλουν με επικίνδυνο τρόπο τα εκθέματα;» είπε. Παρέθεσε αμέσως μετά μία σειρά ακτιβιστικών δράσεων που έχουν συμβεί στην Ακρόπολη. Τελικώς φαίνεται ότι τα «αλευρωμένα» μοντέλα με τις χλαμύδες και τις περικεφαλαίες υπέκρυπταν κάποιον ακτιβισμό υπέρ των Ινδών επισκεπτών!

Η Μονή της Χώρας

Αν αυτά ακούστηκαν φαιδρά, όσα ειπώθηκαν για τις ελληνικές αντιδράσεις εν όψει της μετατροπής της Μονής της Χώρας σε τζαμί ήταν άλλη μία εκδοχή της υπουργού που φαίνεται να απείχε από την πραγματικότητα. Είπε, λ.χ., η κ. Μενδώνη στη Βουλή πως «εξαιτίας των ελληνικών διαβημάτων το θέμα συζητήθηκε στη γενική διάσκεψη της UNESCO στο Ριάντ. Δεν είναι πολύς χρόνος, είναι μερικοί μήνες, τον Σεπτέμβριο του 2023. Εχουν ήδη σταλεί επιτροπές εμπειρογνωμόνων στην Τουρκία. Εχουν καταθέσει τις απόψεις τους, βρίσκονται σε συνεννόηση και απαντήσεις ενδεχομένως από τις τουρκικές αρχές, επίκειται και νέα αποστολή».

Στο Ριάντ, τον Σεπτέμβριο 2023, πραγματοποιήθηκε βέβαια η ετήσια συνάντηση της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς και όχι η Γενική Διάσκεψη της UNESCO, αλλά αυτό είναι πταίσμα. Στην ημερήσια διάταξη του Ριάντ είχαν εγγραφεί ως θέμα οι ιστορικές ζώνες της Κωνσταντινούπολης – καθώς υπάρχουν και πολλά άλλα μνημεία που κινδυνεύουν. Στην απόφασή της η Επιτροπή απλώς:

● «Σημειώνει με ανησυχία τις αναφορές τρίτων για ζημιές και υποβάθμιση στην Αγία Σοφία και καλεί το Κράτος Μέλος (σ.σ. Τουρκία) να ανταλλάσσει τακτικά πληροφορίες με το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, ως προς τις συνθήκες επίσκεψης που ισχύουν από τον Φεβρουάριο του 2021 και σχετικά με τις προσπάθειές της να παρακολουθεί τη συνολική κατάσταση διατήρησης του ακινήτου και να λαμβάνει υπόψη τις συστάσεις από προηγούμενες αποστολές.

● Επίσης ζητά από το Κράτος Μέλος να υποβάλει στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς για έλεγχο λεπτομέρειες των εργασιών αποκατάστασης στη Μονή της Χώρας, αναφέροντας το επίπεδο προόδου, και να υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο στην ανάπτυξη ενός Διαχειριστικού Σχεδίου.

● Περαιτέρω ζητά από το Κράτος Μέλος να εφαρμόσει πλήρως τις συστάσεις των συμβουλευτικών αποστολών της UNESCO που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2020 και τον Ιανουάριο/Φεβρουάριο 2021, λαμβάνοντας υπόψη τον πιθανό αντίκτυπο που ενδέχεται να έχουν οι αλλαγές στην Αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας και να ενημερώσει το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς [...]».

Πληροφορούμαστε μάλιστα ότι το θέμα είχε εγγραφεί στην ημερήσια διάταξη του Ριάντ όχι εξαιτίας ελληνικών διαβημάτων, αλλά ύστερα από τη συνάντηση του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO με το Παρατηρητήριο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (WHW), όπου κατατέθηκαν τεκμηριωμένα στοιχεία για τα μνημεία. Το θέμα πέρασε χωρίς συζήτηση. Για να συζητηθεί ένα θέμα πρέπει αυτό να έχει ζητηθεί από ένα μέλος της Επιτροπής, πράγμα που δεν έγινε ούτε από την Ελλάδα ούτε από άλλο μέλος της Επιτροπής.

Ως εκ τούτου, η υπουργός Πολιτισμού παρουσίασε στο βήμα της Βουλής ως ελληνική πρωτοβουλία και ως ελληνικό διάβημα στο Ριάντ την ανησυχία των δύο φορέων που πρόσκεινται στην UNESCO.

