Ποιος χρωστάει «συγγνώμη» και σε ποιον;

Ενα χρόνο περίμενε η ελληνική επιστημονική κοινότητα την επίσημη κοινοποίηση από το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO της αναλυτικής έκθεσης σχετικά με την Ακρόπολη. Της έκθεσης, δηλαδή, που συντάχθηκε βασισμένη στα πορίσματα Μικτής Συμβουλευτικής Αποστολής της UNESCO, η οποία αποτελούμενη από δύο εκπροσώπους του διεθνούς ICOMOS και έναν του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς, πραγματοποίησε πέρυσι τον Απρίλιο (27-29/4/2022) τριήμερη επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης έπειτα από πρόσκληση του υπουργείου Πολιτισμού. Και επιτέλους η έκθεση αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του οργανισμού, περιλαμβάνοντας σε 70 σελίδες το πόρισμα της αυτοψίας της αποστολής που διαπνέεται καταρχάς από θετικό πνεύμα ως προς την έκβαση των εργασιών που ήδη έχουν γίνει, αφιερώνει όμως πολύ χώρο για να διατυπώσει κομψά, ως είθισται στη γλώσσα των διεθνών οργανισμών, συγκεκριμένες ενστάσεις και ευγενείς υποδείξεις για τα έργα που ήδη έχουν γίνει. Ζητά δε να σταλούν ολοκληρωμένες μελέτες στην UNESCO για τα έργα που έπονται, σύμφωνα με τον σχεδιασμό του ΥΠΠΟΑ, διαψεύδοντας τη Λ. Μενδώνη που πολλές φορές έχει πει είτε ότι δεν απαιτούνταν ενημέρωση της UNESCO, είτε ότι η UNESCO έχει ήδη ενημερωθεί.

Χαμένος στη μετάφραση και ο πρωθυπουργός;

Το ΥΠΠΟ εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «UNESCO: Η Ακρόπολη, πρότυπο συντήρησης κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο», για να πανηγυρίσει για μια έκθεση που μόνο πανηγυρισμούς δεν θα έπρεπε να προκαλεί. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ επικαλείται τη διαπίστωση της αποστολής ότι «πολλές από αυτές τις πρακτικές θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα για προσπάθειες συντήρησης κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο», διαπίστωση όμως που αναφέρεται στο σύνολο των αναστηλωτικών έργων που γίνονται στο μνημείο τις πολλές τελευταίες δεκαετίες και στη γενική κατάσταση της Εξέχουσας Οικουμενικής Αξίας τού, ενταγμένου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, Μνημείου -και όχι στο τσιμέντωμα.

Τα ίδια και χειρότερα είπε ο πρωθυπουργός, που κάλεσε τους επικριτές των επεμβάσεων να ζητήσουν… συγγνώμη από την υπουργό Πολιτισμού! Είτε τα αγγλικά του πρωθυπουργού δεν είναι και τόσο καλά, είτε απλώς δεν διάβασε την έκθεση της UNESCO. Γιατί καμία διάθεση πανηγυρισμού δεν μπορεί να προκύψει από όσα λένε οι εμπειρογνώμονες, παρότι ακόμη και η ενημέρωσή τους από το ΥΠΠΟ ήταν όχι μόνο ελλιπής αλλά και παραπλανητική.

Για παράδειγμα, το υπουργείο διαβεβαίωσε (όπως αναφέρει και στο Δελτίο Τύπου) ότι όλες οι μελέτες πέρασαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και συζητήθηκαν σε διεθνή συνέδρια. «Ξέχασε» όμως να ενημερώσει τους εμπειρογνώμονες ότι η απόφαση του ΚΑΣ είχε περισσότερους από 10 όρους, από τους οποίους δεν τηρήθηκαν ούτε οι μισοί! «Ξέχασαν» να αναφέρουν επίσης ότι το διεθνές συνέδριο έγινε μετά την υλοποίηση των επεμβάσεων και υπό το βάρος της κατακραυγής. Και βέβαια «ξέχασαν» να πουν για τους 3 αρχαίους πωρόλιθους που φαγώθηκαν για να πατήσουν τα πέδιλα του ανελκυστήρα, αλλά και ότι ο νέος ανελκυστήρας δεν μελετήθηκε ειδικά για την Ακρόπολη και δύο φορές την εβδομάδα τουλάχιστον δεν λειτουργεί.

Παρότι οι εμπειρογνώμονες επί τρεις μέρες άκουγαν αποκλειστικά την άποψη της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ, διατυπωμένη άλλοτε από τον πρόεδρο της ΕΣΜΑ Μ. Κορρέ, άλλοτε από τη στενή συνεργάτιδα της υπουργού Ε. Κουντούρη, που ασκεί καθήκοντα διευθύντριας της Εφορείας Αθηνών. Παρότι το ΥΠΠΟΑ επέλεξε τους εκπροσώπους φορέων της «Κοινωνίας των Πολιτών» (στους οποίους βέβαια δεν συμπεριλαμβάνονταν, για παράδειγμα, οι Σύλλογοι Ελλήνων Αρχαιολόγων και Ελλήνων Αρχιτεκτόνων που είχαν ασκήσει εξαρχής εμπεριστατωμένη κριτική στις επεμβάσεις). Παρότι επί τρεις ημέρες η μόνη διαφορετική οπτική που άκουσαν ήταν από τους εκπροσώπους του ελληνικού ICOMOS για μόλις μισή ώρα (!). Και παρότι οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η UNESCO, συνηθίζεται -και ορθώς- να χρησιμοποιούν διπλωματική γλώσσα, τελικά η έκθεση των εμπειρογνωμόνων για την Ακρόπολη είναι γεμάτη παρατηρήσεις, τις οποίες το ΥΠΠΟΑ παρέλειψε επιμελώς να συμπεριλάβει στο Δελτίο Τύπου του.

