Λόρδος Μπάιρον, ένας ρομαντικός σούπερ σταρ σ’ ένα γκόθικ Μεσολόγγι

Αυθεντικά κείμενα του Λόρδου Μπάιρον επιλεγμένα από τις τελευταίες επιστολές του από την Ελλάδα, το «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», το θεατρικό του «Κάιν», ποιήματά του, σκόρπια συναισθήματα. Σκηνικό υποβλητικό, μουσκεμένο που αποδίδει με γλαφυρό τρόπο την αίσθηση ενός φαντασιακού Αδη γεμάτου σκιές, προαισθήματα και αναμνήσεις. Μουσική έξοχη, ατμοσφαιρική, φλερτάρει με την κινηματογραφική αισθητική.

Σε ένα απόλυτα «Greek Gothic» περιβάλλον που στήνεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ο Χρήστος Λούλης με μια απαιτητική ερμηνεία καταθέτει μια ιδανική ανάγνωση ενός Λόρδου Μπάιρον παιγνιώδους και ποιητικού, εμμονικού, δέσμιου των παθών του, αλλά και ένδοξου δημιουργού της μοίρας του.

Το νέο μουσικοθεατρικό έργο «Σκιές στον Αδη» του διακεκριμένου συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, στο οποίο περιγράφεται η κατάβαση του Μπάιρον, με τη μορφή του αρχετυπικού «έκπτωτου αγγέλου», στο υγρό και δυστοπικό περιβάλλον του Μεσολογγίου, έρχεται σε πρώτη παρουσίαση για δύο μόνο παραστάσεις 27 και 28 Νοεμβρίου.

Eνα καθηλωτικό μονόδραμα σε πρώτο πρόσωπο, που συνδυάζει τη σύγχρονη μουσική γλώσσα με την ενδελεχή ιστορική έρευνα. Σκηνοθετεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος, διευθύνει (το ενδεκαμελές μουσικό σύνολο) ο Νίκος Βασιλείου.

«Η σύνθεση του έργου, καθώς και η επιμέλεια του Κύκλου “Ωδές στον Βύρωνα”, απαιτούσε μια ενδελεχή μελέτη ιστορικών, εθνογραφικών και πολιτικών δεδομένων της εποχής. Σε δεύτερο επίπεδο, απαιτείτο βαθιά μελέτη και κατανόηση του καλλιτεχνικού έργου του Βύρωνα, εν πολλοίς, άγνωστο στο ευρύ κοινό», μας λέει ο επιμελητής του Κύκλου και συνθέτης Αλέξανδρος Μούζας. «Στο “Σκιές στον Αδη” παρουσιάζω τις συγκρουσιακές καταστάσεις που βίωνε ο ήρωας στον αγώνα του να συνυπάρξει με το παρόν του. Θεώρησα ότι οι επιστολές δίνουν σαφώς ένα ιστορικό πλαίσιο, ενώ τα αποσπάσματα από ποιήματα, γραπτά, σκέψεις, σκιαγραφούν τον πολυεπίπεδο ψυχισμό του. Μια κατάθεση σε πρώτο πρόσωπο, αναμφίβολα η καλύτερη τεκμηρίωση από τα ίδια τα λόγια του Βύρωνα, χωρίς εξωτερικές ερμηνείες, αναλύσεις ή σχόλια».

Ευγλωττία, χιούμορ, ενσυναίσθηση, δηκτική ειρωνεία και σωρεία από πολύτιμες βιογραφικές, ιστορικές και εθνογραφικές πληροφορίες χαρακτηρίζουν τις περίπου 3.000 (!) επιστολές του Λόρδου που έχουν διασωθεί, κατατάσσοντάς τον ανάμεσα στους σπουδαιότερους επιστολογράφους του 19ου αιώνα.

Από αυτό το ατίθασο και ανεξάντλητο κειμενικό σώμα, ο συνθέτης επέλεξε τις επιστολές που γράφτηκαν κατά το τελευταίο τρίμηνο της ζωής του ποιητή στο Μεσολόγγι, μαζί με αποσπάσματα από τα γραπτά, τις σκέψεις και τα ποιήματα του Μπάιρον, ως υλικό.

Τι τον γοήτευσε άραγε περισσότερο σε αυτό το πρόσωπο με τη θρυλική ζωή; «Γενικότερα, ήθελα να αποφύγω την αγιοποίηση του φιλελληνικού του προφίλ και τους αυτοματισμούς που τροφοδοτούν την εθνική μας υπερηφάνεια. Σηκώνοντας αυτό το βαρύ πέπλο, περιγράφουμε μια προσωπικότητα που τελικά ενσωματώνει σε υπερθετικό βαθμό όλα τα γνωστά και άγνωστα ανθρώπινα πάθη.

