Το παρασκήνιο του διεθνούς διαγωνισμού και δύο παραιτήσεις με αιχμές

Πριν από περίπου έναν μήνα, σε δημοσίευμά μας με τίτλο «Κάτι τρέχει σε ΕΜΣΤ και ΜΟΜus (22/1)», είχαμε θέσει το ερώτημα γιατί παραιτήθηκαν δύο μέλη της πενταμελούς Επιτροπής Αξιολόγησης (Ηλιάνα Φωκιανάκη - Θανάσης Μουτσόπουλος) στη διεθνή πρόσκληση ενδιαφέροντος για την κάλυψη της διευθυντικής θέσης στο MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Τότε δεν είχαμε πάρει απάντηση.

Σε πιο πρόσφατο δημοσίευμά μας (11/2) αναφέραμε πως, σύμφωνα με πληροφορίες μας, αναδείχτηκε η Θούλη Μισιρλόγλου (ιστορικός τέχνης η οποία υπήρξε αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus - Πειραματικού Κέντρου Τεχνών) από την τριμελή πλέον συμβουλευτική επιτροπή, καθώς τα δύο μέλη είχαν παραιτηθεί λόγω «αναιτιολόγητης καθυστέρησης» του διεθνούς διαγωνισμού. Ωστόσο, όπως μας επισήμανε μέσω Facebook η κ. Φωκιανάκη, οι λόγοι ήταν άλλοι: «Παραιτήθηκα με τον συνάδελφο Θ. Μουτσόπουλο, λόγω κακής διαχείρισης της διαδικασίας για την οποία στείλαμε επιστολή στο Δ.Σ.».

Σε εκείνη την επιστολή παραίτησης με ημερομηνία 23/12/22, όπου μάλιστα ανέφεραν «η συμβουλή μας είναι η ακύρωση της διαδικασίας και η επαναπροκήρυξή της», τα βασικά σημεία που τους προβλημάτισαν ήταν «οι παράδοξες διατάξεις περί γλωσσομάθειας» και η «ιδιαζουσα μοριοδότηση που προβλέπεται περί “θέσεων ευθύνης”».

«Υπήρχε η ιδιομορφία ότι ο διαγωνισμός ζητούσε τρεις γλώσσες, πολύ καλή γνώση της ελληνικής, της αγγλικής και μιας ακόμη γλώσσας -κάτι αντίστοιχο δεν έχει ζητηθεί από μεγάλα μουσεία της χώρας αλλά και του εξωτερικού. Πώς θα κρίνεις αν κάποιος μιλάει καλά μια ξένη γλώσσα, αν για παράδειγμα έχει πάρει το πτυχίο στα 19 του, αλλά δεν τη χρησιμοποιεί; Το πτυχίο για μένα δεν λέει κάτι, μια προφορική συνέντευξη σε ξένη γλώσσα λέει πολλά», εξηγεί η Ηλιάνα Φωκιανάκη, επιμελήτρια και ιδρυτική διευθύντρια του Ινστιτούτου Σύγχρονης Τέχνης State of Concept. Διευκρινίζει ότι είναι υπέρ των διαγωνισμών, ωστόσο δεν είχε εντοπίσει εξαρχής αυτά τα προβλήματα, αλλά όταν μπήκε στη διαδικασία της «βαθμολόγησης» των υποψηφίων.

Ο Θανάσης Μουτσόπουλος, αρχιτέκτονας και αν. καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Πολυτεχνείου Κρήτης θεωρεί πως «οι διατάξεις του κανονισμού βρίσκονται σε μια παράλογη αντίφαση με το τι συμβαίνει με άλλα μουσεία της χώρας». Εντοπίζει ότι δίνεται «υπερβολικά μεγάλη σημασία στις λεγόμενες θέσεις ευθύνης.

Κατι που σημαίνει ότι μια σειρά ανθρώπων που δρουν στην Ελλάδα και το εξωτερικό δεν θα μπορούσαν να διακριθούν, ενώ, για παράδειγμα, ένας υπάλληλος που έχει διοριστεί από τα 25 του σε ένα τέτοιο μουσείο θα μπορούσε να έπαιρνε αυτά τα “μόρια” που θα τον έκαναν από τους καλύτερους επιμελητές στον κόσμο». Οπως επισημαίνει, «στο τέλος της διαδικασίας, στην επιτροπή έπρεπε να μοριοδοτούμε με βάση πολύ συγκεκριμένες διατάξεις, εγώ είπα -φαίνεται και στα πρακτικά- ότι είναι μια σχεδόν ρομποτική διαδικασία. Ενώ θα έπρεπε να έχουμε επί της ουσίας μια κρίση, εφόσον σχετιζόμαστε με το αντικείμενο».

