H Κύπρος στη λαίλαπα της Γάζας

Στη λαίλαπα του πολέμου στη γειτονική Γάζα η κυπριακή κυβέρνηση προσπαθεί να προβάλει τη γεωγραφική θέση της στο άκρο της Ε.Ε. και τις σχέσεις της με το Ισραήλ και αραβικές χώρες, για να παρουσιάσει μια επιτυχία (success story) στην εξωτερική πολιτική της. Ποιος είναι, αλήθεια, ο ρόλος της και τι απ’ όσα λέγονται αντιστοιχούν στην πραγματικότητα;

Αναφανδόν με Νετανιάχου

Από την ημέρα της βάναυσης επίθεσης της Χαμάς ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης και οι συνεργάτες του σκέφτηκαν να παίξουν το χαρτί του «αξιόπιστου» εταίρου της κυβέρνησης Νετανιάχου. Η ιδέα αντλεί από τις τριμερείς Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ και συνοδεύεται με το αφήγημα ότι η Κύπρος αποτελεί «παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας» σε μια περιοχή που λιμνάζει στον πόλεμο, το αίμα και το μίσος. Τέτοια «παχιά» λόγια μπήκαν ξανά στη δημόσια ρητορική προς ικανοποίηση της εσωτερικής κοινής γνώμης. Η κυβέρνηση προσπαθεί ακόμα να χτίσει την εικόνα συμπόρευσης με τις ΗΠΑ, τώρα που η διοίκηση Μπάιντεν επιστρέφει άρον άρον στη Μέση Ανατολή προσφέροντας στήριξη στο Ισραήλ.

Ομως πολλοί Κύπριοι είναι υποψιασμένοι ότι ο κόσμος γύρω τους συγκλονίζεται επικίνδυνα: πρώτα Ουκρανία, μετά Αρμενία, τώρα Γάζα. Μια μερίδα πολιτών σκέφτεται το άλυτο Κυπριακό: «Ποιος ξέρει, μήπως έρθει και η δική μας σειρά…».

Η κυπριακή κυβέρνηση πιστεύει όμως ότι το να είναι αναφανδόν με τον Νετανιάχου θα «μετρήσει» σε αντιδιαστολή προς την έντονη κριτική του Τ. Ερντογάν, η οποία ενοχλεί το Ισραήλ που μοιάζει με «πληγωμένο θηρίο». Για κάποιο χρόνο ο πόλεμος με τη Χαμάς αναστέλλει την επαναπροσέγγιση Ισραήλ - Τουρκίας, χωρίς ωστόσο να την ακυρώνει. Ανέλπιστα όμως, εκεί που η κυπριακή διπλωματία έπρεπε να εξηγήσει τον αποκλεισμό της από τους αγωγούς και τα ενεργειακά σχέδια Ισραήλ - Τουρκίας, ήρθε ο πόλεμος στη Γάζα.

Ο Χριστοδουλίδης πέτυχε μια θέση στη διάσκεψη που συγκάλεσε ο πρόεδρος Σίσι (Σάββατο 21/10) στο Κάιρο. Φρόντισε επικοινωνιακά να το αξιοποιήσει (20/10): «Το γεγονός και μόνο ότι η Κύπρος επιλέχθηκε ανάμεσα στις χώρες που θα προσκληθούν σε μια τέτοια σημαντική σύνοδο αποδεικνύει και την αναγνώριση του ρόλου -του όποιου ρόλου, δεν θέλω να υπερβάλλω- μπορεί να διαδραματίσει η Κυπριακή Δημοκρατία ως το κράτος της περιοχής που διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με όλα τα γειτονικά κράτη και την ίδια στιγμή είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε.».

Η πρωτοβουλία Σίσι έχει άλλη όψη: η Αίγυπτος θέλει διακαώς να αποφύγει τα χειρότερα, το μαζικό κύμα 2 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Γάζα. Ο μόνος τρόπος είναι να σπάσει ο αποκλεισμός της Γάζας, για να δοθεί ανθρωπιστική βοήθεια στους κατατρεγμένους, προτού είναι αργά.

Μαθήματα στους Ευρωπαίους

Στην τηλεδιάσκεψη (15/10) το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έλαβε ισορροπημένη θέση έναντι του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, καταδίκασε τη Χαμάς και υπογράμμισε τη θέση του για λύση «δύο κρατών». Στη φανερή αδυναμία της Ε.Ε. να παίξει άμεσο ρόλο -εκτός από τον ανθρωπιστικό- οι Ευρωπαίοι ηγέτες άκουσαν τον Χριστοδουλίδη να τους εγκαλεί «να γίνουν ενεργότεροι και πιο ουσιαστικοί».

Ο ίδιος εξέφρασε ετοιμότητα «να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια προς αποκλιμάκωση της κρίσης και διασφάλιση της ασφάλειας και της ειρήνης». Σύμφωνα με την ενημέρωση του Προεδρικού, «τόνισε στους Ευρωπαίους εταίρους ότι η πρόσφατη ανάφλεξη υπογραμμίζει την ανάγκη για πιο τακτική και μεθοδική ενασχόληση με την περιοχή».

