«Αν πάλι δεν το πήρε ο Κούντερα το Νόμπελ, όποιος και να το πήρε…»: υποκειμενισμός εξομολογημένος…, που ευτυχώς δεν απέχει καθόλου από στοιχειωδώς αντικειμενικά μέτρα· εννοώ πως είναι γενικότερη πεποίθηση ότι του οφειλόταν ένα Νόμπελ του Κούντερα, επί χρόνια φερόταν ανάμεσα στους επικρατέστερους, και πλέον κοσμεί, σε όλες τις πηγές, τον μακρύ κατάλογο των μεγάλων που δεν τους ανοίχτηκαν οι θύρες της Σουηδικής Ακαδημίας: Τολστόι, Μαγιακόφσκι, Τσέχοφ, Τζόις, Κάφκα, Προυστ, Βιρτζίνια Γουλφ, Μπόρχες και πλήθος άλλοι, την ώρα που τιμήθηκαν ακόμα και μη λογοτέχνες, όπως ο Μόμσεν και ο Τσόρτσιλ.
Φέτος, στην αλυσίδα των παραλείψεων ή των απλώς άστοχων ή των άτοπων επιλογών προστέθηκε η αμφιλεγόμενη επιλογή του Μπομπ Ντίλαν.
Τώρα δηλαδή το αντίπαλο στον Κούντερά σου όνομα είναι, για φαντάσου, ο Μπομπ Ντίλαν σου, η μισή σου ζωή, σίγουρα η εφηβεία σου, τα πρώτα σου ακούσματα, τα πρώτα σου μαθήματα.
Πώς να μην πανηγυρίσεις, να μη συγκινηθείς, να ξεχάσεις τις εμμονές σου, και κυρίως, τώρα, να ξεχάσεις άλλες απόψεις, για τις οποίες έχεις σκεφτεί, ξανασκεφτεί, γράψει και ξαναγράψει, από εποχή Χατζιδάκι κιόλας, απέναντι στο δόγμα που άνθησε ιδίως τότε, ότι η μουσική είναι, λέει, μία: όμως μπορεί να είναι όλα τα είδη μουσική, επιμένεις, αλλά η μουσική δεν είναι μία, όπως δεν είναι ένας ο έρωτας κ.ο.κ., και έτσι και τώρα, μπορεί να είναι οι στίχοι του Ντίλαν απείρως σπουδαιότεροι και επιδραστικοί, κατά τον εύγλωττο νεολογισμό, από την ποίηση πλήθους μεγαλόσχημων ποιητών, όμως δεν είναι ακριβώς αυτό που λέμε λογοτεχνία - και προπάντων δεν χρειάζεται να είναι, για να αναγνωριστεί η μεγαλοσύνη τους.
ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΥΤΑ, χλομιάζουν και υποχωρούν μπροστά στο αναντίλεκτο μέγεθος του Ντίλαν. Που έμεινε κι αυτός εμβρόντητος με το άγγελμα της βράβευσής του και εξαφανίστηκε από προσώπου της γης. «Απάνω τους, Ντίλαν», ακούστηκαν πολεμόχαρες κραυγές, «σβήσ’ τους με τη σιωπή σου», παρότρυναν όσοι αναθέτουν πάγια στους άλλους τη μάχη με το κατεστημένο, ενώ οι ίδιοι κυνηγάνε λυσσωδώς βραβεία και βραβειάκια, όμως ο Ντίλαν τελικά τους απογοήτευσε, κάποια στιγμή εμφανίστηκε, το αποδέχτηκε το βραβείο, απλώς και συγκινητικά ανθρώπινος.
Μόνο δεν πήγε να το παραλάβει: έστειλε τον ευχαριστήριο λόγο του, έστειλε προπάντων την Πάτι Σμιθ, άλλη μορφή μεγάλη των ονείρων μας, εμπνευσμένη μουσικό, ποιήτρια και πάντα πολιτικοποιημένη, να ερμηνεύσει ένα από τα πρώτα και τα πιο πολιτικά τραγούδια του, το «It’s a hard rain a-gonna fall»: ψηλόλιγνη φιγούρα, με αφτιασίδωτα τα σημάδια του χρόνου στα 70 της και με τα μακριά άσπρα μαλλιά της, δωρικά λιτή και ιερατικά αυστηρή ανάμεσα σε βασιλικά διαδήματα, τουαλέτες και σμόκιν, μόνη θαρρείς με το μήνυμά της, βυθισμένη στον εσχατολογικό χαρακτήρα των (57 τον αριθμό!) στίχων, που κάποια στιγμή τους μπέρδεψε, σταμάτησε, ζήτησε και ξαναζήτησε συγγνώμη, μ’ ένα δειλό χαμόγελο αμηχανίας, συγκινητικά ευάλωτη η κάποτε ιέρεια του σκληρού στίχου και του ηλεκτρικού ήχου, προσθέτοντας τώρα έναν σπαραχτικό τόνο στην έτσι κι αλλιώς απαράμιλλη ερμηνεία της.
ΤΟ «IT’S A HARD RAIN…» ακολουθεί το πρότυπο μιας παλιάς μπαλάντας, της μπαλάντας του Λόρδου Ράνταλ, με τις ερωταποκρίσεις μάνας και γιου, του γιου που επιστρέφει κατάκοπος στο σπίτι, φαρμακωμένος, όπως αποκαλύπτεται στη ροή της στιχομυθίας, από την ερωμένη του. Στο τραγούδι του Ντίλαν, όπου δηλητηριασμένος είναι ο άνθρωπος, η ανθρωπότητα, από οικεία δεινά, μπορεί να ρωτάει ο ίδιος ο βάρδος, «ως φωνή του συλλογικού υποκειμένου και της συλλογικής συνείδησης, ή ακόμη και η μάνα της αρχαίας μπαλάντας, μεταμορφωμένη, με τον φόβο του πυρηνικού ολέθρου, σε μητέρα γη», έλεγε σε μια εκπομπή του στο Τρίτο ο Διονύσης Καψάλης, επισημαίνοντας «τον βαθύ και αδιάκοπο εσχατολογικό και αποκαλυπτικό τόνο που διαπερνά και συνδέει όλες τις σκληρές εικόνες που πλέκει ο Ντίλαν πάνω στον καμβά της παλιάς μπαλάντας» - εικόνες ζόφου λίγο πριν από τη «σκληρή, σκληρή, σκληρή βροχή που θα πέσει».
Γιατί το τραγούδι, όπως σημειώνεται στο εξώφυλλο του δίσκου (The Freewheelin’ Bob Dylan), αντλεί την έμπνευσή του από την κρίση των πυραύλων της Κούβας, το 1962, όταν Κένεντι και Χρουστσόφ έπαιζαν με τις τύχες της ανθρωπότητας.
Αργότερα ο ίδιος ο Ντίλαν ανασκευάζει τα λόγια του, θέλοντας προφανώς να διευρύνει τους πολιτικούς ορίζοντες του τραγουδιού του:
Οχι, δεν είναι ατομική βροχή, είναι απλώς μια σκληρή βροχή. […] Εννοώ κάποιο είδος τέλους που θα επέλθει… Στην τελευταία στροφή, όταν λέω: “σβόλοι δηλητήριο πλημμυρίζουν τα νερά τους”, εννοώ όλα τα ψέματα που λένε στον κόσμο ραδιόφωνα και εφημερίδες
Ναι, εφιαλτικά επίκαιρο το 54 χρόνων τραγούδι. Που, επαναδραματοποιημένο από τη σπαραχτική ερμηνεία της Πάτι Σμιθ, μας έκανε να συγκινηθούμε, να δακρύσουμε, να κλάψουμε - βαθιά.
Ισως γιατί πέφτει καιρό τώρα η σκληρή, σκληρή, σκληρή βροχή.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας