«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει αποξενωθεί από τους ενοίκους του»

Η «επίσημη» σχέση μου με τον ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε ήδη από το 2019 όταν, μετά την εκλογική ήττα της πρώτης αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, θεώρησα χρέος μου να μη μείνω αμέτοχη αλλά να συμπορευθώ με τον μεγαλύτερο πολιτικό σχηματισμό της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη, ακριβώς γιατί πίστευα και πιστεύω ότι υπάρχει αξιόπιστη εναλλακτική στον νεοφιλελεύθερο οδοστρωτήρα και ότι είναι ανάγκη να αναλάβουμε την ευθύνη, αγωνιζόμενοι προσωπικά και συλλογικά για τα κεκτημένα μας και για μια κοινωνία αλληλεγγύης, ισότητας και ουσιαστικής δημοκρατίας.

Το πρόσφατο τριπλό τραύμα, της ήττας στις βουλευτικές εκλογές, της παραίτησης του Αλέξη Τσίπρα και μιας ακόμα οδυνηρής διάσπασης, μας άφησε μια επίμονη αίσθηση μελαγχολίας. Η ανάδειξη στην προεδρία του Στέφανου Κασσελάκη εξέφρασε μία έως τότε υπόρρητη ανάγκη για αλλαγή – στα πρόσωπα, στο ύφος άσκησης της πολιτικής, στο ενοχικό πρίσμα μέσα από το οποίο η Αριστερά αντιλαμβανόταν πάντα τη σχέση της με την εξουσία.

Εντούτοις ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ένα κόμμα πιστό στις ιδρυτικές αρχές του της ριζοσπαστικής Αριστεράς, περήφανο για τα επιτεύγματα της διακυβέρνησής του, που επιχειρεί σήμερα να ξανασυστηθεί στους ψηφοφόρους μέσα από ένα ευρωψηφοδέλτιο δυναμικό και πολυσυλλεκτικό, αναδεικνύοντας νέα πολιτικά υποκείμενα και φιλοδοξώντας να εκφράσει υπεύθυνα τις προσδοκίες και το όραμα για μια δίκαιη κοινωνία σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μια δυνατή ευρωομάδα της Αριστεράς, με τον ΣΥΡΙΖΑ βασικό μοχλό της, μπορεί να αναδείξει με συντεταγμένο τρόπο τις παθογένειες της Ε.Ε. στο θεσμικό και κοινωνικό πεδίο και να διεκδικήσει στην πράξη ένα νέο ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο.

Είτε σε επίπεδο προσώπων και θεσμών είτε σε επίπεδο εννοιών, η Ε.Ε. δεν κατάφερε ποτέ να γίνει ελκυστική για τους πολίτες της, γιατί της έλειπε η πολιτική «ραχοκοκαλιά» –αυτό ακριβώς το κοινωνικό συμβόλαιο που παγιώνει την αμοιβαία εμπιστοσύνη πολιτείας και πολίτη

● Το βασικό πεδίο ενασχόλησής σας είναι τα ανθρώπινα και τα κοινωνικά δικαιώματα. Αποτελούν επίδικο της κάλπης της 9ης Ιουνίου και σε ποιο βαθμό;

Οι ευρωεκλογές αυτές ακολουθούν μια σειρά επάλληλων κρίσεων που δοκίμασαν τις αντοχές της κοινωνίας διεθνώς, με αντίκτυπο ιδίως στις πιο ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού. Η συγκυρία αναδεικνύει την ανάγκη για θεσμική προστασία και διεύρυνση του δημοκρατικού κοινωνικού κεκτημένου της Ε.Ε. ως βασικό επίδικο της κάλπης.

Αυτό προϋποθέτει έναν διαρκή αγώνα για τη διασφάλιση βασικών δημόσιων και κοινωνικών αγαθών και δικαιωμάτων που πλήττονται καθημερινά από την εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου σχεδίου, όπως η δημόσια δωρεάν υγεία, η δημόσια δωρεάν παιδεία, η ενέργεια, το περιβάλλον και το κλίμα, το δικαίωμα στο νερό, στη σίτιση και τη στέγαση, ο πολιτισμός. Στο ίδιο επίπεδο θα πρέπει να βάλουμε και το αίτημα για ένα δικαιότερο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου καθώς και τη δημιουργία ενός «κοινωνικού» πλαισίου για την πράσινη μετάβαση με γνώμονα τις ανάγκες των πλέον ευάλωτων.

● Εχετε γράψει σε άρθρο σας στην «Εφ.Συν.» πως «όπως κάθε αληθινός αριστερός, έχω αλλεργία στους ηγέτες». Θα θέλατε να μας το εξηγήσετε λίγο περισσότερο αυτό;

Την επεξήγηση την είχα δώσει αμέσως μετά, στο ίδιο κείμενο: «Προκρίνω και αναζητώ τη συλλογικότητα που εμπνέει αμοιβαία τους φορείς της και εμπνέεται από αυτούς, στη βάση ενός κοινού οράματος που αναζητεί τα εργαλεία για να γίνει πράξη». Η έννοια του ηγέτη προϋποθέτει δύο στοιχεία που θεωρώ ότι δεν συνάδουν με την Αριστερά ως κοσμοθεωρία: το στοιχείο της ισχύος, της υπεροχής έναντι των υπολοίπων που, έστω και ασυνείδητα, γίνονται αντιληπτοί ως υποδεέστεροι ή αδύναμοι· και το στοιχείο της ανάθεσης που παραγνωρίζει τον ρόλο, τη συμβολή αλλά και την ευθύνη του κάθε υποκειμένου στην πολιτική. Για την Αριστερά τα πρόσωπα έχουν σημασία μόνο όταν μας δείχνουν τον δρόμο ή όταν γίνονται το ηχείο μέσα από το οποίο ακούγεται στη διαπασών η φωνή των πολλών.

● Η Ακροδεξιά δείχνει ανησυχητικά σημάδια ανάκαμψης σε όλη την Ευρώπη, η οποία δείχνει να μην έχει μάθει τίποτα απ’ όσα συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια. Αρκετοί συνδέουν την άνοδο με την αποτυχία του εγχειρήματος της ενωμένης Ευρώπης να σταθεί στο πλευρό των πολιτών της. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;

Η άνοδος της Ακροδεξιάς δεν είναι δυστυχώς μόνο ευρωπαϊκό φαινόμενο (βλ. Τραμπ, Μιλέι...) και τα αίτιά της είναι πολυπαραγοντικά – κατά τη γνώμη μου, κυρίως οικονομικά. Ενα από αυτά είναι σαφώς και η αποξένωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος από τους ενοίκους του. Είτε σε επίπεδο προσώπων και θεσμών είτε σε επίπεδο εννοιών, η Ε.Ε. δεν κατάφερε ποτέ να γίνει ελκυστική για τους πολίτες της γιατί της έλειπε η πολιτική «ραχοκοκαλιά» – αυτό ακριβώς το κοινωνικό συμβόλαιο που παγιώνει την αμοιβαία εμπιστοσύνη πολιτείας και πολίτη. Η έλλειψη ταξικής συνείδησης, με ευθύνη και της Αριστεράς, σε συνδυασμό με μια αίσθηση εγκατάλειψης που βιώνει ένα μεγάλο κομμάτι του λαού πανευρωπαϊκά αφήνουν πρόσφορο πεδίο σε κάθε λογής «ασπόνδυλα».

Για την Αριστερά τα πρόσωπα έχουν σημασία μόνο όταν μας δείχνουν τον δρόμο ή όταν γίνονται το ηχείο μέσα από το οποίο ακούγεται στη διαπασών η φωνή των πολλών

● Η πραγματικότητα καταγράφει μια κρίση της Αριστεράς παντού. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό; Συμμερίζεστε την άποψη που λέει ότι η Αριστερά έχασε τη μάχη των ιδεών από τη στιγμή που έπαψε να είναι ριζοσπαστική και επιχείρησε να γίνει διαχειριστής των πραγμάτων;

Δεν είμαι σίγουρη ότι η Αριστερά έχασε τη μάχη των ιδεών, ούτε ότι έπαψε να είναι ριζοσπαστική. Θεωρώ ότι μάλλον έπαψε να είναι λαϊκή, να είναι ο φυσικός χώρος της εργατικής τάξης διεθνώς, κάτι που μας έχει στοιχίσει πολλαπλά. Και χάνει –προσωρινά– γιατί δεν μπόρεσε να διαχειριστεί πρακτικά το ηθικό της πλεονέκτημα. Γιατί νιώθει ενοχές όταν καλείται να κυβερνήσει και προτιμάει την ασφάλεια της αντίδρασης. Είναι, επομένως, επιτακτική ανάγκη, πέρα από τις πολιτικές συμμαχίες, να αναζητήσουμε νέες κοινωνικές συμμαχίες, να τις προκαλέσουμε, να τις δημιουργήσουμε από το μηδέν αν χρειαστεί. Αλλωστε εμείς γνωρίζουμε ότι το μέλλον διαρκεί πολύ.