Σε μια εποχή κατά την οποία οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε σωρεία θεμάτων –με πρωτεύον ίσως το μεταναστευτικό– δέχονται σφοδρή κριτική ακόμη και από πεπεισμένους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, το έργο της Ε.Ε. στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και της πολιτικής προστασίας αποτελεί μια διαρκή υπενθύμιση ότι η θεώρηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος πρέπει να είναι συνολική και όχι αποσπασματική.
Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος, τον οποίο είχαν χαιρετίσει ο Φράνσις Φουκουγιάμα και οι ομοϊδεάτες του μετά τις κοσμογονικές αλλαγές του 1989-1990, κατέρρευσε πριν καλά καλά στεγνώσει το μελάνι στο Τέλος της Ιστορίας. Η άνοιξη του 1992 βρήκε τους Κούρδους του Ιράκ να αναζητούν καταφύγιο στα βουνά για να ξεφύγουν από την αιματηρή καταστολή που επιφύλαξε στην εξέγερσή τους ο Σαντάμ Χουσέιν. Μια εξέγερση στην οποία τους είχαν ωθήσει δυτικές Σειρήνες, υποσχόμενες στήριξη στους αγώνες τους για ειρήνη, δημοκρατία και ευημερία.
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, μετά την προσπάθεια συντονισμού πολιτικής στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, είχε παραδοθεί στο γερμανικό alleingang και την επακόλουθη αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Σλοβενίας, της Κροατίας και της (τότε) (πρώην Γιουγκοσλαβικής) Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Την ίδια στιγμή, ξεσπούσε ο πόλεμος στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και εκτοπισμένους και το έγκλημα της Σρεμπρένιτσα. Στην Αφρική, ούτε δέκα χρόνια μετά τον καταστροφικό λιμό της Αιθιοπίας, τίποτα δεν είχε αλλάξει και η πείνα, οι συγκρούσεις και οι φυσικές καταστροφές εξακολουθούσαν να στοιχίζουν τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους.
Την άνοιξη του 1992, μια μικρή ομάδα στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έθετε τις βάσεις για τη μελλοντική Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (Directorate General for European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations – DG ECHO), η οποία συμπληρώνει φέτος 30 χρόνια λειτουργίας: μια μονάδα «επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας» ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1992 στην τότε Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, στελεχωμένη από έξι υπαλλήλους. Λίγους μήνες αργότερα, το Γραφείο Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απασχολούσε 35 υπαλλήλους. Τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του οργάνωσε περισσότερες από 900 ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τον Καύκασο, την Κεντρική Αφρική, το Βόρειο Ιράκ, την Καμπότζη και την Κεντρική Αμερική.
Σήμερα η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας απασχολεί περί τους 500 υπαλλήλους στις Βρυξέλλες και άλλους 500 στα 40 γραφεία της ανά τον κόσμο. Η λειτουργία της εδράζεται, νομικά, στα άρθρα 196 (Πολιτική Προστασία) και 214 (Ανθρωπιστική Βοήθεια) της Συνθήκης της Λισαβόνας. Εδράζεται, όμως, και στις τέσσερις βασικές αρχές του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου: τον ανθρωπισμό, την ανεξαρτησία, την ουδετερότητα και την αμεροληψία.
Το 2022, ο αρχικός προϋπολογισμός της ήταν 1,5 δισ. ευρώ για την ανθρωπιστική βοήθεια. Στοιχίζοντας περίπου 3 ευρώ τον χρόνο σε κάθε Ευρωπαίο φορολογούμενο, η ανθρωπιστική βοήθεια (σε τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης, σκηνές, ιατρική περίθαλψη) ανακουφίζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο οι οποίοι έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές ή καταστροφές συνεπεία ανθρώπινων πράξεων. Σημειώνεται ότι ένα στα εφτά ευρώ του προϋπολογισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας διατίθεται για τις «ξεχασμένες καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», λ.χ. για την αντιμετώπιση του λιμού στο Σαχέλ.
Η Ελλάδα είναι αποδέκτρια αλλά και πάροχος συνδρομής πολιτικής προστασίας, κυρίως σε περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών και σεισμών. Αλλά η αξία της ενισχυμένης συνεργασίας στην πολιτική προστασία αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο τους πρώτους μήνες της πανδημίας: Οταν χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν σε τρίτες χώρες χωρίς δυνατότητα επιστροφής στην πατρίδα τους, το επιχειρησιακό κέντρο της Γενικής Διεύθυνσης συντόνισε περισσότερες από 400 πτήσεις προς την Ευρώπη, εξυπηρετώντας όχι μόνο Ευρωπαίους αλλά και πολίτες τρίτων χωρών.
Η ανταπόκριση των Ευρωπαίων είναι εντυπωσιακή: σύμφωνα με το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο το οποίο διενεργήθηκε στα τέλη του 2020, 9 στους 10 θεωρούν και τους δύο τομείς σημαντικούς. Και το 92% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η χώρα τους πρέπει όχι μόνο να δέχεται βοήθεια αλλά και να την παρέχει, εάν χρειαστεί.
Δεν έχουν αλλάξει πολλά στην παγκόσμια σκηνή από την άνοιξη του 1992. Αντίθετα – οι ανάγκες σε ανθρωπιστική βοήθεια έχουν αυξηθεί σημαντικά, λόγω και της πανδημίας, της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, 1 στους 33 ανθρώπους παγκοσμίως έχρηζε βοήθειας το 2021. Σε αυτό το διαρκώς επιδεινούμενο διεθνές περιβάλλον, η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας από την Ε.Ε. προς τις τρίτες χώρες και η ενίσχυση της συνεργασίας στην πολιτική προστασία αποτελούν ενδείξεις ότι μια άλλη Ευρώπη, η Ευρώπη της αλληλεγγύης, είναι δυνατή.
*Ph.D. London School of Economic and Political Science
Σημείωση: Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν αποτελούν επίσημη άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας