Λογοκρισία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Από τότε που το σκάνδαλο παρακολουθήσεων από την ΕΥΠ έλαβε μεγάλες διαστάσεις, το Twitter μάς «προφυλάσσει» συνεχώς από το «ευαίσθητο περιεχόμενο» των μηνυμάτων του Θανάση Κουκάκη με σχετική σήμανση στις αναρτήσεις του, παρότι ο δημοσιογράφος απλά ενημερώνει για τις αλλεπάλληλες εξελίξεις. Δεν εκπλήσσεται φυσικά κανείς από τη συνέπεια των τεχνολογικών κολοσσών να συνδράμουν στην καταπολέμηση της διάδοσης «ανεπιθύμητων» πληροφοριών, στο όνομα των «όρων» της κοινότητας μέσω των περίφημων αλγόριθμων. Δεν είναι άλλωστε μακριά τα μαζικά λογοκριτικά περιστατικά σε βάρος Ελλήνων πολιτών, μεταξύ των οποίων πανεπιστημιακοί και δημοσιογράφοι, μέσω «κοψίματος» ή περιορισμού ορατότητας αντικυβερνητικών μηνυμάτων και σελίδων σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ).

Πρόσφατη μεταπτυχιακή έρευνα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο έδειξε πως σχεδόν 7 στους 10 χρήστες σόσιαλ μίντια στη χώρα μας θεωρούν πως υπάρχει πολιτικός παράγοντας πίσω από την προειδοποίηση, αναστολή λειτουργίας ή διαγραφή ενός λογαριασμού, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων συμφωνεί με την άποψη ότι τα ΜΚΔ επηρεάζουν την πολιτική ατζέντα και διαδραματίζουν πλέον σημαντικό ρόλο στις συλλογικές δράσεις, με τους περισσότερους από όσους απαντούν θετικά να ενημερώνονται καθημερινά από Facebook, Instagram ή Twitter.

Η εύκολη μεν -χάρη στην τεχνολογία της- λογοκρισία αλλά ανήθικη απέναντι στα θεμελιώδη δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ιδιωτικότητας αντανακλά τους φόβους των πολιτικών ελίτ κι επιστρατεύεται μαζί με άλλες μεθόδους αποκλεισμού εναλλακτικών φωνών ή με διασπορά φιλοκυβερνητικής προπαγάνδας. Εδώ και χρόνια δυτικά δημοκρατικά κράτη έχουν εντάξει στις κατασταλτικές τακτικές τους τη μέθοδο φίμωσης διαύλων δικτύωσης και ενημέρωσης σε ένα παγκόσμιο διαδικτυακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από την επιτήρηση, τη διαμόρφωση ισχυρών και πλούσιων μονοπωλίων στο διαδίκτυο, την έλλειψη διαφάνειας στις εσωτερικές διαδικασίες των μεγάλων εταιρειών και την περισσότερο ή λιγότερο ακούσια συναίνεση των πολιτών στη χρήση προσωπικών τους δεδομένων.

Μέσα στην πανδημία η κατάσταση της κριτικής δημοσιογραφίας διεθνώς επιδεινώθηκε, γιατί πολλές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο χρησιμοποίησαν την υγειονομική κρίση ως πρόσχημα προκειμένου να αυξήσουν τις πιέσεις. Επικριτικοί ιστότοποι μπλοκάρονται, αναρτήσεις δημοσιογράφων «κατεβαίνουν» και η ψηφιακή παρακολούθηση για ορισμένους επαγγελματίες των ΜΜΕ γίνεται καθημερινότητα. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει μάλλον και στην Ελλάδα, όπου παράλληλα μερίδα χρηστών των σόσιαλ μίντια επιμένει να αναδεικνύει σημαντικά θέματα, τα οποία διαστρεβλώνονται, υποβαθμίζονται ή αποσιωπώνται από τα κυρίαρχα μέσα.

Μπορεί, λοιπόν, οι κρατικές αρχές να χρησιμοποιούν τα ΜΚΔ για να καταπνίξουν τη διαφωνία και ειδικά όσων αποκλείονται από το παραδοσιακό μοντέλο ενημέρωσης, ωστόσο τα ΜΚΔ εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και ως ένα εργαλείο αντίστασης στην εξουσία και εκδημοκρατισμού της πρόσβασης στην πληροφορία, με τους χρήστες να αψηφούν συνειδητά τον «Μεγάλο Αδελφό» είτε καταφέρνουν να ξεπεράσουν τον σκόπελο των συστημικών μίντια είτε όχι.