«Σε σχέση με τις θέσεις ευθύνης, έτσι όπως αξιολογούνται στην προκήρυξη αυτήν αλλά και σε άλλες, ευνοούν μόνο δημοσίους υπαλλήλους», συμπληρώνει η Η. Φωκιανάκη. «Δεν αναγνωρίζονται αυτές των ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Αυτό είναι προβληματικό και δεν αντικατοπτρίζει επ’ ουδενί την αγορά εργασίας στην Ε.Ε. Γιατί, πρώτον, οι θέσεις ευθύνης για τη σύγχρονη τέχνη είναι απειροελάχιστες στο Δημόσιο στην Ελλάδα. Και, δεύτερον, για τον διεθνή κόσμο της σύγχρονης τέχνης δεν έχουν πολλή αξία ως εργασιακό προσόν...».

Η συγκεκριμένη κατάσταση, σε εκείνη τη φάση του διαγωνισμού οδηγούσε, όπως προκύπτει, σε μία μόνο υποψήφια για συνέντευξη, η οποία ήταν επίσης η μόνη υποψήφια της διεθνούς πρόσκλησης ενδιαφέροντος και για το άλλο μουσείο του MOMus, το Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. Στην επιστολή επισημαίνεται: «Η έκθεση του νομικού συμβούλου που χαρακτηρίζει τελεσίδικα (;) τις δύο από τις τρεις υποψηφιότητες για επιλογή διευθυντή/διευθύντριας Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, οδηγεί επί της ουσίας στη λειτουργία μιας επιτροπής αξιολόγησης χωρίς αντικείμενο. Η αδράνεια της έτερης επιτροπής αξιολόγησης για την άλλη υπό πλήρωση διευθυντική θέση του MoMus με μία μόνη υποψηφιότητα, επίσης, που αφορά την ίδια υποψήφια, πιστεύουμε ότι υποδηλώνει ένα γενικότερο πρόβλημα στη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη μίας και μόνο “νόμιμης” υποψηφιότητας καθιστά, κατά τη γνώμη μας, τον ρόλο μιας επιτροπής αξιολόγησης χωρίς αντικείμενο».

Οπως μάθαμε, και οι τρεις επιλαχούσες για τη διευθυντική θέση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης πέρασαν τελικά από συνέντευξη, στο τέλος του 2022, παρουσία και μελών του νέου διοικητικού συμβουλίου του MOMus. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, οι δύο που δεν προκρίθηκαν, υπέβαλαν τις ενστάσεις τους. Η απάντηση του Δ.Σ. ήταν πως «η ένσταση τυγχάνει απορριπτέα ως ασκηθείσα άνευ εννόμου συμφέροντος, ήτοι ως απαράδεκτη».

Για άλλη μια φορά, έρχεται στο προσκήνιο το θέμα των δημόσιων διαγωνισμών και των αναθέσεων. «Θα πρέπει να φτιαχτεί ένα πλαίσιο, να μπαίνουν κάποια κριτήρια και μετά να υπάρχουν οι διαγωνισμοί», λέει η Η. Φωκιανάκη. «Για εμένα και πολλούς συναδέλφους επιβάλλεται η οποιαδήποτε επιτροπή, από εδώ και πέρα, να απαρτίζεται και από ένα μέλος διεθνές. Το έχουμε κατά καιρούς εισηγηθεί στις ηγεσίες του ΥΠΠΟΑ».

Ο Θ. Μουτσόπουλος θέτει το ερώτημα: «Γιατί η κυβέρνηση αποφασίζει για κάποιες θέσεις απόλυτα προσωποπαγώς, δηλαδή επιλέγει κατευθείαν με ανάθεση, χωρίς αντιπάλους, και σε άλλες υπάρχει η διαδικασία των διαγωνισμών, που στο τέλος καταλήγει, κατά τη γνώμη μου, να είναι μια κωμωδία; Ενας παραλογισμός. Στα πιο σημαντικά μουσεία της χώρας δεν έχουν γίνει διαγωνισμοί. Υπάρχει αυτή η παράδοξη αντίφαση».

Ο ίδιος έχει επίσης την εντύπωση ότι ο συγκεκριμένος διαγωνισμός «για ένα τόσο σημαντικό μουσείο της χώρας δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις υποψηφιότητες που θα έπρεπε. Η γνώμη μου είναι ότι πολύ αξιόλογοι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα δεν έχουν εμπιστοσύνη σε αυτές τις διαδικασίες. Μπορεί να θεωρούν ότι δεν είναι καθαρές, φοβούνται και δεν πλησιαζουν. Αυτό είναι λυπηρό».