Ως ένας σούπερ σταρ της εποχής του, ήρθε αντιμέτωπος με την καθεστηκυία τάξη, ταξίδεψε, γνώρισε, πολιτεύτηκε, συμμετείχε ενεργά σε επαναστάσεις και κινήματα, έζησε τον έρωτα με κάθε μορφή και παραλλαγή, αγάπησε και αγαπήθηκε, αδίκησε και αδικήθηκε, πλήγωσε και πληγώθηκε, καταφέρνοντας να συνθέσει ένα εκρηκτικό κράμα αμαρτωλού παρελθόντος, ένοχου παρόντος και λυτρωτικού μέλλοντος. Βαδίζοντας πάντα στην κόψη του ξυραφιού σε αμφίσημο ρόλο ήρωα και δημιουργού, ο Βύρων έζησε στο πετσί του με βιαιότητα όλες τις ακραίες ψυχικές εκφάνσεις στα δίπολα: έρωτας-θάνατος, καλό-κακό, ύβρης-πτώση, με την αυτοκαταστροφή να καραδοκεί σε κάθε βήμα, σαν να είναι τελευταίο».

● Το έργο αναφέρεται σε ένα διεθνές σύμβολο του φιλελληνισμού, ωστόσο η μουσική σας, όπως έχετε επισημάνει, δεν περιέχει μουσικά δάνεια, ούτε παραπέμπει σε μουσικές αναφορές της εποχής ή την παράδοση. Το αποφύγατε συνειδητά;

«Οποιαδήποτε συνειδητή απόφαση χρήσης ή μη χρήσης της παράδοσης θα ήταν από μόνη της ύποπτη. Μπορεί αυτό να ακούγεται αιρετικό και να μην ενισχύει τη δήλωση της εθνικής ταυτότητας ή της ελληνικότητας, που πολλοί απαιτούν από έναν καλλιτέχνη. Ομως, ποιος πραγματικά γνωρίζει τι είναι η ελληνικότητα και ποια στοιχεία απαρτίζουν την εθνική ταυτότητα; Η αναδημιουργία τμημάτων της μουσικής μας παράδοσης ή του παρελθόντος, με την έννοια της υποχρέωσης, δεν νομίζω ότι λειτουργεί δημιουργικά. Οσον αφορά την παράστασή μας, η μεταμοντέρνα σκηνοθετική οπτική επιστρατεύει ιδέες και σύμβολα του παρελθόντος που λειτουργούν συνδυαστικά και αντιθετικά με τη μουσική. Πεποίθησή μου όμως, σε γενικότερο πλαίσιο, είναι ότι η ελληνικότητα δημιουργείται από τους καλλιτέχνες τού “εδώ και τώρα”, που με το παρόν τους δημιουργούν την παράδοση του μέλλοντος. Αυτή η πορεία είναι απρόβλεπτη και ανεξέλεγκτη, καθώς φτιάχνεται από ανθρώπους και όχι από μέτρα και κανόνες».

● Τελικά είναι ευκολότερο ή δυσκολότερο για έναν συνθέτη να έχει συγκεκριμένο αντικείμενο για τη νέα του σύνθεση;

«Κάθε φορά στην προοπτική μιας νέας σύνθεσης, αισθάνομαι δέος και ίλιγγο μπροστά στις αμέτρητες δυνατότητες συνδυασμών, ηχοχρωμάτων και εικόνων που μπορούν να αξιοποιηθούν. Μεγάλο ποσοστό της διαδικασίας αφορά στο να “κτίσω” ένα περιβάλλον, ένα concept, μέσα το οποίο θα πορευτώ αποτελεσματικά. Σαν να στήνω κάθε φορά ένα εργαστήριο με όλα τα απαραίτητα εργαλεία της δουλειάς. Αυτό είναι σχεδόν το μισό έργο, έπειτα η σύνθεση αναπτύσσεται αβίαστα. Στην απόλυτη μουσική, που προορίζεται για ακρόαση, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Στον δικό μου τρόπο επεξεργασίας, η ύπαρξη συγκεκριμένων προδιαγραφών ή άλλων στοιχείων με βοηθάει πολλάκις να πειθαρχήσω τη φαντασία και να μην εκτροχιαστεί η σκέψη σε παράλληλα σύμπαντα».

⚫ INFO: 27, 28 Νοεμβρίου στις 20.30 (Κυριακή 19.30). Τιμές: 10 - 20€.