Το παρόν των πέντε Μουσείων που έγιναν ΝΠΔΔ

Ως προς τα πέντε μουσεία που μετατράπηκαν σε ΝΠΔΔ και ενάμιση χρόνο μετά αντιμετωπίζουν σειρά μεγάλων προβλημάτων (πράγμα που επεσήμανε μετ’ επιτάσεως η εισηγήτρια του ΠΑΣΟΚ, Νάγια Γρηγοράκου), η υπουργός επικαλέστηκε «το διάστημα της προσαρμογής της διοίκησης». Αποδέχτηκε πάντως, όπως είπε, «την καλόπιστη κριτική – υπάρχει μια καθυστέρηση στην έκδοση των οργανισμών τους. Σήμερα είναι στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Γι’ αυτό ακριβώς υπήρξαν και καθυστερήσεις στην πρόσληψη ΙΔΟΧ προσωπικού». Και κατά τα άλλα επέμεινε ότι ιδιαίτερα τα τέσσερα μουσεία «έχουν κάνει μέσα στον ένα χρόνο περίπου λειτουργίας τους τεράστια άλματα, τα οποία δεν θα τα έκαναν ποτέ ως υπηρεσίες του ελληνικού κράτους, ως δημόσιες υπηρεσίες [...] Και για τα θέματα της λειτουργίας τους: Ναι, καθυστέρησε η πρόσληψη του προσωπικού. Εγινε ή γίνεται αν θέλετε. Και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Ηράκλειο λειτουργούν πλέον με επιπλέον προσωπικό [...]». Οι καταγγελίες των εργαζομένων στα πέντε μουσεία, πάντως, έτσι όπως δημοσιοποιήθηκαν ένα 24ωρο πριν από τη συζήτηση, παρουσιάζουν ένα «παζλ» σοβαρών και άλυτων μέχρι στιγμής προβλημάτων. Π.χ. η απουσία προσωπικού φύλαξης και καθαριότητας στο Βυζαντινό Μουσείο – έλλειψη που έγινε αιτία και για την κλοπή καλωδίων και μονάδων κλιματισμού, γεγονός το οποίο η υπουργός απέφυγε να σχολιάσει.

Τέλος, πολλά είπε η κ. Μενδώνη για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ας σταθούμε σε δύο από τις πιο πολυσυζητημένες αιχμές της αντιπολίτευσης. Η μία, που τέθηκε από τους Κυρ. Μάλαμα (ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.), Σπ. Μπιμπίλα (Πλεύση Ελευθερίας), Θ. Φωτίου και Δ. Τζανακόπουλο (Νέα Αριστερά), αφορούσε το γεγονός ότι μια, ενδεχόμενη τότε, επέκταση του ΕΑΜ συζητιόταν ήδη από το 2017 από μια «άτυπη ολωσδιόλου και αναρμόδια παρέα» στην οποία μετείχε το ζεύγος Μητσοτάκη και η (ούσα στο ΠΑΣΟΚ ακόμη) κ. Μενδώνη. Γράψαμε ήδη για τα όσα ειπώθηκαν την Τετάρτη στη Βουλή (ΑΝΩ-ΚΑΤΩ / «Η κ. Γκραμπόφσκι και μερικές υπουργικές απόπειρες “πυρόσβεσης”», «Εφ.Συν.» 20/5). Το άλλο αφορούσε τον αποκλεισμό των Ελλήνων αρχιτεκτόνων από τη διαγωνιστική διαδικασία επιλογής γραφείου που θα αναλάμβανε την εκπόνηση Μελέτης Αρχιτεκτονικού Προσχεδίου για την «Αναβάθμιση, ανάδειξη και υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου», διαδικασία που οδήγησε τελικά στην επιλογή του γραφείου του διάσημου Βρετανού αρχιτέκτονα Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ σε συνεργασία με το γραφείο του Αλέξανδρου Τομπάζη. Γι’ αυτό τον «αποκλεισμό» είχαν διαμαρτυρηθεί δημοσίως συνδικαλιστικοί φορείς και προσωπικότητες της ελληνικής αρχιτεκτονικής, πλην όμως και στην τωρινή της ομιλία η υπουργός απέδωσε τις διαμαρτυρίες αποκλειστικά στην αντιπολίτευση.

«Ακούσαμε και σήμερα ότι αποκλείστηκαν και απαξιώθηκαν οι Ελληνες αρχιτέκτονες. Πώς αποκλείστηκαν, όταν στο άρθρο 3 η υπουργική απόφαση προέβλεπε ρητά ότι η σύμπραξη ξένων και ελληνικών γραφείων ήταν υποχρεωτική προϋπόθεση συμμετοχής και εάν δεν υπήρχε αυτή η σύμπραξη, η προσφορά αποκλειόταν;[...] Πώς απαξιώθηκαν οι Ελληνες αρχιτέκτονες, όταν στο ίδιο άρθρο η υπουργική απόφαση προέβλεπε ρητά τη συνεργασία μεταξύ Ελλήνων και ξένων; Και δεν μιλούσε για συνδρομή ή για συνεπικουρία, μιλούσε για συνεργασία, δηλαδή για συνέργεια σε ισότιμη βάση.[...] Με αυτό που λέτε εσείς, που υποστηρίζετε ότι εμείς υποτιμήσαμε τους Ελληνες αρχιτέκτονες, με αυτό το ίδιο σκεπτικό τούς υποτιμάτε εσείς. [...] Τα ονόματα των δέκα ελληνικών γραφείων είναι δημοσιευμένα και είναι γνωστά σε όλους μας. Αυτούς, λοιπόν, τους έχετε προσβάλει! Τους έχετε προσβάλει πολύ και το ξέρουν». Ετσι έκλεισε το θέμα η υπουργός Πολιτισμού, παραδίδοντας και σε αυτή την περίπτωση μάθημα στρεψοδικίας!