Για να είμαστε ακριβείς, λοιπόν, μπορεί μεν η έκθεση να επισημαίνει ότι οι νέοι διάδρομοι επίσκεψης, το νέο αναβατόριο και το έργο φωτισμού «δεν έχουν αρνητική επίπτωση στην Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της Ακρόπολης» (δεν ισχυρίστηκε ποτέ κανείς κάτι τέτοιο βέβαια), όμως από το Δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟΑ διέφυγαν συγκεκριμένες παρατηρήσεις ως προς τη χρήση βαρέων μηχανημάτων και τους κινδύνους που εγκυμονεί για τον Ιερό Βράχο, ως προς τους χρωματισμούς των διαδρόμων, ως προς τα έργα διευθέτησης των ομβρίων υδάτων, την πρόσβαση των ΑμεΑ, που για την UNESCO δεν είναι μόνο τα άτομα με αμαξίδια αλλά και οι τυφλοί, τον φωτισμό για τον οποίο συστήνεται μια πιο διακριτική τοποθέτηση των ειδικών προβολέων.

Εμπειρογνώμονες

Ακροθιγώς αναφέρεται το υπουργείο στις υποδείξεις των εμπειρογνωμόνων «στα ζητήματα της ροής επισκεπτών, προκειμένου να βελτιωθεί η κατανομή των επισκεπτών» και «την αναγκαιότητα για ένα ολοκληρωμένο διαχειριστικό σχέδιο». Mε κομψό τρόπο οι εμπειρογνώμονες σε πολλά σημεία της έκθεσης θέτουν συνεχώς δύο πολύ σοβαρά ζητήματα: Το πρώτο είναι ότι οι επεμβάσεις θα πρέπει να εντάσσονται σε ένα συνολικό σχέδιο (master plan) -και όχι να γίνονται με βάση τα γούστα της υπουργού και των χορηγών, συμπληρώνουμε εμείς. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες η διαχείριση του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών πρέπει να ρυθμιστεί με κατανομή της ροής. Θέμα το οποίο εξαρχής έθετε ο ΣΕΑ.

Το δεύτερο είναι ότι οι επεμβάσεις διαχείρισης επισκεπτών στην Ακρόπολη οφείλουν να κατατίθενται στην UNESCO σε επίπεδο ολοκληρωμένων μελετών. Οι εμπειρογνώμονες μιλούν για τις μελλοντικές, όμως είναι σαφές ότι το ίδιο προσδοκούσαν και για τις επεμβάσεις που ήδη έχουν πραγματοποιηθεί, όπως οι διάδρομοι και το ασανσέρ. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόθεση του ΥΠΠΟΑ να προχωρήσει στην αναστήλωση της Δυτικής Πρόσβασης επικρίνεται σαφώς από τους εμπειρογνώμονες που λένε ότι «για τα επόμενα στάδια υλοποίησης της πρότασης θα πρέπει να διευκρινιστεί ο τρόπος με τον οποίο η επέμβαση θα διατηρήσει και θα εγγυηθεί την αυθεντικότητα του Μνημείου, η ιστορική αξία του οποίου δεν βρίσκεται μόνο στην εμφάνισή του, αλλά και στην ακεραιότητα όλων των στοιχείων του και των ιστορικών του διαστρωματώσεων. Επιπλέον, οποιοσδήποτε σχεδιασμός σχετικά με τη Δυτική Πρόσβαση πρέπει να ενσωματωθεί σε ένα γενικό Διαχειριστικό Σχέδιο για την Ακρόπολη». Επισημαίνουν μάλιστα ότι η μελέτη αυτή βρίσκεται σε «πρώιμο στάδιο». Ας απαντήσει σε αυτό η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ η οποία έχει εντάξει το έργο αυτό, χωρίς καν μελέτη, στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης!

Κατά τα άλλα, προφανώς η έκθεση εξαίρει το αναστηλωτικό έργο που γίνεται στην Ακρόπολη και το σοβαρό επιστημονικό έργο και έργο υψηλής εξειδίκευσης που παράγουν η ΕΣΜΑ και η ΥΣΜΑ, για το οποίο κανείς δεν διαφωνεί. Αλλο όμως η αναστήλωση των μνημείων και άλλο οι τσιμεντένιοι διάδρομοι και η προσπάθεια η Ακρόπολη να προσαρμοστεί στους όρους των κρουαζιερόπλοιων, και όχι το αντίθετο. Μάλλον η κ. Μενδώνη χρωστά μια συγγνώμη σε όσους λοιδορούσε τόσον καιρό.