Το μήνυμα της Ε.Ε. προς τον Χριστοδουλίδη

Ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Χριστοδουλίδης, επιχειρεί κινήσεις «υψηλής» διπλωματίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση για επανάληψη των συνομιλιών στο Κυπριακό. Τα αποτελέσματα φαίνονται από το κείμενο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (ΕΣ, 29-30/6). Πρώτον, «αντιγραφή-επικόλληση» (copy-paste) προηγούμενων αναφορών και παραπομπή Χριστοδουλίδη στον ΟΗΕ που «ηγείται της διαπραγματευτικής διαδικασίας». Δεύτερον, προσθήκη παραγράφου για την Τουρκία, με εντολή για ενεργοποίηση της Θετικής Ατζέντας μετά την επανεκλογή Ερντογάν.

Ο Χριστοδουλίδης έλαβε το πρώτο μήνυμα ότι δεν μπορεί να ζητά χωρίς να συνεισφέρει. Γι’ αυτό η στρατηγική συζήτηση για την Τουρκία δεν τελεί υπό την αίρεση της Λευκωσίας. Ολοι κάτω από τις νέες γεωπολιτικές συνθήκες θέλουν τη σύμπραξη με την Τουρκία, περιλαμβανομένης της Ελλάδας μετά τη θριαμβευτική επικράτηση του Κυρ. Μητσοτάκη.

Ποιος απεσταλμένος;

Τα συμπεράσματα δείχνουν το ρεαλιστικό πλαίσιο που ορίζει η Ε.Ε. Μέσα σε αυτό είναι υποχρεωμένος να κινηθεί ο Χριστοδουλίδης, αν θέλει να έχει αποτέλεσμα. Καμία ιδέα δεν θα ωριμάσει χωρίς το πράσινο φως του ΟΗΕ, εξ ου και οι Ευρωπαίοι αποφεύγουν να δεσμευτούν στον τρόπο που θα αναμιχθούν. Ο Κύπριος πρόεδρος διατείνεται ότι συζητεί ονόματα Ευρωπαίου απεσταλμένου. Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν που παρουσιάζει. Στη Νέα Υόρκη τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας απέρριψαν ξανά τη βολιδοσκόπηση της Λευκωσίας για την έκδοση μιας προεδρικής δήλωσης με στόχο τον διορισμό απεσταλμένου του γενικού γραμματέα για το Κυπριακό. Χωρίς απεσταλμένο του ΟΗΕ, χωρίς διαπραγματεύσεις, τι θα κάνει ο απεσταλμένος της Ε.Ε.;

Ο ρόλος της Γερμανίας

Οι πιο δραστήριοι στο διπλωματικό παρασκήνιο είναι οι Γερμανοί. Βλέπουν τη διασύνδεση του άλυτου Κυπριακού με τα ευρωτουρκικά και θέλουν να βοηθήσουν – αυτό έπραξε η Ε.Ε. και στο παρελθόν. Αλλά δεν δίνουν «λευκή επιταγή» στον Χριστοδουλίδη. Τα συμπεράσματα αντανακλούν στη δήλωση του Γερμανού καγκελάριου, Ολαφ Σολτς, στο Βερολίνο όταν συναντήθηκε με τον Κύπριο πρόεδρο (25/5): το Κυπριακό «απαιτεί πολιτικό θάρρος εκ μέρους όλων των εμπλεκομένων και δεν ξέρω κατά πόσον υπάρχει η διάθεση από όλες τις πλευρές».

Ο Χριστοδουλίδης έχει την ευθύνη να χτυπήσει άμεσα την πόρτα του ΟΗΕ και να συμβάλει με ιδέες και προτάσεις για να σπάσει το αδιέξοδο. Μόνο έτσι θα γίνει εφικτό να συγχρονιστούν, όπως ορθά λέει, τα επόμενα βήματα της Ε.Ε., κάνοντας χρήση των «κατάλληλων μέσων σε όλα τα στάδια της διαπραγματευτικής διαδικασίας». Αλλιώς στην Ε.Ε., όπως φαίνεται, το ένα σκέλος θα προχωρά (ευρωτουρκικά), έστω με εμπόδια και δυσκολίες, ενώ το άλλο, το Κυπριακό, θα μένει στάσιμο, όπως συμβαίνει εδώ και 6 χρόνια, και θα χειροτερεύει. Ετσι το Ε.Κ. κάλεσε «τον Υπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν έκθεση για την κατάσταση των σχέσεων Ε.Ε. - Τουρκίας, χτίζοντας πάνω στα εργαλεία και τις επιλογές που έχει προσδιορίσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο».

Η Γερμανία επιδιώκει μια στρατηγικού τύπου συζήτηση για την Τουρκία τον Οκτώβριο. Το μήνυμα της Ε.Ε. προς τον Χριστοδουλίδη είναι να αξιοποιήσει τον χρόνο και να ασχοληθεί με την ουσία του προβλήματος. Αυτό προϋποθέτει ότι θα βρει τη γλώσσα συνεννόησης με τον ΟΗΕ. Μπροστά του είναι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αλλά υπάρχει από τώρα χρόνος και άφθονο υλικό από τις εκθέσεις Γκουτέρες για να σκεφτεί πώς θα αλλάξει την τραγική κατάσταση στο νησί. Σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει μια νέα εξαμηνιαία έκθεση, που εκτιμάται ότι θα κινηθεί στο ίδιο πλαίσιο με όσες προηγήθηκαν. Ο ΟΗΕ περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα την κατάσταση διαίρεσης, την καλλιέργεια εχθρότητας και απαιτεί τη δικοινοτική συνεργασία μέσω μικτών τεχνικών επιτροπών για να διευκολυνθεί η ζωή των Κυπρίων. Δεν υπάρχει σελίδα που να μην αποδοκιμάζει τη στάση και των δύο πλευρών τα τελευταία χρόνια.

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη το φθινόπωρο είναι μια ευκαιρία για τη Λευκωσία να δείξει τις προθέσεις της. Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες προτίθεται να στείλει στις αρχές Σεπτεμβρίου τον βοηθό γενικό γραμματέα Μίροσλαβ Γέτζια για να βολιδοσκοπήσει τις δύο πλευρές, τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Πέρασε πολύς καιρός από τότε που ο ίδιος ο Γκουτέρες αφιέρωνε χρόνο στους Κυπρίους. Τα δύο τελευταία χρόνια έδωσε μόνο μια 15λεπτη εθιμοτυπική συνάντηση στον τέως πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη. Τον θεωρεί υπεύθυνο για το ναυάγιο του Κραν Μοντανά και τη διάλυση του διαπραγματευτικού τοπίου.

Οι επιφυλάξεις του ΟΗΕ

Ο Γκουτέρες διατηρεί σοβαρές επιφυλάξεις και για τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη, που επιτείνονται από τις δημόσιες τοποθετήσεις του σε ουσιώδη ζητήματα του Κυπριακού. Οι αναφορές που έχει ο Γκουτέρες ενώπιον του δείχνουν ένα χάσμα που συνεχώς διευρύνεται. Κάθε φορά που οι Κύπριοι ηγέτες ακουμπούν σε επίμαχες πτυχές, ανασκευάζουν συμφωνίες, δεσμεύσεις και συγκλίσεις. Τα ζητήματα διαμοιρασμού της εξουσίας άνοιξαν διάπλατα επί Αναστασιάδη, με τον Χριστοδουλίδη ΥΠΕΞ του. Κανείς στον ΟΗΕ δεν μπορεί να βεβαιώσει σήμερα τι ακριβώς υποστηρίζει η ελληνοκυπριακή πλευρά στα συνταγματικά ζητήματα (εκ περιτροπής προεδρία, σύστημα λήψης αποφάσεων και μία ψήφος, δομή και αρμοδιότητες Ομοσπονδίας). Ολα έγιναν φύρδην μίγδην από τη στιγμή που και ο Ερσίν Τατάρ ζήτησε κυριαρχική ισότητα. Στο εδαφικό αποσύρθηκαν οι χάρτες Αναστασιάδη - Ακιντζί που είχαν απόκλιση μόλις 0,5% εδάφους για οριστική συμφωνία. Η Τουρκία κόβει κάθε συζήτηση για αναθεώρηση του συστήματος ασφάλειας του ’60. Τώρα επιχειρηματολογεί ότι με το Ουκρανικό αποδεικνύεται πως η εφαρμογή εγγυήσεων είναι αναγκαία και όχι αναχρονιστική. Δεν έφταναν όλα αυτά, ο Χριστοδουλίδης άνοιξε και το περιουσιακό.

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται ακριβώς 6 χρόνια από την κατάθεση του Πλαισίου Γκουτέρες στο Κραν Μοντανά (30/6/2017). Το πλαίσιο από 6 σημεία έβαζε γερές βάσεις στρατηγικής συμφωνίας για το Κυπριακό. Οταν η ελληνοκυπριακή ηγεσία υπό τον Αναστασιάδη αποχωρούσε από το τραπέζι, ήξερε πού οδηγούσε την Κύπρο; To ερώτημα θα κληθεί σίγουρα να το απαντήσει ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης στην πενταετία του μέχρι το 2027, αφού ήταν και παραμένει πρωταγωνιστής.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου