Ερημοποίηση

Ποιος να το ᾽λεγε με τόσες βροχές που έριξε φέτος ότι αρχές του χειμώνα θα κουβεντιάζαμε για τις πυρκαγιές. Ομως να που όλο τον Οκτώβριο κι ενώ η μισή Ελλάδα πλημμύριζε, στην Ανδρο έπιασε πέντε φορές φωτιά. Πάνω που τα καμένα από τις παλιότερες πυρκαγιές προσπαθούν να συνέλθουν, με εκείνο τον μοναδικό τρόπο που έχει η φύση να ξαναγεννιέται μετά από διάφορες καταστροφές, έρχεται η «άγνωστη αιτία» μιας καινούργιας πυρκαγιάς και τα αποτελειώνει.

Οι ενεργοί πολίτες του Φιλοπρόοδου Ομίλου «Το Γαύριο», μαζί με την Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων, τους Εθελοντές Δασοπυροσβέστες και το περιοδικό «Νήσος Ανδρος» διοργάνωσαν την περασμένη εβδομάδα μια ημερίδα για να συζητήσουν την εικόνα του μισοκαμένου νησιού, τις επιπτώσεις, καθώς και προτάσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών που έχει κάθε φωτιά στη ζωή όλων. Οι αριθμοί, όπως πάντα, είναι εντυπωσιακοί: κάθε χρόνο εκδηλώνονται στο νησί κατά μέσον όρο 10 πυρκαγιές και καίγονται περισσότερα από 3.000 στρέμματα. Δείτε το αυτό σε βάθος χρόνου, όπως το βλέπει η μελέτη του WWF Ελλάς, κι ας ασχολείται κυρίως με τις δύο μεγάλες φωτιές του 2013 που έκαψαν συνολικά 4.317 στρέμματα.

Ψάχνοντας τους λόγους για τις φωτιές, δεν υπήρξαν πολύ διαφωτιστικά αποτελέσματα. Το κάψιμο των βοσκοτόπων είναι από τους κυριότερους γνωστούς λόγους, αλλά σε μεγάλο ποσοστό τα αίτια των πυρκαγιών είναι άγνωστα, όπως και οι δράστες τους. Βαδίζοντας σε πλαγιές που δεν έχουν πια πουρνάρια, σφενδάμια, σχίνους και κουμαριές κι ενώ το ζωηρό κίτρινο των ασπαλάθων έχει αντικατασταθεί από μαύρα αποκαΐδια, αναρωτιέται κανείς ποιος είναι ο άγνωστος εμπρηστής και ποια η άγνωστη αιτία για την οποία βάζει τη φωτιά. Κανείς δεν ωφελείται όταν τα νερά, μην μπορώντας να απορροφηθούν από το έδαφος, κυλάνε ανεξέλεγκτα και συμπαρασύροντας τους σχιστόλιθους καταλήγουν στα ρέματα και τα φράζουν ή στις παραλίες και τις μπαζώνουν.

Κανείς δεν ωφελείται όταν καψαλίζονται οι λιβελούλες και τα ελικοπτεράκια, όταν εξαφανίζονται οι πεταλούδες και οι μπράσκες, όταν ανάμεσα στις στάχτες βρίσκονται καμένοι λαφιάτηδες και σπιτόφιδα, όταν απειλείται η μεσογειακή φώκια λόγω της καταστροφής του χερσαίου αλλά και του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Οι πλημμύρες που θα απειλήσουν τα σπίτια, όπως έγινε τον Οκτώβριο στη Δυτική Αττική, είναι ίσως η μικρότερη απειλή. Σημαντικότερο είναι ότι η ρύπανση των νερών θα βλάψει τις καλλιέργειες, οι μελισσοκόμοι δεν θα έχουν πού να βάλουν τα μελίσσια τους να μαζέψουν γύρη, οι κτηνοτρόφοι δεν θα βρίσκουν βοσκοτόπια για τα ζώα τους. Το μια φορά καμένο μπορεί ίσως να γίνει εξαιρετικός βοσκότοπος όταν λίγους μήνες μετά αρχίσει να βλασταίνει. Ομως, το πολλές φορές καμένο κινδυνεύει να μην ξαναβλαστήσει πια. Η λέξη «ερημοποίηση» που επικρατεί στις μελέτες των επιστημόνων απεικονίζει εκφραστικά τον κίνδυνο.

Στην Ανδρο, οι πολίτες ενεργοποιήθηκαν, συσκέφθηκαν και αποφάσισαν δράσεις πρόληψης για τις πυρκαγιές, ενώ παράλληλα προγραμμάτισαν τις μετά τη φωτιά δράσεις. Η φύση ξαναζωντανεύει αν εμείς οι άνθρωποι της δώσουμε τον χρόνο να γιατρέψει τις πληγές της. Είναι φρόνιμο να μεριμνήσει η πολιτεία για την αυστηρή τήρηση των κανόνων ανθρώπινης συμπεριφοράς που θα επιτρέψει την αναβίωση της φύσης.

Ο,τι δεν κάναμε μέχρι τώρα, μετατρέποντας τα καμένα δάση σε οικόπεδα και τις καμένες πλαγιές σε βοσκοτόπους, είναι καιρός να το κάνουμε όσο ακόμα θα υπάρχει ζωή –σπάνια φυτά, μοναδικά είδη ζώων και πουλιών– για να την προστατέψουμε. Αντιγράφω από την έκθεση του WWF Ελλάς για τις φωτιές στην Ανδρο: «Μια δασική πυρκαγιά δεν είναι απαραίτητα η απόλυτη καταστροφή για ένα οικοσύστημα ή για μια ολόκληρη περιοχή. Η μεγαλύτερη καταστροφή μπορεί να επέλθει από την ανεπάρκεια ή την παντελή έλλειψη μέτρων για την “επόμενη μέρα”».