Η εξωτερική πολιτική που ασκεί ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης διαπνέεται από τη γραφειοκρατική προσέγγιση ενός διπλωμάτη χωρίς στρατηγική στόχευση. Γεμίζει τον χρόνο του με ταξίδια και ομιλίες σε εκδηλώσεις στην Κύπρο. Η Κύπρος, λόγω γειτνίασης και υποδομών (λιμάνια, αεροδρόμια), διευκολύνει βέβαια την απομάκρυνση χιλιάδων ξένων υπηκόων. Ως τέτοια η συνδρομή της εκτιμάται ιδιαίτερα.

Πώς όμως είναι δυνατόν μια χώρα όπως η Κύπρος, με τόσο βαρύ πρόβλημα όπως το Κυπριακό, να προβάλλει ως παράγοντας σταθερότητας και ειρήνης; Ποιον ειρηνοποιό ρόλο θέλει να διαδραματίσει, που δεν κάνει τίποτα ουσιαστικό για συμφιλίωση με τους Τουρκοκυπρίους;

Ακόμα ένας απεσταλμένος

Παρά τη διεθνή αναταραχή, φάνηκε φως στο «παγωμένο» Κυπριακό: διορισμός ενός απεσταλμένου του ΟΗΕ. Γίνεται λόγος για την πρώην Μόνιμη Αντιπρόσωπο της Νορβηγίας στα Ηνωμένα Εθνη, Μόνα Γιουλ. Από τη Νορβηγία ήταν και ο ειδικός σύμβουλος του ΟΗΕ, Εσπεν Μπαρθ Αϊντα, που ανέλαβε την τελευταία ελπιδοφόρα προσπάθεια για την επίλυση του Κυπριακού την περίοδο 2015-17. Πριν από μερικές μέρες ανέλαβε μάλιστα ΥΠΕΞ της Νορβηγίας. Ο Αϊντα εργάστηκε όσο κανείς προηγουμένως στα ζητήματα ασφάλειας (κατάργηση εγγυήσεων, αποχώρηση στρατευμάτων, νέα συνθήκη ασφάλειας), για να φέρει τα δύο μέρη σε ακτίνα συμφωνίας. Ετσι με δική του γραφή μπήκε στο τραπέζι το Πλαίσιο Γκουτέρες από 6 σημεία για καταληκτική διαπραγμάτευση (30/6/2017).

Αν η Μόνα Γιουλ αναλάβει το πόστο, θα έχει όρο εντολής «να διερευνήσει τη δυνατότητα κοινού εδάφους για επανάληψη των συνομιλιών». Σε μερικούς μήνες θα ξεκαθαρίσει αν θα υπάρξει μια τελευταία ευκαιρία για την Κύπρο ή κατά πόσο και η Γιουλ θα αποχωρήσει «κακήν κακώς», όπως έπραξαν 30 προκάτοχοί της.

Από πού και πώς;

Στο παρασκήνιο γίνεται ήδη συζήτηση από πού θα αρχίσουν οι συνομιλίες, πόσο θα διαρκέσουν και τι θα γίνει αν αποτύχουν ξανά, ώστε αυτή τη φορά να είναι ξεκάθαρο για την κάθε πλευρά το τίμημα. «Αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά» προειδοποίησε ο Αντόνιο Γκουτέρες.

Η θέση των προοδευτικών τουρκοκυπριακών κομμάτων της αντιπολίτευσης που στήριξαν τον Μουσταφά Ακιντζί είναι η υπογραφή του Πλαισίου Γκουτέρες ως στρατηγικής (ενδιάμεσης) συμφωνίας. Αυτό ξεκαθάρισε και στις πρόσφατες επαφές του κυριότερου κόμματος, του Ρεπουμπλικανικού (CTP), με τα δύο μεγάλα ελληνοκυπριακά κόμματα, τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ, που επίσης συμφωνούν.

Ο ΟΗΕ δεν γνωρίζει τη θέση Χριστοδουλίδη στο καίριο αυτό ζήτημα, ενώ ταυτόχρονα ξέρει τη θέση του Ερσίν Τατάρ: εξ αρχής διαπραγματεύσεις σε νέα βάση με κυριαρχική ισότητα. Η «ασάφεια» Χριστοδουλίδη μπορεί τελικά να εξυπηρετεί την επιμονή Τατάρ. Ετσι θα επιβεβαιωθεί ξανά η αδυναμία του ΟΗΕ να ανασυγκροτήσει όσα έχουν συμφωνηθεί μέχρι το Κραν Μοντανά.

Με τέτοια δείγματα γραφής η κυπριακή κυβέρνηση μπορεί να βαυκαλίζεται ότι παίζει ρόλο στη Μέση Ανατολή. Αλλά στην πράξη η Κύπρος συνεχίζει να κινείται σε αχαρτογράφητα νερά σε έναν άναρχο κόσμο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου