Σε αναστολή (και) το Σύνταγμα

Ηταν αναπόφευκτο ότι το θέμα άλλης μιας ξαφνικής και ετσιθελικής απόφασης του Κυριάκου Μητσοτάκη, αυτή τη φορά με τη χρηματική τιμωρία όσων είναι πάνω από 60 και δεν εμβολιάζονται, θα απασχολούσε και τον νομικό εκτός από τον πολιτικό κόσμο. Ισως όχι όσο θα απασχολήσει τους απλούς πολίτες, που θα βάλουν ξανά το χέρι στην τσέπη και μάλιστα για να στηρίξουν αυτοί το εξαντλημένο και αφημένο από την κυβέρνηση στην τύχη του ΕΣΥ, αλλά αρκετά ώστε να προκληθεί διάλογος. Την αρχή έκαναν δύο καθηγητές συνταγματολόγοι, διαφωνώντας ως προς τη συνταγματικότητα του μέτρου (πηγή dikastiko.gr).

● Αντώνης Μανιτάκης, καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Εσωτερικών:

«Αν η κυβέρνηση θεωρεί μετά από εισήγηση των αρμόδιων επιτροπών υγείας ότι επιβάλλεται για την προστασία της δημόσιας υγείας και της ζωής όλων μας και την επίτευξη της ανοσίας να εμβολιαστούν όλοι οι άνω των 60, τότε δεν τίθεται θέμα αντισυνταγματικότητας, όπως έχει σχετικά κρίνει και η νομολογία αλλά και θεωρία στη χώρα μας και στην Ευρώπη. Εφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα μέσα πειθούς και ο κίνδυνος για τη ζωή όλων είναι μεγάλος, τότε το μέτρο είναι χωρίς αμφιβολία συνταγματικά θεμιτό».

● Κώστας Χρυσόγονος (καθηγητής ΑΠΘ και πρώην ευρωβουλευτής):

«Το κράτος μπορεί στο πλαίσιο της συνταγματικά επιβεβλημένης μέριμνάς του για τη δημόσια υγεία να προβλέψει περιορισμό των κινήσεων των ανεμβολίαστων, έως ενδεχομένως και στο επίπεδο του lockdown γι’ αυτούς, ακόμα και με ηλικιακά κριτήρια. Οχι όμως και να τους εξαναγκάσει να εμβολιαστούν με την επιβολή κυρώσεων και μάλιστα με άνιση επίπτωση και σημασία για τον καθένα τους. Είναι προφανές ότι για όσους έχουν π.χ. εισόδημα 500 ευρώ μηνιαία, τα 100 ευρώ λιγότερα μεταφράζονται σε στέρηση των απαραίτητων μέσων επιβίωσης, ενώ για όσους έχουν 5.000 ευρώ μηνιαίο εισόδημα, τα 100 ευρώ συνιστούν αμελητέα ποσότητα».

Οπως ήδη γίνεται φανερό, υπάρχει σοβαρή διαφωνία και αυτό θα μπορούσε να αφορά έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα διάλογο αν δεν ήταν πρόδηλα το αλαλούμ και ο πανικός μιας κυβέρνησης που κάθε μέρα αλλάζει γνώμη και πειραματίζεται, τορπιλίζοντας την παραμικρή συναίνεση, αδιαφορώντας για τις εκκλήσεις στήριξης του ΕΣΥ και ποντάροντας αποκλειστικά στον φόβο και στην τιμωρία.

Ζητήσαμε τη γνώμη του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, συνταγματολόγου Γιώργου Κατρούγκαλου:

«Το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ευρωπαϊκός θεσμός που έχει ως κύρια αποστολή την περιφρούρηση ελευθεριών και δικαιωμάτων στην ήπειρό μας, έχει πάρει σαφή θέση κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε γενικές κατηγορίες του πληθυσμού. Στο ψήφισμα 2361 (2021), το οποίο υπερψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία (και με τις ψήφους των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας!), ορίζει (παρ. 7.3.1) ότι «ο εμβολιασμός ΔΕΝ είναι υποχρεωτικός και ότι κανείς δεν πιέζεται πολιτικά, κοινωνικά ή με άλλον τρόπο να εμβολιαστεί, εάν δεν το επιθυμεί».

Αυτό επιβάλλει το γενικό δικαίωμα αυτοδιάθεσης, όπως κατοχυρώνεται από τα εθνικά Συντάγματα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και το ειδικό δικαίωμα στην παροχή και λήψη υπηρεσιών υγείας, της Συνθήκης του Οβιέδο. Στο δικαίωμα αυτό μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί, όπως σε κάθε άλλο δικαίωμα, ιδίως για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, χωρίς όμως να αναιρεθεί η ουσία του. Για τον λόγο αυτό είναι συνταγματικά ανεκτός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ειδικών ομάδων που παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό, όπως οι υγειονομικοί, με τήρηση πάντα της αρχής της αναλογικότητας. (Η πλήρης στέρηση μισθού υπερβαίνει το μέτρο αυτό.)

Το μέτρο υποχρεωτικότητας εμβολιασμού των ηλικιωμένων όμως είναι πολλαπλά αντισυνταγματικό. Πρώτον, αυτοί αποτελούν γενική κατηγορία του πληθυσμού, δεν αποτελούν πρόσθετη πηγή διακινδύνευσης για το κοινωνικό σύνολο, όπως οι προαναφερθείσες ειδικές ομάδες. Μάλιστα, λόγω τής -κατά τεκμήριο- σχετικά μειωμένης κινητικότητας και κοινωνικοποίησης των μεγαλύτερων τουλάχιστον από αυτούς, οι ηλικιωμένοι αποτελούν μικρότερο κίνδυνο για μετάδοση του ιού σε σχέση με νεότερους ανεμβολίαστους. Δεύτερον, το μέτρο του ατομικού διοικητικού προστίμου, με αυτοματισμό μάλιστα που δεν επιτρέπει την υποβολή αντιρρήσεων από αυτούς που έχουν, ενδεχομένως, λόγους υγείας για να μην εμβολιαστούν, είναι ευθέως αντίθετο στο άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος, που προβλέπει το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή των συμφερόντων μας.

Επίσης, η πρόσβαση της ΑΑΔΕ, που θα επιβάλλει το πρόστιμο, σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα υγείας, χωρίς άδεια της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, παραβιάζει τόσο το άρθρο 9Α του Συντάγματος όσο και τον ευρωπαϊκό Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων.

Ενόψει όλων των ανωτέρω και των δικαιολογημένων αντιδράσεων που θα προκύψουν, εύλογα χαρακτήρισε ο Αλέξης Τσίπρας τον πρωθυπουργό “σαμποτέρ του εμβολιασμού”».