Ανθρωποι, αγελάδες και σκύλοι

Μια από τις πιο εκπληκτικές και ανησυχητικές πτυχές της υποδοχής της ταινίας είναι η συναισθηματική αντίδραση του κοινού, ή μάλλον η ανομοιογένεια των αντιδράσεών του. Δεν είναι ασυνήθιστο οι θεατές να εκφράζουν βαθιά θλίψη όταν πεθαίνει μια από τις αγελάδες, αλλά να μένουν ασυγκίνητοι όταν ένας νεαρός Παλαιστίνιος πυροβολείται και σκοτώνεται από έναν Ισραηλινό στρατιώτη. Αυτή η αντίδραση αποκαλύπτει μια βαθιά ριζωμένη κανονικοποίηση: η σφαγή ενός Παλαιστινίου γίνεται υποσυνείδητα αποδεκτή ως αναπόφευκτη έκβαση, σαν να είναι δεδομένη η απώλεια της ζωής των Παλαιστινίων, ενώ η μοίρα ενός ζώου προκαλεί μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Μια τέτοια αντίδραση δεν είναι υποπροϊόν άγνοιας, αλλά μάλλον μια ύπουλη εκδήλωση ρατσισμού και προκατάληψης, η οποία μειώνει την αξία της ζωής των Παλαιστινίων. Αυτή η συναισθηματική απομάκρυνση από τον ανθρώπινο πόνο των Παλαιστινίων αποκαλύπτει τη συστημική προκατάληψη που διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στον πόνο των «άλλων».

Αυτή η ανησυχητική έλλειψη ενσυναίσθησης αναδείχθηκε έντονα σε ένα προσωπικό περιστατικό που συνέβη πρόσφατα. Ενα νεαρό ζευγάρι Ισραηλινών μετακόμισε σε ένα άδειο διαμέρισμα στην πολυκατοικία μας και μόλις έμαθε ότι μια παλαιστινιακή οικογένεια ζούσε εκεί, εξέφρασε τον φόβο του στους γείτονες. Σε μια εποχή που η κυβέρνηση του Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία εναντίον του λαού μας, η οικογένειά μου και εγώ επιλέξαμε να καταπνίξουμε την ευαλωτότητά μας, αποφεύγοντας να συζητήσουμε τον φόβο και την ανασφάλεια που νιώθαμε εδώ και μήνες. Οι γείτονες, οι οποίοι μας εμπιστεύονταν τα κλειδιά τους, την αλληλογραφία τους και τα προσωπικά τους θέματα για χρόνια, απάντησαν με μια δυσφορία που ήταν αποκαρδιωτική όσο και αποκαλυπτική. Για να καθησυχάσουν το ζευγάρι των Ισραηλινών, τους είπαν (για μας): «Μα φαίνονται καλοί, έχουν ακόμα και σκύλο». Δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό των γειτόνων μας ότι αυτή η δήλωση ήταν, στην πραγματικότητα, μια προσβολή προς εμάς. Προτεραιότητά τους δεν ήταν τα συναισθήματά μας, αλλά η εξασφάλιση ότι το ζευγάρι των Ισραηλινών θα αισθανόταν ασφαλές. Μου φάνηκε παράξενο και σπαρακτικό συνάμα ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο μας θεωρούσαν «καλούς ανθρώπους» ήταν επειδή είχαμε σκύλο.

Αυτό το γεγονός με ανάγκασε να αντιμετωπίσω δυσάρεστες πραγματικότητες και να αποβάλω την αφέλειά μου. Οπως το ότι πολλοί στη Δύση, παρά το ότι ισχυρίζονται πως υπερασπίζονται αξίες όπως η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έχουν χάσει εντελώς την πυξίδα τους στο να αναγνωρίσουν την αληθινή ανθρωπότητα/ανθρωπιά. Στην πραγματικότητα, λέξεις όπως «δημοκρατία», «αντισημιτισμός», «τρομοκρατία» και «αυτοάμυνα» έχουν διαστρεβλωθεί τόσο πολύ που δεν έχουν πλέον κανένα πραγματικό νόημα. Οταν οι λέξεις χάνουν την ουσία τους, καθίσταται αδύνατο να διακρίνουμε την αλήθεια από την προπαγάνδα και χάνουμε την ικανότητα να αντισταθούμε στην αδικία.

Στο επίκεντρο αυτής της διαστρέβλωσης βρίσκεται η αδυναμία μεγάλου μέρους του δυτικού κόσμου να δει την κοινή ανθρωπιά όσων είναι διαφορετικοί/ές. Πολλοί θεωρούν τους εαυτούς τους φάρο πολιτισμού, αλλά η ανικανότητά τους να συμπάσχουν με ανθρώπους όπως οι Παλαιστίνιοι θέτει υπό αμφισβήτηση την πραγματική έννοια του πολιτισμού τους. Αλλο πράγμα είναι να διεκδικείς την ηθική ανωτερότητα και άλλο να την ενσαρκώνεις μέσα από πράξεις και αξίες που αναβαθμίζουν κάθε ανθρώπινο ον, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την καταγωγή του. Ωστόσο, διαπιστώνουμε ότι εκείνοι που δηλώνουν πως είναι οι θεματοφύλακες των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά στερούνται τη βασική ενσυναίσθηση που απαιτεί ο πραγματικός πολιτισμός.

Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ακόμη και στον λεγόμενο ελεύθερο κόσμο, δεν είναι μια ουδέτερη δύναμη αλλά ένα εργαλείο από μεροληπτικές ατζέντες. Κατασκευάζουν συναίνεση, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο, ποιους θεωρούμε φίλους και ποιους αποκαλούμε εχθρούς. Αυτή η επιλεκτική απεικόνιση της πραγματικότητας έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει αμέτρητες φρικαλεότητες, από την αποικιοκρατική βία στην Αλγερία μέχρι τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, τη Χιροσίμα, τη Βοσνία, το Ιράκ και την Παλαιστίνη. Σε κάθε περίπτωση, η αντίσταση σε αυτή τη βία χαρακτηρίζεται «τρομοκρατία», ενώ οι δράστες συχνά δικαιολογούνται ή αγνοούνται. Ο λεγόμενος «πολιτισμένος κόσμος» έχει επιδείξει μια απαράμιλλη ικανότητα για μαζική βία και κάθε προσπάθεια αντίστασης σε αυτή τη βία χαρακτηρίζεται παράνομη ή βάρβαρη.

Είναι ένα εξόφθαλμο και οδυνηρό γεγονός ότι κάθε συζήτηση, κάθε πολιτική απόφαση και κάθε παγκόσμια αφήγηση φαίνεται να περιστρέφονται μόνο γύρω από το πώς να σωθούν οι Ισραηλινοί - ποτέ οι Παλαιστίνιοι. Οταν οι Παλαιστίνιοι υπάρχουν σε αυτές τις αφηγήσεις, είναι συχνά εμπόδια, προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν ή, στη χειρότερη περίπτωση, τρομοκράτες που πρέπει να εξαλειφθούν. Αυτή η απανθρωποποίηση δεν είναι τυχαία - είναι η άμεση συνέχεια μιας αποικιοκρατικής νοοτροπίας που διαμόρφωσε τα θεμέλια του ισραηλινού κράτους. Το σιωνιστικό κίνημα, το οποίο ήρθε στην Παλαιστίνη τη δεκαετία του 1920, έφερε μαζί του μια ευρωπαϊκή ιδεολογία ανωτερότητας. Αυτοί οι μετανάστες θεωρούσαν τους εαυτούς τους παράγοντες εκσυγχρονισμού σε μια γη που ισχυρίζονταν ότι ήταν άδεια, παρά την ακμάζουσα παλαιστινιακή κοινωνία που ζούσε εκεί για αιώνες. Αυτή η αποικιοκρατική στάση, βαθιά ριζωμένη στην πεποίθηση ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και οι άνθρωποί του ήταν ανώτεροι, συνεχίζεται στις πολιτικές και τις πρακτικές του ισραηλινού κράτους.

Σήμερα, οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμοι, η ανθρωπιά τους απορρίπτεται και διαγράφεται υπέρ μιας αφήγησης που τους παρουσιάζει ως απειλή που πρέπει να εξουδετερωθεί. Η βία που υπομένουμε δεν είναι μόνο φυσική αλλά και υπαρξιακή. Είναι μια συνεχής άρνηση της ιστορίας μας, του δικαιώματός μας να υπάρχουμε και της νόμιμης θέσης μας στη γη μας. Αυτό δεν είναι συνέχεια των αδικιών του παρελθόντος - είναι η ζωντανή κληρονομιά της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, η οποία εξακολουθεί να καθορίζει τις ενέργειες του Ισραήλ σήμερα και να διαμορφώνει την αντίδραση του κόσμου στα δεινά των Παλαιστινίων.

Καθώς αναλογίζομαι αυτές τις αλήθειες, θυμάμαι ότι το The Wanted 18 δεν είναι απλώς μια ταινία για τις αγελάδες, αλλά ένα βαθύ κάλεσμα για ενσυναίσθηση, ανθρωπιά και δικαιοσύνη. Μας προτρέπει να αναγνωρίσουμε την κοινή ανθρωπιά σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το από πού προέρχονται ή τι πιστεύουν. Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε αυτές τις βαθιά ριζωμένες αποικιοκρατικές προκαταλήψεις, όχι μόνο για χάρη των Παλαιστινίων, αλλά για χάρη ενός κόσμου που εκτιμά κάθε άτομο για την ανθρωπιά του και όχι για τη συμμόρφωσή του σε αυθαίρετα πρότυπα. Μέχρι να έρθει αυτή η μέρα, βρίσκω τον εαυτό μου να αναζητά παρηγοριά στο μόνο πράγμα που παραμένει πηγή άνευ όρων εμπιστοσύνης και αγάπης - τον σκύλο μου.

*Παλαιστίνια ποιήτρια, ακτιβίστρια και διευθύντρια του Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου Αθήνας. Τα ποιήματά της της έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά και γερμανικά.

Μετάφραση: Νικόλας Κοσματόπουλος