Η σινική διπλωματία είναι μια λεπτή τέχνη που ανέρχεται στην προαυτοκρατορική περίοδο. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι διακρίνονταν για τη διπλωματική τους ικανότητα, τη χρήση μιας γλώσσας υπαινικτικής και ενός λόγου διανθισμένου με ποιητικά παραθέματα με συμβολικό περιεχόμενο.
Η τέχνη αυτή παραμένει αδιαμφισβήτητο προνόμιο της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής, όπως μαρτυρούν οι διπλωματικοί χειρισμοί τις τελευταίες δεκαετίες.
Ενα από τα καινούργια στοιχεία που ανέδειξε η σύγχρονη κινεζική διπλωματία είναι ότι η οικονομική συνεργασία μπορεί να ξεπεράσει τις ιδεολογικές διαφορές και τις πολιτικές αντιθέσεις οδηγώντας σε μακρά, σταθερή και αμοιβαίως επωφελή σχέση.
Η επιλογή αυτή συνδέεται στην πράξη με την πολιτική της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων χωρών και στον σεβασμό των πολιτικών επιλογών των κυβερνήσεών τους, αποφεύγοντας έτσι τις μεταξύ τους εντάσεις και αντιπαραθέσεις.
Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η σχέση της Κίνας με τις αραβικές χώρες και τους Παλαιστίνιους -παραδοσιακούς συνομιλητές από τη μαοϊκή εποχή, όταν η ιδεολογία καθόριζε την εξωτερική πολιτική- και το Ισραήλ.
Ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη του Μπενιαμίν Νετανιάχου στο Πεκίνο το 2013, οι δύο χώρες αποφάσισαν να αφήσουν τα πολιτικά θέματα που επί δεκαετίες τις χώριζαν, και δεν άπτονταν απευθείας των μεταξύ τους σχέσεων, και να δώσουν έμφαση στην οικονομική τους συνεργασία.
Η αλλαγή στις κατευθύνσεις της κινεζικής διπλωματίας σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη λογική του επαναστατικού-αντιεπαναστατικού μετώπου της μαοϊκής περιόδου σε μια πιο πολύπλευρη και ευέλικτη πολιτική, σύμφωνη με την κινεζική παράδοση του γιν και γιανγκ. Παράδοση που επιβάλλει εναρμόνιση της συμπεριφοράς με τις εξωτερικές συνθήκες. Καθώς αυτές μεταβάλλονται, μεταβάλλεται και η δική μας στάση.
Ετσι, σύμφωνα με το πρακτικό σινικό πνεύμα, η εγκατάλειψη των επαναστατικών επιδιώξεων δεν ισοδυναμεί με αντεπαναστατική συμπεριφορά.
Ο πραγματισμός και η μεταρρυθμιστική πολιτική αντικαθιστούν τις ουτοπικές ψευδαισθήσεις και την ταξική πάλη διότι αυτό επιβάλλουν οι εξωτερικές συνθήκες και το εθνικό συμφέρον.
Η πολιτική αυτή εκφράζεται με τη ρήση του πρώην προέδρου Τζιανγκ Ζεμίν: «Δρας σύμφωνα με την κατάσταση με σκοπό να μεγιστοποιήσεις τα οφέλη σου». Πρόκειται για επιλογή που χάραξε την πρόσφατη κινεζική πολιτική, σε συνάρτηση με το δόγμα του πρωτεργάτη της οικονομικής ανάπτυξης, Ντεγκ Σιαοπίνγκ, «κρύβουμε τη δύναμή μας, καιροφυλακτούμε και δεν βγαίνουμε ποτέ μπροστά».
Επρόκειτο για μια πολιτική χαμηλών τόνων, που δεν επέτρεπε επεμβάσεις και αυτοπροβολή ούτε αποκάλυψη των προθέσεων. Να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή για να πάρεις αυτό που θέλεις, αυτή ήταν η τακτική που ακολούθησε ο Ντεγκ.
Είναι η λογική της διαδικασίας, της σιωπηρής μεταμόρφωσης. Ο,τι, δηλαδή, συμβαίνει στη Φύση: κανείς δεν βλέπει πώς αναπτύσσεται το φυτό ώς τη στιγμή που εμφανίζονται τα πρώτα μπουμπούκια...
Με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ παρατηρείται ωστόσο μια βαθιά αλλαγή. Η Κίνα αναλαμβάνει έναν πιο εξωστρεφή και ενεργό ρόλο, επιδιώκοντας να δημιουργήσει η ίδια τις ευνοϊκές γι’ αυτήν συνθήκες που θα της επιτρέψουν να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της.
Η μεταβολή αυτή, συνέπεια σαφώς μιας μεγαλύτερης αυτοπεποίθησης λόγω των οικονομικών της δυνατοτήτων, είναι εμφανής όχι μόνο στις κινεζικές πρωτοβουλίες (Νότια και Ανατολική Κινεζική Θάλασσα, Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών, Μια Ζώνη Ενας Δρόμος) αλλά και στη γλώσσα.
Οι συχνές, παλαιότερα, αναφορές στον αιώνα της ταπείνωσης από τους ξένους έχουν, για παράδειγμα, σχεδόν εξαλειφθεί.
Τώρα γίνεται λόγος για τις προοπτικές «ανόδου μιας μεγάλης χώρας» και για «διπλωματία μεγάλης δύναμης».
Η εθνική υπερηφάνεια και ένας ανερχόμενος εθνικισμός διαδέχτηκαν το αίσθημα κατωτερότητας και οπισθοδρομικότητας.
Η νέα εξωτερική πολιτική εκφράζεται σήμερα από το «κινεζικό όνειρο» της «εθνικής αναζωογόνησης». Ενα όνειρο που φιλοδοξεί να είναι εξαγώγιμο και ισχυρότερο από το αμερικανικό, και που υποδηλώνει σαφώς την αντίθεση ανάμεσα στους προσανατολισμούς τού χθες και του σήμερα.
Το «κινεζικό μοντέλο» του Χου Τζιντάο περιοριζόταν στα εθνικά όρια· αντίθετα, το όνειρο του προέδρου Σι προσβλέπει στην πέραν των συνόρων εξάπλωσή του.
Παρατηρείται έτσι η μετάβαση από μια «αδρανή» εξωτερική πολιτική σε μια πιο ενεργό και επιθετική, καθώς και σε διεύρυνση της διπλωματικής ισχύος.
Πρόκειται για αλλαγή που δεν επιβάλλει ωστόσο αποδοχή, στο εσωτερικό, μοντέλων ξένων προς τα κινεζικά πολιτισμικά πρότυπα. Παρά τις συντελούμενες αλλαγές και το άνοιγμα σε συμμετοχικές διαδικασίες, μια δημοκρατία δυτικού τύπου δεν αποτελεί επιδίωξη του Πεκίνου. Αντίθετα, επαναλαμβάνεται η πίστη στον σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά.
Το Πεκίνο μιλάει για πλουραλιστικό κόσμο, πολυμερή συνεργασία και αμοιβαίως επωφελή σχέση. Διακηρύσσει την ιδέα της ειρηνικής συνύπαρξης και αλληλεξάρτησης και αρνείται ότι προσβλέπει σε έναν ηγεμονικό ρόλο.
Δεν είναι, ωστόσο, εύκολο να εγκαταλειφθεί η παλαιά πίστη στη σινική πολιτισμική υπεροχή. Η ιδέα της Κίνας ως κέντρου του κόσμου, όπως υποδηλώνει η ονομασία της, «καιροφυλακτεί».
*αναπληρώτρια καθηγήτρια Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας