Μετά την εισβολή και κατοχή μέρους της Κύπρου από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, η Ελλάδα ανέδειξε την Τουρκία σε απειλή εθνικής ασφάλειας. Διαμόρφωσε στρατηγικές που στόχευαν όχι μόνο στην ανάσχεση της απειλής και τη θωράκιση της εδαφικής κυριαρχίας της χώρας, αλλά και στην περίκλειση της τουρκικής επιρροής. Οι στρατηγικές αυτές είχαν σαφές πολιτικό στίγμα. Η σύγκρουση αφορούσε αποκλειστικά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, που μπορούσε να επιλυθεί μόνο με την παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης μέσω διαλόγου για την υπογραφή συνυποσχετικού.
Μερικά χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Ελλάδα αποφάσισε να μπολιάσει τις παραπάνω στρατηγικές της με την αποκαλούμενη στρατηγική του Ελσίνκι, που επιχείρησε να «κοινωνικοποιήσει» την Τουρκία στη λογική της ειρηνικής διευθέτησης υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής προοπτικής της. Το πρόβλημα ήταν ότι το νέο μείγμα στρατηγικής εμφανιζόταν πολιτικά αμφίσημο, ενίοτε αντιφατικό. Η δυναμική του διαλόγου που αναπτύχθηκε με τις διερευνητικές επαφές, συνεπικουρούμενη από τη λεγόμενη διπλωματία των σεισμών, έτεινε να θολώνει το πολιτικό στίγμα της ελληνικής βούλησης και πράξης. Ο λόγος ήταν ότι, αφενός, δεν καθόριζε με σαφήνεια το εύρος των ζητημάτων που ήταν αντικείμενο συζήτησης και, αφετέρου, άφηνε να αιωρείται μετέωρη η δημιουργική ασάφεια για το εάν αφορούσε το συνυποσχετικό ή επιτήδεια προλείαινε το έδαφος της επίλυσής τους με πολιτικά μέσα.
Σειρά διεθνών και εσωτερικών εξελίξεων συνέτειναν στη σταδιακή αδρανοποίηση αυτής της δυναμικής, όμως χωρίς την εκπαραθύρωση της λογικής του Ελσίνκι. Παραμένοντας για μεγάλο διάστημα σε ελεγχόμενη τροχιά αδρανούς κίνησης, αυτή η λογική άρχισε πάλι να δοξάζεται κρυπτόμενη πριν από δύο χρόνια με την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών. Ξανά παλινωδίες ως προς τη σηματοδότηση της ελληνικής στόχευσης όξυναν το πρόβλημα της διάστασης μεταξύ πολιτικής και στρατηγικής. Η πολιτική, η λογική της οποίας προδικάζει πού θέλουμε να πάμε, τι μορφή θα προσδώσουμε στο ιστορικό γίγνεσθαι της συμβίωσής μας με την Τουρκία, συνεχίζει να είναι νεφελώδης. Από το «με λίγη καλή θέληση και από τους δύο θα λυθούν τα προβλήματα» μέχρι το «δεν έχει νόημα ο διάλογος με πειρατή», το στίγμα της συσκοτίζεται καθιστώντας τα μηνύματα προθέσεων αναξιόπιστα. Παράλληλα, η στρατηγική, η λογική της οποίας συντείνει στο πώς θα πάμε εκεί που υποτίθεται -ή ακόμη ψάχνουμε- ότι θέλουμε να πάμε, αγκομαχά ταλαντευόμενη μεταξύ επιλογών και κινήσεων που, ασύντακτα, συν-τρέχουν να αρμολογήσουν ή να συν-αρμολογήσουν επιδιώξεις ασύνδετες και ασαφείς.
Πρόσφατα, στον δημόσιο διάλογο κατατέθηκε η πρόταση της αξιωματικής αντιπολίτευσης για άμεση επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στη νοτιοανατολική Κρήτη, σε συνδυασμό με την έναρξη συνομιλιών με τις όμορες χώρες της νοτιοανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Προφανώς, παρά το γεγονός ότι συνιστά άσκηση δικαιώματος κυριαρχίας για την Ελλάδα, η διεύρυνση του ορίου της αιγιαλίτιδας ζώνης ενέχει πρόκληση για την τουρκική μεριά. Ωστόσο, η πρόκληση αντισταθμίζεται από την επιβεβαίωση μη επιθετικής πρόθεσης, αφού καθησυχαστικά προμηνύει την ανάληψη πρωτοβουλίας για πολυμερή συνεννόηση με κατάληξη την προσφυγή στη Χάγη, πρωτοβουλία που ταυτόχρονα υπενθυμίζει υπόρρητα ότι η αντίστοιχη διαφορά των δύο χωρών στο Αιγαίο πρέπει ομοίως να υπαχθεί στη δικαιοδοσία του ίδιου Δικαστηρίου.
Ουσιαστικά, η πρόταση εν δυνάμει συστήνει λογική πολιτικής για λύση εν ειρήνη. Επιχειρεί να δρομολογήσει την ελληνική βούληση και πράξη σε ευκρινή και σθεναρή πορεία πλεύσης, αναδιατάσσοντας τις «κόκκινες γραμμές» διακύβευσης και το πλαίσιο διευθέτησής τους. Κατ’ επέκταση, θέτει εμπλουτισμένο και συνεκτικό σχέδιο σε κίνηση μετάβασης, ώστε επιτέλους να μετουσιωθεί σε πράξη η διακηρυγμένη δέσμευση για διεύρυνση των χωρικών υδάτων νότια της Κρήτης μετά την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία και την επέκταση της ελληνικής επικράτειας στο Ιόνιο. Οσο η δέσμευση αυτή παραμένει σε αναμονή και χρονίζει σε βαθμό αποτελμάτωσης, εγκυμονεί κινδύνους εδραίωσης της αντίληψης ότι οι θαλάσσιες ζώνες του Ιονίου συνιστούν αντιδιαστολή προς τις αντίστοιχες της νοτιοανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου, επωάζοντας έτσι σοβαρές αμφιβολίες για τη βούληση και τις ικανότητες της χώρας σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, η πρόταση προοπτικά επιτρέπει, με μεγαλύτερη συνοχή και αποτελεσματικότητα, να συναρθρωθούν και να μοχλευτούν οι στρατηγικές της αποτροπής και της διαχείρισης κρίσεων με τις στρατηγικές της ενεργητικής εμπλοκής, της εποικοδομητικής συμπόρευσης, της επίλυσης συγκρούσεων και της θεσμοποίησης σχέσεων ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
*Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων (ΠΕΔιΣ), Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (ΠαΠελ)
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας