Υστατη ευκαιρία για το Κυπριακό

Στις 10 Ιουλίου ο Α. Γκουτέρες παρέλαβε την έκθεση της προσωπικής απεσταλμένης του για το Κυπριακό Ολγκίν-Κουεγιάρ και την επομένη ο εκπρόσωπος Σ. Ντούζαρικ δήλωσε ότι ο Γ.Γ. θα εξετάσει τα στοιχεία και θα καθορίσει τα επόμενα βήματα προκειμένου να επαναφέρει στο τραπέζι του διαλόγου τις δύο πλευρές. Ο Κ. Μητσοτάκης μετέβη από την Ουάσινγκτον, μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, στη Νέα Υόρκη για να δει τον Α. Γκουτέρες και ο Γ. Γεραπετρίτης συναντήθηκε με την Ολγκίν-Κουεγιάρ. Ο Τ. Ερντογάν και ο Χ. Φιντάν απέφυγαν να επισκεφθούν την έδρα των Ηνωμένων Εθνών και ενημερώθηκαν υπηρεσιακά γύρω από το Κυπριακό.

Κατ’ επέκταση, η ηγεσία της Τουρκίας αναμένεται σήμερα να στείλει σύσσωμη μήνυμα απόρριψης των επικείμενων κινήσεων του ΟΗΕ, με την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος που δηλοί η αποστολή του TCG Anadolu με άλλα 50 τουρκικά πολεμικά σκάφη στα κατεχόμενα και μοίρα αεροσκαφών F-16 που θα υπερίπτανται την ώρα στρατιωτικής παρέλασης. Ο Τ. Ερντογάν θα συνοδεύεται κατά την επίσκεψη από κλιμάκιο της κυβέρνησης, τον κυβερνητικό του εταίρο Ντ. Μπαχτσελί και τον αρχηγό της αντιπολίτευσης -πρόεδρο του CHP Ο. Οζέλ. Εν τω μεταξύ, η τουρκική Εθνοσυνέλευση κατέληξε σε ψήφισμα με το οποίο ζητείται από τη διεθνή κοινότητα η αναγνώριση του ψευδοκράτους, εις πείσμα όλων των ψηφισμάτων του ΟΗΕ.

Στη συνάντηση της Ουάσινγκτον ο Κ. Μητσοτάκης ενημέρωσε τον Τ. Ερντογάν για τη σημασία που αποδίδουν η Αθήνα και η Ε.Ε. στην επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, μετά από επτά χρόνια απραξίας, λόγω της κατάρρευσης των συνομιλιών του Κραν Μοντανά. Η απάντηση του προέδρου της Τουρκίας έρχεται σήμερα με τη φιέστα στα κατεχόμενα. Κι αν υπήρχε η παραμικρή χαραμάδα ελπίδας, ότι με τον λόγο του μπορεί να αφήσει χώρο για επανέναρξη του διαλόγου, το ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης περιορίζει τα όποια περιθώρια.

Η πρωτοβουλία Γκουτέρες

Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα επισημαίνουν ότι «κάθε έξαρση και σε επίπεδο ρητορικής προκαλεί πρόσθετες δυσκολίες» στο Κυπριακό και στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Δεδομένης της κινητικότητας που σηματοδοτεί η πρωτοβουλία Γκουτέρες με την αποστολή της Ολγκίν-Κουεγιάρ, η ελληνική διπλωματία βλέπει «μία ιστορική ευκαιρία για το Κυπριακό, που δεν πρέπει να χαθεί». Τι γίνεται στην περίπτωση που χαθεί; Τα πράγματα θα γίνουν δυσκολότερα και στην ελληνοτουρκική προσέγγιση, η οποία άλλωστε χωλαίνει από την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Αγκυρα (στις 13 Μαΐου) και εντεύθεν.

Ο Α. Γκουτέρες αναμένεται πριν από τη Γ.Σ. του ΟΗΕ (πιθανότατα τις τελευταίες ημέρες του Αυγούστου) να απευθύνει πρόσκληση στον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Χριστοδουλίδη και στον ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ε. Τατάρ για διμερή προπαρασκευαστική συνάντηση. Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από τη διμερή. Στα σχέδια που εξετάζονται είναι να προχωρήσουν οι συνομιλίες σε διμερές επίπεδο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, χωρίς την άμεση συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδας, Τουρκίας, Μ. Βρετανίας), ο ρόλος των οποίων θα κριθεί στην τελευταία φάση.

Η Αθήνα βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με το γραφείο του Γ.Γ. του ΟΗΕ για τις διαδικασίες που εξετάζονται, ωστόσο τα μηνύματα από την Αγκυρα είναι αρνητικά. Η τουρκική πλευρά εμμένει στον όρο της κυριαρχικής ισότητας της τουρκοκυπριακής πλευράς, κάτι που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από την Κυπριακή Δημοκρατία. Η αλλαγή του διεθνούς status της Κύπρου είναι εκτός πλαισίου συζητήσεων, όσο δημιουργική και αν γίνει η διπλωματία στις διατυπώσεις.

Το δίλημμα για την Αγκυρα διαμορφώνεται ως εξής: θα συνεχίσει να έχει το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος σαν απομονωμένη επαρχία και προωθημένη στρατιωτική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο ή θα μπει σε νέα συζήτηση, της οποίας η κατάληξη εξάλλου δεν είναι βέβαιη; Η τουρκική αρχιτεκτονική ασφαλείας περιλαμβάνει τα κατεχόμενα, ως κρίσιμο τμήμα του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Εντούτοις, στις κρίσεις της Μ. Ανατολής, από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την τρέχουσα στη Γάζα, τα τουρκικά σχέδια φαίνονται πολύ στενά μπροστά στη διεθνή πραγματικότητα.

Για τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. ο ρόλος της Κύπρου είναι αλληλένδετος με την ασφάλεια και σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής. Και παρότι όλα τα πολυμερή σχέδια ενεργειακής συνεργασίας έχουν παγώσει με τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, το βάθος τους θεωρείται από τη Λευκωσία ότι υπερβαίνει τις τρέχουσες συνθήκες. Υπ’ αυτό το πρίσμα η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη θεωρεί τη νέα πρωτοβουλία Γκουτέρες ως «ύστατη ευκαιρία» για την επανατοποθέτηση του Κυπριακού στην ατζέντα της διεθνούς κοινότητας. Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θέλει σε αυτή τη φάση ενεργότερη ανάμιξη της Ε.Ε., ώστε να λειτουργήσει ως εγγυήτρια δύναμη στον διμερή διάλογο με τον Ε. Τατάρ, εφόσον δεν τορπιλιστεί από την Αγκυρα. Μελλοντικά η Ε.Ε. θα είναι αυτή που πρέπει να διασφαλίσει την ομαλή πολιτική λειτουργία της Διμερούς Ομοσπονδίας.

Παιχνίδι καθυστερήσεων

Από την άλλη η αβεβαιότητα ως προς τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ ενόψει των προεδρικών εκλογών λειτουργεί ανασταλτικά για τον Τ. Ερντογάν που προσβλέπει στην επάνοδο Τραμπ με τον οποίο θεωρεί πως η προσωπική σχέση (επικοινώνησε μαζί του αμέσως μετά την απόπειρα δολοφονίας) μπορεί να επαναφέρει την Τουρκία στο κέντρο των αμερικανικών σχεδίων για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Ουσιαστικά, για το διάστημα μέχρι τον Νοέμβριο η τουρκική διπλωματία έχει επιλέξει παιχνίδι καθυστερήσεων σε όλα τα μέτωπα που έχει ανοιχτά.

Επάνω στον καμβά αυτό για την Αθήνα προέχει τώρα η επανεκκίνηση του Κυπριακού, κάτι που εκτιμάται πως θα επιδράσει θετικά και στην αναθέρμανση της διαδικασίας ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Σε κάθε άλλη περίπτωση και η επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στον ΟΗΕ θα είναι τυπική για τη διατήρηση των διαύλων επικοινωνίας. Μία αιφνίδια κρίση χωρίς απευθείας γραμμές διευθέτησης θεωρείται και από τις δύο πλευρές απευκταία. Συναφώς, ακόμα και αν εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου το κλίμα ενθουσιασμού της Διακήρυξης των Αθηνών, διπλωματικές πηγές σε Αθήνα και Αγκυρα δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν να εργάζονται για την περαιτέρω προσέγγιση στα θέματα χαμηλής πολιτικής, αναμένοντας το σήμα Μητσοτάκη-Ερντογάν για τα σημαντικότερα ζητήματα.