Ρωσικές εικόνες σε διωγμό

Η ταυτότητα κάθε συγγραφέα αναπόφευκτα επιδρά στο έργο του. Φανταστείτε τι γίνεται με τον Μετίν Αρντιτί. Γεννήθηκε στην Αγκυρα το 1945, όμως οι ρίζες του είναι εβραϊκές. Μεγάλωσε με Αυστριακή καθολική γκουβερνάντα, ενώ ο πατέρας του τον μύησε στη δυτική κουλτούρα. «Eμαθα τις τουρκικές προσευχές αλλά και το “Πάτερ ημών”», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά.

Από την Τουρκία έφυγε νωρίς. Σπούδασε σε Κολέγιο της Ελβετίας κι εκεί, στη φοιτητική μοναξιά του τον έσωσε η τέχνη: «Ερωτεύτηκα το θέατρο, το βιβλίο, τη μουσική...». Ερωτεύτηκε όμως και μια ορθόδοξη Ελληνίδα, την οποία παντρεύτηκε και καυχιέται όπου βρεθεί: «Τα παιδιά και τα εγγόνια μου μιλάνε ελληνικά!» Παράλληλα έγινε επιτυχημένος επιχειρηματίας, πανεπιστημιακός στο Πολυτεχνείο της Λοζάνης καθώς και πρόεδρος της συμφωνικής ορχήστρας L’ Orchestre de la Suisse Romande.

Πρέσβης Καλής Θελήσεως της Unesco, σήμερα, ο Αρντιτί συνεχίζει την ανθρωπιστική δράση του με τρία ιδρύματα. Το ένα, πολιτιστικού χαρακτήρα δραστηριοποιείται στη Γενεύη και τα άλλα δύο στη Μέση Ανατολή, έχουν σκοπό μέσα από τη μουσική και τη γραφή, να δημιουργήσουν γέφυρες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Στη συγγραφή ενέδωσε αργότερα, το 1997 νιώθοντας ότι «η αγάπη μου για τα παραμύθια και τις ιστορίες είναι γραμμένη στο DNA μου». Ετσι, μετά τα μυθιστορήματα «Βικτόρια Χολ» (εκδ. Σοκόλης), «Παυλίνα» (εκδ. Λιβάνης), «Το Τουρκάκι» (εκδ. Καλέντη), «Ο μαέστρος» (εκδ. Καλέντη) έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε την «Αδελφότητα των ιπτάμενων μοναχών», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Ρίτας Κολαΐτη.

Την περασμένη Πέμπτη, φίλοι και αναγνώστες του Αρντιτί συγκεντρώθηκαν στο καφέ του βιβλιοπωλείου «Ιανός» για να τους υπογράψει το τελευταίο του βιβλίο και να τον απολαύσουν σε μια συζήτηση με τη δημοσιογράφο και κριτικό Κατερίνα Σχινά. Η Ρίτα Κολαΐτη σκιαγράφησε πολύ ζωντανά το πορτρέτο του, ενώ ο συγγραφέας Σπύρος Γιανναράς μετέφρασε τις απαντήσεις του από τα γαλλικά.

«“Η Αδελφότητα των ιπτάμενων μοναχών” έχει κοινά στοιχεία με τα προηγούμενα βιβλία του, τον απασχολεί η τέχνη που αποκτά μεταφυσικό περιεχόμενο», είπε η Κατερίνα Σχινά. Αποδεικνύεται επίκαιρο καθώς ζωντανεύει μια σκοτεινή εποχή για τη σύγχρονη Ιστορία της Ρωσίας, γεμάτη μίσος και φανατισμό εναντίον της θρησκείας.

Ηρωας του Αρντιτί ειναι ο Ματίας, επαγγελματίας φωτογράφος ιλουστρασιόν γυναικείων πορτρέτων με ζωή ταγμένη στο λαϊφστάιλ, που ανατρέπεται όταν πεθαίνει ο ξυλουργός πατέρας του. Οταν ο Ματίας ανακαλύπτει ότι ήταν πιστός ορθόδοξος και τακτικά έστελνε στη Ρωσία θρησκευτικές εικόνες, αναμοχλεύει το παρελθόν του. Φτάνει ώς την Αδελφότητα, που ο μοναχός Νικόδημος δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του 1930, επιχειρώντας να διασώσει τους θησαυρούς της ορθόδοξης θρησκευτικής τέχνης που το σοβιετικό καθεστώς λεηλατούσε και έβγαζε στο σφυρί. Καταστροφές μοναστηριών, ιερείς που διώκονται και εκτελούνται, η Ρωσία των μπολσεβίκων αλλά και η σύγχρονη Μόσχα των δισεκατομμυριούχων ολιγαρχών και των εντυπωσιακών αιθουσών τέχνης αποτελούν το σκηνικό μιας παράτολμης περιπέτειας που οδηγεί στη γνώση και στην αυτογνωσία.

«Η νίκη της ορθοδοξίας και η νίκη της Ρωσίας που βλέπει το παρελθόν της κατάματα, χωρίς να το εξιδανικεύει και τελικά συμφιλιώνεται μαζί του, είναι το μήνυμα που στέλνει ο συγγραφέας», τόνισε η Κ. Σχινά. «Το παρελθόν είναι συνεχώς στο παρόν και δείχνει το μονοπάτι για το μέλλον», είπε ο Αρντιτί, ο οποίος σχολίασε και τον θρησκευτικό φανατισμό των ημερών μας. «Ζούμε τις ακρότητες των ισλαμιστών, αλλά δεν είναι δικό τους μονοπώλιο, αντίστοιχες υπερβολές βλέπουμε και στους χριστιανούς και στους Εβραίους», είπε. «Στη ζωή μας πρέπει να διακρίνουμε το ουσιώδες από το επουσιώδες. Το ίδιο και στη θρησκεία. Μπορούμε ένα κείμενο να το διαβάσουμε κατά λέξη και να γίνουμε δολοφόνοι, μπορούμε όμως να το δούμε σε όλες τις διαστάσεις του και να οδηγηθούμε στην πνευματικότητα».

Χαρακτηρίζει τον εαυτό του «προνομιούχο εξόριστο», γιατί έζησε με ανέσεις στην Ευρώπη. «Για πολλά χρόνια θεωρούσα πως το να είσαι ξένος είναι αναπηρία, αλλά μετά αναθεώρησα. Πλέον, το θεωρώ πλεονέκτημα επειδή παίρνεις αποστάσεις από την κοινωνία, καταλαβαίνεις καλύτερα τα πράγματα γύρω σου και βελτιώνεσαι ως ύπαρξη». Σε αυτή τη «βελτίωση» βοηθάει η τέχνη, «ως πράξη πνευματική που μας ωθεί να ακούμε, να βλέπουμε και συνεπώς να κατανοούμε τον άλλον».