Η δασμολογική πολιτική του Τραμπ, όπως υποστήριξα και σε προηγούμενο άρθρο μου, συνδέεται με την παρατεταμένη ύφεση από το 2007 και τη στροφή των κυβερνήσεων σε πολιτικές προστατευτισμού. Οι πολιτικές αυτές βρίσκουν υποστήριξη, ώς έναν βαθμό, και από τον επιχειρηματικό κόσμο στις ΗΠΑ, αλλά και γενικότερα, ιδίως μετά την πανδημία, τους πολέμους (Ουκρανίας και Παλαιστίνης) και το σπάσιμο των διεθνών εφοδιαστικών αλυσίδων, που οδήγησε πολλές επιχειρήσεις σε αναζήτηση προμηθευτών στην εγχώρια αγορά τους. Ολα αυτά έχουν μειώσει αισθητά τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, όπως αυτή εκδηλώνεται στον όγκο του διεθνούς εμπορίου, ο οποίος βαίνει μειούμενος: από 1,88% μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης την περίοδο 1982-2007 μειώθηκε σε -0,07% την περίοδο 2007-2023 (εκτιμήσεις βάσει δεδομένων της Παγκόσμιας Τράπεζας).
Οι αλυσιδωτές σχέσεις που δημιουργούνται από την εισαγωγή πολιτικών προστατευτισμού στις ΗΠΑ, αν και δεν μπορούν να προβλεφθούν με ακρίβεια λόγω της αλληλεπίδρασης σε ένα σύστημα γενικής ανισορροπίας, περιγράφονται ως εξής: Αύξηση δασμών (έστω κατά 25%) οδηγεί σε αύξηση τιμών, η οποία ενεργοποιεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στην οικονομία, όπου αναμένεται αύξηση των φορολογικών εσόδων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εν μέρει τουλάχιστον, για την πληρωμή των τόκων του δημόσιου χρέους, που σήμερα βρίσκεται στο 124% του ΑΕΠ, ενώ η εξυπηρέτησή του γίνεται ολοένα και δυσκολότερη, όπως αυτό μπορεί να κριθεί από την πρόσφατη ψηφοφορία (21/12/2024) στο Κογκρέσο για αύξηση του δημόσιου δανεισμού.
Η αύξηση των τιμών οδηγεί σε άνοδο των επιτοκίων στις ΗΠΑ, γεγονός που αναμένεται να προσελκύσει καταθέσεις από όλον τον κόσμο και να ενισχύσει το δολάριο, το οποίο, με τη σειρά του, μετριάζει τις επιπτώσεις των δασμών, καθώς το κόστος τους διαμοιράζεται και σε άλλες χώρες. Ετσι, οι ΗΠΑ, σύμφωνα με τους εμπνευστές της σημερινής πολιτικής, θα βρεθούν σε μια κατάσταση win-win: από τη μια, να μειώσουν τις εισαγωγές και, από την άλλη, να ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή και την απασχόληση. Ωστόσο, η άνοδος του δολαρίου μπορεί να οδηγήσει σε αντιδράσεις από τις χώρες των BRICS, που ήδη προωθούν εναλλακτικά συστήματα συναλλαγών και απεξάρτησης από το δολάριο.
Η αύξηση των τιμών και των επιτοκίων είναι βέβαιο ότι επηρεάζει αρνητικά το χρηματιστήριο, αλλά το μέγεθος της επίδρασης είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, δεδομένου ότι επικρατεί ένα γενικότερο εύθραυστο κλίμα. Αλλωστε, ο δείκτης S&P 500 έχει απομακρυνθεί σημαντικά από τα θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας, μεταξύ αυτών το σημαντικότερο, δηλαδή τα κέρδη τα οποία υπολείπονται αισθητά της αύξησης του δείκτη, που σηματοδοτεί την ύπαρξη φούσκας, η οποία αν τυχόν εκραγεί θα προκαλέσει σοβαρές συνέπειες διεθνώς.
Θεωρώ ότι η δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ αποτελεί περισσότερο εκδήλωση αδυναμίας παρά δύναμης. Με τους δασμούς, οι ΗΠΑ ουσιαστικά αποδέχονται ότι έχουν χάσει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που διέθεταν στο παρελθόν. Αυτό το πλεονέκτημα εκδηλωνόταν μέσω της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, την οποία και επέβαλαν μέσω διεθνών οργανισμών, όπως από το 1948 μέσω της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (GATT) και από το 1995 με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO).
Σήμερα, οι ΗΠΑ επιχειρούν να ανακτήσουν την ισχύ τους στην παγκόσμια αγορά μέσω προστατευτισμού. Ωστόσο, αν μια χώρα γίνει ισχυρή μέσω προστατευτισμού (όπως οι ΗΠΑ με το Δόγμα Μονρόε, ώς έναν βαθμό) και στη συνέχεια χάσει αυτή την ισχύ, δύσκολα την ξαναποκτά με τον ίδιο τρόπο. Ισως μια στροφή σε νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική υπολογιστική και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα μπορούσε να αποφέρει καλύτερα αποτελέσματα, αλλά και εκεί διαπιστώνουμε ότι ο ανταγωνισμός είναι πλέον ιδιαίτερα σκληρός και η επιτυχία κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη.
Συνεπώς, δεν θα χρειαστεί μακρός χρόνος για να φανεί η αποτυχία των εν λόγω πολιτικών και βεβαίως των εμπνευστών τους. Σε ένα περιβάλλον γενικής ανισορροπίας, αστοχίες όπως η επιβολή δασμών «όλων σε όλους» λειτουργούν πολλαπλασιαστικά, ενισχύοντας τη μακροχρόνια στασιμότητα. Η ιστορική εμπειρία του τετραπλασιασμού των δασμών στις ΗΠΑ το 1930, με τον νόμο Smoot-Hawley, έδειξε με τον πλέον εμφατικό τρόπο ότι τέτοιες πρακτικές όχι μόνο δεν ανακόπτουν την ύφεση, αλλά, αντίθετα, την επιδεινώνουν. Στις σημερινές συνθήκες, αναμένεται να ενισχύσουν τις γεωπολιτικές εντάσεις και να δημιουργήσουν έναν κύκλο ανταποδοτικών ενεργειών που επιβαρύνουν περαιτέρω την ήδη σε ύφεση παγκόσμια οικονομία.
*Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΠΑΜΑΚ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας