Το πηγάδι, γενικότερα οι πηγές με υδάτινους πόρους, ήταν πάντα ένας ουσιαστικός αλλά και συμβολικός τρόπος έκφρασης. Τα νερά στις βρύσες και στα πηγάδια προκαλούσαν τριβές. Που συχνά αποκτούσαν μυθολογική περιβολή.
Τέτοια είναι τα νερά της λίμνης Στύγας στον Κάτω Κόσμο. Ενώπιον του νερού της δοκιμαζόταν η αλήθεια των θεών. Εκείνοι που ψεύδονταν έχαναν τη φωνή τους για ένα διάστημα. Κατ’ εικόνα αυτής της θεοδικίας, οι Αρκάδες επινόησαν τα νερά της συνώνυμης πηγής, που αποκτούσαν ανάλογες μαγικές δυνάμεις για τους θνητούς.
Το νερό απώλεσε τη θεοκριτική του ιδιότητα στην αποκάλυψη της αλήθειας. Αντ’ αυτού, οι κοινωνίες δημιούργησαν νόμους, συνέπηξαν συμμαχίες και διεθνή δικαιοδοτικά όργανα. Ωστόσο, η δικαιοκρισία παραμένει ακόμη το ζητούμενο.
Παρ’ όλα αυτά, η πίστη στη μαγική δύναμη του νερού επιβιώνει. Ειδικότερα, το πηγάδι γίνεται ο τόπος όπου εγκαταβιώνουν μαγικές δυνάμεις. «Τα χάδια μου τα πέταξα /Στης λήθης το πηγάδι./ Να μην τα βρουν οι αγκαλιές/ που βγαίνουνε σεργιάνι», τραγουδάει ο ερωτευμένος νέος διά στόματος Μίλτου Πασχαλίδη (Της λήθης το πηγάδι).
Το βάθος του πηγαδιού και το νερό χρησιμοποιούνται ως ασφαλής τόπος για την πληγωμένη αγάπη. Το πηγάδι φιλοξενεί τον πόνο που προκάλεσε ο πληγωμένος έρωτας. Στην περίπτωση του δημοτικού τραγουδιού, η παντρεμένη αδιαφορεί για τη χρήση του πηγαδιού ως μέσου εκμάγευσης του άντρα της από μια άλλη γυναίκα που διεκδικεί τον άντρα της. Ποσώς νοιάζεται για την εγκατάλειψη.
Στο διήγημα της Καίτης Παυλή «Το βαθύ πηγάδι του σπιτιού μου» (Φύσηξε αγέρας και σκόρπισαν, Παρέμβαση 2023) το πηγάδι είναι το μέσο για την καταβύθιση στην οικογενειακή και την προσωπική μνήμη. Ζώντας στην Αθήνα η συγγραφέας ανακαλεί στη μνήμη της το πηγάδι της παιδικής ηλικίας, για να ταξιδέψει σαν άλλη Αλίκη στο χωριό της Πέτρα Λέσβου. Πρόσωπα αγαπημένα τοποθετούνται στην πινακοθήκη της οικογενειακής γενεαλογίας. Την ίδια στιγμή τα πρόσωπα γίνονται μάρτυρες και φορείς της τοπικής και εθνικής ιστορίας.
Η συγγραφέας έχει απόλυτη πεποίθηση πως ο νόστος της επιστροφής είναι αδύνατος. «Μνημείωσέ με, πριν μνημειωθώ ως ερείπιο». Είναι η φωνή του πανύψηλου, αρχαίου δέντρου στην αυλή, κάτω από τον ίσκιο του οποίου -και γύρω από το οποίο- ειπώθηκαν πολλά μυστικά, ακούστηκαν λόγια τρυφερά και η ιστορία διάβηκε τις εποχές. Η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος να μνημειωθεί το περιβάλλον, που είναι συστατικό στοιχείο της μνήμης. Η φράση αυτή έμεινε μετέωρη για πολλούς/ές. Δεν μπόρεσαν να μνημειώσουν ανθρώπους και αντικείμενα. Να τα κάνουν πηγή δύναμης για τη μνήμη των νεότερων γενιών.
Δεν είναι μόνο τα σημαντικά. Είναι και τα καθημερινά. Σαν το καρπούζι που δροσιζόταν στο πηγάδι. Μια φέτα καρπούζι λείπει από όλους μας. Ακόμη και από τους πιο μικρούς. Τα πηγάδια όμως σκεπάστηκαν. Σιώπησαν οι φωνές.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας