⌦ Ξανάρχισαν τα όργανα, έγραφα την περασμένη φορά, με αφορμή έναν εξορθολογισμό της γαλλικής ορθογραφίας, ο οποίος μας θύμισε οικεία κακά, κι εκεί που είχαμε τους Γάλλους κορόνα στο κεφάλι μας, που διατηρούν τους τόνους τους, να τοι τώρα, ανασκολοπίζουν, λέει, κι αυτοί τη γλώσσα τους, με διάφορες ορθογραφικές μεταρρυθμίσεις, και ιδίως την «κατάργηση» της δικής τους περισπωμένης, της σιρκονφλέξ:
«Δεν περίμενα ότι η γλώσσα του Ρακίνα, του Βολταίρου, του Κοκτώ, της Γιουρσενάρ, θα υπέκυπτε στη νεύρωση του αυτοακρωτηριασμού» έγραφε ένα άρθρο που ήδη το σχολιάσαμε.
Παρατήρηση πρώτη και σημαντική, ότι ειδικά η γλώσσα του Ρακίνα και του Βολταίρου έχει υποστεί αλλεπάλληλες ορθογραφικές μεταρρυθμίσεις, με μεγαλύτερες ίσως του 1740 και του 1762, πάντοτε στην κατεύθυνση ενός εξορθολογισμού και όχι ανατροπής της ιστορικής ορθογραφίας (όπως είπαμε ήδη και για τις δικές μας αλλαγές: δράκος και όχι «δράκως», βρίσκω και όχι «'υρίσκω» κτλ.). Γενικότερα, κάθε καινούργια έκδοση του Λεξικού της Γαλλικής Ακαδημίας ενσωμάτωνε καινούργιες αλλαγές, με τελευταία την όγδοη, του 1935.
Παρατήρηση δεύτερη, ότι, αντίθετα με την από αιώνες χαμένη λειτουργικότητα των δικών μας τόνων και πνευμάτων, στα γαλλικά η «οξεία» και η «βαρεία» εξακολουθούν να υποδεικνύουν φωνητικές διαφοροποιήσεις, εξού και δεν πειράζονται. Αισθητά περιορισμένη όμως είναι η αξία της σιρκονφλέξ, η οποία προκαλεί σύγχυση στους ίδιους τους Γάλλους, που δυσκολεύονται να κωδικοποιήσουν τη χρήση της, και είναι από τα σημεία στα οποία επιχειρεί να βάλει τάξη η μεταρρύθμιση του 1990.
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΑΥΤΗ, που έμεινε στα χαρτιά επί 26 χρόνια, αφορά 2.400 λέξεις, ένα 4% του λεξιλογίου· όταν εξαγγέλθηκε υπήρξαν, κατά τα γνωστά, αντιδράσεις, σχηματίστηκε και μια ομάδα με την ονομασία «Ελεύθερα Γαλλικά», έπειτα ο θόρυβος κόπασε· το 2008 η εφαρμογή της από ορισμένους εκδότες σχολικών βιβλίων πέρασε απαρατήρητη, ώσπου φτάσαμε στη σημερινή αναταραχή, τώρα που οι αλλαγές υιοθετούνται από όλους τους εκδοτικούς οίκους – και μολονότι το υπουργείο Παιδείας ξεκαθάρισε πως δεν θα θεωρείται λάθος η παλιά γραφή.
Ας δούμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται αυτές τις αλλαγές, που ενώ βεβαίως δεν μας αφορούν, έχει, πιστεύω, σημασία να δούμε πόσο ίδιος και στερεοτυπικός είναι ο λόγος για τη γλώσσα, πιο ειδικά η φετιχοποίηση της ορθογραφίας – και η σύγχυση, που φτάνει εντέλει να τροφοδοτεί έναν λόγο στο κενό, μακριά από την πραγματικότητα, από τις ίδιες τις αλλαγές!
