Στις 23 Μαρτίου 1979 έγινε η περίφημη «Πορεία στο Παρίσι» των εργατών της χαλυβουργικής βιομηχανίας. H διαδήλωση αυτή ήταν το αποκορύφωμα της κινητοποίησης των εργατών και των κατοίκων των περιοχών της βόρειας Γαλλίας που πλήττονταν άμεσα από το σχέδιο Νταβινιόν για την «αναδιάρθρωση» της χαλυβουργικής βιομηχανίας, το οποίο προέβλεπε 22.000 απολύσεις.
Ο Γάλλος εθνολόγος Serge Collet (1950-2016) ήταν κι αυτός εκεί με την ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα του Μνήμη (Mnémé) και κατέγραψαν φωτογραφικά την τεράστια διαδήλωση. Ενα υλικό που ταξινομήθηκε και μελετήθηκε συστηματικά, μαζί με άλλες διαδηλώσεις οι οποίες έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή του Παρισιού στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές αυτής του 1980, παράγοντας ένα εκτενές και ανεκμετάλλευτο ακόμη αρχείο.
Σπάνιες εικόνες από αυτό το μοναδικό αρχείο, με επίκεντρο την «Πορεία στο Παρίσι», παρουσιάζονται τώρα για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό, στο Ιδρυμα Παναγιώτη και Εφης Μιχελή, στην έκθεση «Μνήμες του δρόμου. Η διαδήλωση ως πολιτισμική παραγωγή μέσα από τις φωτογραφίες του αρχείου Serge Collet».
H έκθεση εντάσσεται στην έρευνα που ο Βαγγέλης Αθανασόπουλος διεξάγει από το 2019 στο Εργαστήριο Οπτικής Ανθρωπολογίας: Εικόνα, Μουσική, Κείμενο του Πανεπιστημίου Κρήτης, παράλληλα με τη θητεία του στη Θέση Αισθητικής που χρηματοδοτεί το Ιδρυμα Μιχελή στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Οπως επισημαίνει ο επιμελητής, στην έκθεση η διαδήλωση της 23ης Μαρτίου 1979 προσεγγίζεται σε τρία επίπεδα. «Πρώτον και κύριον οι φωτογραφίες στους τοίχους, με τις λεζάντες-σχόλια του Collet. Δεύτερον, τεκμήρια από το αρχείο, πρωτότυπα και αναπαραγωγές, με την κάλυψη της συγκεκριμένης διαδήλωσης από εφημερίδες τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς, έντυπο υλικό συνδικαλιστικών οργανώσεων, σημειώσεις και καταγραφές ύμνων και τραγουδιών κ.ά. Τρίτον, ηχητική καταγραφή της διαδήλωσης που ψηφιοποιήθηκε για τις ανάγκες της έκθεσης».
Το «μέγα πλήθος, μέγα πάθος» φωτογραφίζει η Yvette Izabel, η οποία παράλληλα αιχμαλωτίζει ανεπανάληπτες στιγμές: ένας διαδηλωτής δίνει τον ρυθμό με τύμπανα, ένας άλλος διαδηλώνει μέσα σε καρότσι σούπερ μάρκετ, πολλοί καπνίζουν και πίνουν μπίρες, ένα ζευγάρι συμμετέχει με το σκυλάκι του, ένα παιδί κρατάει το χέρι του πατέρα του, ενώ γνωστά κτίρια και μνημεία μεταμορφώνονται από τα πανό...
Οπτικότητα και σωματικότητα καθορίζουν τους δύο κύριους εκθεσιακούς άξονες, δύο στοιχεία που ενδιέφεραν ιδιαίτερα τον Κολέ ως ανθρωπολόγο. «Οι φωτογραφίες έχουν επιλεγεί με γνώμονα την ιδέα ότι η διαδήλωση είναι δομημένη ως θέαμα, ότι λειτουργεί ως εικόνα και ότι η φωτογραφία αποτελεί ένα προνομιακό μέσο καταγραφής και μελέτης αυτής της οπτικής διάστασης.
Για παράδειγμα το ενδιαφέρον του Collet για τους θεατές της διαδήλωσης και τη σχέση παρατηρητή-παρατηρούμενου. Σωματικότητα, επίσης, γιατί το σώμα προσεγγίζεται μέσω του φωτογραφικού φακού ως φορέας σημείων, σώμα που βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη σχέση με τον λόγο, που παράγει νόημα (χειρονομίες, στάσεις, ενδυματολογικές επιλογές, δημιουργικές εκτροπές κ.λπ.). Αυτό σημαίνει “ενσώματη γλώσσα”, μια γλώσσα που γίνεται σώμα και ταυτόχρονα ένα σώμα που αποκτάει φωνή, μια φωνή που δεν είναι μόνο δική του, μια συλλογική φωνή».
Στην έκθεση παρουσιάζεται επίσης υλικό -φωτογραφίες και περιοδικά- σχετικό με το φεμινιστικό κίνημα, ένα σύνολο διεκδικήσεων που αποκτούν φωνή εκείνη την ιστορική στιγμή μέσα από τον συνδικαλισμό και την κομματική οργάνωση. «Θα ήταν ενδιαφέρον νομίζω να συγκρίνουμε τη σχέση μεταξύ κοινωνικής και έμφυλης διεκδίκησης τότε και σήμερα» λέει ο Β. Αθανασόπουλος.
Εχει αλλάξει ο τρόπος που διαδηλώνουμε και διεκδικούμε; Ασφαλώς στον 21ο αιώνα οι τεράστιες διαδηλώσεις, όπως των Κίτρινων Γιλέκων ή για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ ή της Μαχσά Αμινί -σε δύο τόσο διαφορετικές χώρες- έχουν διεθνή προβολή και απήχηση και είναι ικανές να φέρουν κάποιες αλλαγές, μικρές ή μεγάλες. Αυτό όμως που φαίνεται ότι δεν αλλάζει είναι ο ρόλος των αστυνομικών δυνάμεων. «Ωστόσο η δημοσιοποίηση της ταυτότητας ενός αστυνομικού με πολιτικά που επιδιδόταν σε βανδαλισμούς στη Πορεία του Παρισιού (και που αποτελεί τμήμα της έκθεσης) δεν θα γινόταν ούτε κατά διάνοια σήμερα» λέει ο Β. Αθανασόπουλος. «Ας αναλογιστούμε ακόμα τη δύναμη των συνδικάτων (ο Σαρκοζί καυχιόταν ότι μετά από αυτόν όταν γινόταν απεργία, κανείς δεν θα το έπαιρνε χαμπάρι), τον ρόλο της τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων, αλλά και την εξέλιξη της συλλογικής ευαισθησίας μας απέναντι στην εικόνα -προσωπικά δεδομένα γαρ» συνεχίζει ο ίδιος.
«Πιστεύω ότι η έκθεση μπορεί να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε κάποιες από τις πτυχές της ιστορικότητας της εποχής μας, ένα είδος αρχαιολογίας του παρόντος της κοινωνικής συνεύρεσης στην εποχή των smartphones και των κοινωνικών δικτύων, και να αναλογιστούμε αυτό που χάνεται ανεπιστρεπτί αλλά και αυτό που έρχεται να πάρει τη θέση του».
📌 Πληροφορίες: Ιδρυμα Παναγιώτη και Εφης Μιχελή, Βασιλίσσης Σοφίας 79, τηλ. 210-7218626 | michelisfoundation.gr. Μέχρι 23/12.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας