Ακροπατώντας στις θαλάσσιες ζώνες

Οι δηλώσεις προθέσεων του Ελληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου, παράλληλα με την ανακοίνωση της συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας τον Ιανουάριο στην Αγκυρα, σηματοδοτούν το επόμενο βήμα στη διαδικασία επαναπροσέγγισης που άρχισε πριν από ενάμιση χρόνο σε τρεις επάλληλους κύκλους, χωρίς να αγγίξει το θέμα της υφαλοκρηπίδας και των ΑΟΖ.

Αλλάζει η τουρκική στάση ως προς τη «λύση-πακέτο» που επιδίωκε έως τώρα, με το δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας» και των «γκρίζων ζωνών», ή η πάγια ελληνική θέση για τη «μία και μόνη διαφορά»; Δεν αλλάζει, σύμφωνα και με τις δύο πλευρές, «υπάρχει όμως η πολιτική βούληση να εξεταστούν όλες οι διπλωματικές δυνατότητες για να αξιοποιηθεί το παράθυρο ευκαιρίας που άνοιξε». Κατά πόσον υπάρχει κοινό έδαφος θα εκτιμηθεί στην επόμενη συνάντηση του Γ. Γεραπετρίτη με τον Χ. Φιντάν, ο οποίος αναμένεται να επισκεφθεί την Αθήνα τον Νοέμβριο.

Στο διάστημα αυτό θα συνεχιστούν οι επαφές των δύο πλευρών για τον πολιτικό διάλογο, τη θετική ατζέντα και τα ΜΟΕ και οι συνομιλίες των συναρμόδιων υπουργών για το μεταναστευτικό. Μεθαύριο αναμένεται επίσκεψη του Α. Γερλίκαγια στην Αθήνα, στον απόηχο των περιστατικών καταδίωξης μεταναστευτικών λέμβων ανοιχτά της Αλικαρνασσού από ελληνικά σκάφη. Το θέμα φαίνεται πως έκλεισε με την επικοινωνία του υπουργού Ναυτιλίας Χρ. Στυλιανίδη και του υπουργού Εσωτερικών της Τουρκίας.

Παράλληλα με τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν από τις ομιλίες Μητσοτάκη και Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και οι δύο πλευρές έσπευσαν να συγκρατήσουν τις εσωτερικές αντιδράσεις. Πριν συμπληρωθεί ενάμισης χρόνος από την πανηγυρική επανεκλογή τους και οι δύο έχουν αρνητικά μηνύματα, ο πρωθυπουργός από τους προκατόχους του, Κ. Καραμανλή και Αντ. Σαμαρά, ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας από τον κυβερνητικό εταίρο του, Ντ. Μπαχτσελί, και την κεμαλική αντιπολίτευση του CHP. Επιπλέον, για την Αθήνα το κακό προηγούμενο με την Αλβανία με το συνυποσχετικό προσφυγής στη Χάγη δημιουργεί αρνητικούς συνειρμούς για ανάλογες εξελίξεις με την Τουρκία.

Οι εκλογές στις ΗΠΑ

Αλλωστε η κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή και το στοίχημα των εκλογών στις ΗΠΑ επικαλύπτουν αυτές τις ώρες κάθε άλλη περιφερειακή εξέλιξη. Το βασικό μήνυμα που επέλεξαν να στείλουν, λοιπόν, Αθήνα και Αγκυρα από τη Νέα Υόρκη ήταν ότι παρά τις διαφορές τους είναι παράγοντες σταθερότητας. Η ελληνική διπλωματία για έναν επιπλέον λόγο: τη συμμετοχή της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ από την 1η Ιανουαρίου 2025 ως μη μόνιμο μέλος. Και η τουρκική διπλωματία από την πλευρά της επιδιώκει να έχει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, καθώς έχει ακόμα ανοιχτά μέτωπα στη Συρία και στο Ιράκ.

Οι δηλώσεις καλών προθέσεων Μητσοτάκη και Ερντογάν εκλαμβάνονται ως θετικές στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε., χωρίς όμως να υπάρχει σε αυτήν τη φάση κάποια ένδειξη περαιτέρω ώθησης των διμερών κινήσεων. Εντούτοις, κρίσιμος είναι ο ρόλος που διαδραματίζει η Αίγυπτος. Ο Γ. Γεραπατρίτης συναντήθηκε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Μπ. Αμπντελάτι, στη Νέα Υόρκη και συμφωνήθηκε η σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Αιγύπτου στις αρχές του νέου έτους. Στην τριμερή, με τη συμμετοχή και του Κ. Κόμπου, εξετάστηκαν επίσης τα επόμενα βήματα συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.

Ο ρόλος της Αιγύπτου

Ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ είχε συνάντηση στη Ν. Υόρκη και με τον Λίβυο ομόλογό του, Ε. Τραμπελσί. Την ίδια μέρα το Κάιρο ανακοίνωσε άδειες για έρευνες υδρογονανθράκων σε τέσσερα οικόπεδα στη Μεσόγειο (στα όρια που καθορίστηκαν με την ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία) και στο Δέλτα του Νείλου. Από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, Α. Γκάιτ, συναντήθηκε με εκπροσώπους των αντίπαλων κυβερνητικών σχημάτων της Λιβύης και στη συνέχεια ανακοινώθηκε συμφωνία για την Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου και την Κεντρική Τράπεζα, υπό την αιγίδα της ειδικής απεσταλμένης του ΟΗΕ, Στ. Κουρί.

Η εξομάλυνση της κατάστασης στη Λιβύη αποτελεί κομβικό ζήτημα για τη διαδικασία προσέγγισης Ελλάδας-Τουρκίας-Αιγύπτου εφόσον καταστεί αναγκαία μια πολυμερής διάσκεψη για τη διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο αφορά άλλωστε και μέρος του Αιγαίου, γεγονός που καθιστά επισφαλή κάθε συζήτηση για διευθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας-Τουρκίας χωρίς προηγούμενη ή παράλληλη αναθεώρηση των ΑΟΖ Τουρκίας-Λιβύης.

Το πρόβλημα της Λιβύης αποτελεί μόνιμο πονοκέφαλο για την Ε.Ε. και για έναν επιπλέον λόγο: το μεταναστευτικό. Οι τελευταίες αναφορές κάνουν λόγο για άλλους 40.000 εκτοπισμένους από το Σουδάν και το Τσαντ που έχουν συγκεντρωθεί στις νότιες επαρχίες. Από την Τρίπολη και τη Βεγγάζη δίνονται διαβεβαιώσεις ότι δεν θα τους επιτραπεί να μετακινηθούν προς τα παράλια, ωστόσο αυτές οι διαβεβαιώσεις έχουν ελάχιστη βαρύτητα. Η κατάσταση που ήδη επικρατεί στις μεσογειακές πόλεις της Λιβύης είναι χαοτική και την ίδια ώρα οι εξελίξεις στον Λίβανο δημιουργούν νέες ανησυχίες στην Ε.Ε. για προσφυγικές ροές.

Παράλληλα με τη βαθιά εμπλοκή στη Λιβύη, η Τουρκία επιμένει στις αξιώσεις που εγείρει στην ΑΟΖ της Κύπρου και στη διχοτόμηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στη σημερινή συνάντηση Γκουτέρες-Τατάρ πάντως, δεν αποκλείεται να βγει συμφωνία για τριμερή συνάντηση, εάν η Αγκυρα θέλει να ενισχύσει την εικόνα της έναντι της Ε.Ε. Μια τέτοια εξέλιξη θα έδινε περιθώριο στις Βρυξέλλες να προωθήσουν την ιδέα του Σ. Μισέλ για πολυμερή διάσκεψη υπό την αιγίδα της Ε.Ε. σε εύθετο χρόνο.