Ενας από τους στόχους της μεταρρύθμισης είναι να αντιμετωπιστούν ανομοιογένειες, όπως portefeuille (= πορτοφόλι), που γραφόταν μία λέξη, χωρίς ενωτικό, και porte-monnaie
(= πορτοφόλι για τα ψιλά) με ενωτικό· vingt-trois (= είκοσι τρία) με ενωτικό, cent trois (= εκατόν τρία) χωρίς ενωτικό κ.ά. Παράλληλα προβλέπεται η γραφή σε μία λέξη λατινικών και άλλων ξενικών λέξεων: apriori, basketball, cowboy κτλ.· και γράφονται χωρίς ενωτικό διάφορες σύνθετες, όπως passepartout, tirebouchon, autostop κτλ.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ με την αλλαγή στη γραφή μεμονωμένων λέξεων: το oignon (= κρεμμύδι), που γράφεται πια όπως ακριβώς προφέρεται: ognon = ονιόν (ενώ με την παλιά γραφή ήταν σαν να προφέρεται «ουανιόν»)· και το nénuphar (= νούφαρο), που θα γράφεται nénufar, όπως γραφόταν από αιώνες και μόνο στην έκδοση του 1935 γράφτηκε από λάθος nénuphar, επειδή θεωρήθηκε πως είναι ελληνικής καταγωγής (είναι εξάλλου και το μόνο ph που πειράζεται και τρέπεται σε f).
Το έγκλημα καθοσιώσεως είναι που πειράχτηκε η σιρκονφλέξ, παρότι δύσκολα κωδικοποιείται, όπως είπα, και παρουσιάζει κραυγαλέες ανομοιογένειες και ασυνέπειες: μέσα στην ίδια οικογένεια: jeûner / déjeuner, ή grâce / gracieux, icône / iconoclaste· στο ίδιο ρήμα: être, êtes, était, étant· σε λέξεις με απολύτως παράλληλη ιστορία: mû / su, plaît / tait· σε άλλες, χωρίς καμία διαφορά, φωνητική ή άλλη: haine / chaîne κ.α.
Ωστόσο, παραμένει ανέγγιχτη πάνω από τα φωνήεντα â, ô και ê, εκεί που, κατά την Ακαδημία, «ορισμένοι ομιλητές έχουν την αίσθηση φωνητικής διαφοράς», αντίθετα από τα αδιαφοροποίητα i -î και u-û. Εδώ λοιπόν μονάχα καταργείται, και πάλι όχι (α) σε ρηματικές καταλήξεις, (β) στα κύρια ονόματα και τα παράγωγα επίθετα (Nîmes, η πόλη Νιμ, και nîmois), (γ) σε λέξεις με διαφορετική σημασία: mûr (= ώριμος) και mur (= τοίχος), jeûne (= νηστεία) και jeune (= νεαρός).
ΠΑΝΤΑ Η ΑΛΛΑΓΗ ΞΕΝΙΖΕΙ – και εξοργίζει. Σκεφτείτε όμως τους Γάλλους που τους είπαν κάποτε πως δεν θα γράφουν πλέον teste (= κεφάλι) αλλά tête! Εκεί που καταγγέλλεται λοιπόν η παραβίαση της ιστορίας της γλώσσας απαιτείται ακριβώς μελέτη αυτής της ιστορίας.
Και τώρα μαντέψτε πού γίνεται το μεγάλο γλέντι, π.χ. στα σόσιαλ μίντια: «Καημένε Jerôme, πάει το καπελάκι σου», γράφουν, ενώ έχουμε διπλή εξαίρεση: o και κύριο όνομα· «έφαγα ένα φρούτο τοίχο» (mur, αντί για mûr), κι ενώ είναι από τις εξαιρέσεις που επισημαίνονται και στο τελευταίο άρθρο εφημερίδας…
Ελλάς - Γαλλία, συμμαχία – δυστυχώς και στην ακρισία.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας