Τα «χρυσά» διαβατήρια διασύρουν την Κύπρο

Σε αφόρητη πολιτική πίεση βρίσκεται η κυπριακή κυβέρνηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να συμμορφωθεί στο ζήτημα των «χρυσών» διαβατηρίων. Η διαδικασία επί παραβάσει προβλέπεται μακρά και επίπονη και δεν είναι συνηθισμένη ως προς το αντικείμενό της σε βάρος κράτους-μέλους. Η υπόθεση αυτή των «χρυσών» διαβατηρίων ιεραρχείται πολύ ψηλά στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σχετίζεται με τις πιο κεντρικές ανησυχίες για το κράτος δικαίου και, δυστυχώς, αντιμετωπίζεται ως «ακραίο παράδειγμα προς αποφυγή» στην περίπτωση της Κύπρου ακόμα και σε σύγκριση με τη Μάλτα!

Στη φάση αυτή η Επιτροπή είναι ιδιαίτερα επίμονη στην προσκόμιση στοιχείων: ονόματα, στοιχεία για τις χιλιάδες πολιτογραφήσεις. Δεν γνωρίζει κανείς πώς θα τύχει χειρισμού στη συνέχεια από τους θεσμούς της Ε.Ε., σε ποιο βάθος και με ποια ένταση. Με βεβαιότητα όμως η Κύπρος θα βιώσει πρωτοφανή απαξίωση μέσα από την εξονυχιστική διαδικασία, που θα συνοδεύει την κυβέρνηση Αναστασιάδη ως εφιάλτης μέχρι το τέλος της β’ πενταετούς θητείας της.

Η περίοδος αυτή συμπίπτει με το διπλό εκλογικό έτος στην Κύπρο (βουλευτικές Μάιος ‘21, δημοτικές Δεκέμβριος ‘21), πρόκριμα για τις προεδρικές του 2023. Σε κάθε στάδιο θα προκαλεί εσωτερικούς πολιτικούς κλυδωνισμούς και τη διογκούμενη δυσαρέσκεια μεγάλης μερίδας πολιτών. Παράλληλα οι συζητήσεις στο Κολέγιο των Επιτρόπων και ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου ελκύουν τα διεθνή ΜΜΕ, χωρίς να αποκλείονται και άλλες αποκαλύψεις. Πρόκειται για την πιο εκτεταμένη μορφή δυσφήμισης της Κύπρου από την εποχή της ένταξης. Δυστυχώς εξαιτίας των αλόγιστων χειρισμών της κυβέρνησης η Κύπρος σπαταλά πολύτιμο κεφάλαιο για το μέλλον, τόσο πολιτικό όσο και οικονομικό.

Η επόμενη πράξη του διασυρμού της Κύπρου θα διαδραματιστεί στις 20 Δεκεμβρίου. Η Επιτροπή αξιολογεί ως πενιχρό τον βαθμό και τον τρόπο ανταπόκρισης της κυπριακής κυβέρνησης. Είναι αποφασισμένη να προχωρήσει στην κατάθεση αιτιολογημένης γνώμης, δηλαδή επίσημα και με τεκμηριωμένα στοιχεία, θα ζητήσει επανόρθωση της κατάστασης, αλλιώς θα στείλει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ε.Ε.

Πώς αντιδρά σε όλα αυτά η Λευκωσία; Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης ανέλαβε μια σειρά από επικοινωνιακού τύπου ενέργειες και εξαγγελίες για να ελέγξει τις αντιδράσεις στο εσωτερικό. Κοιτάζει τις δημοσκοπήσεις, με βάση τις οποίες η δική του δημοφιλία έχει καταρρεύσει. Πολλοί συνδέουν τα «χρυσά» διαβατήρια με το οικογενειακό του περιβάλλον και τον πολιτικό και επαγγελματικό κύκλο υποστηρικτών του.

Αυτό έχει κάνει τον Κύπριο πρόεδρο πότε επιθετικό και πότε απολογητικό, παρά την επικοινωνιακή προσπάθεια διάχυσης των ευθυνών, όπως έκανε στην Πάφο (31/10): «Συμμετείχαν όλοι χωρίς κομματικό χρώμα, αλλά και χωρίς να διακρίνουμε επαγγέλματα, είτε λέγονται επιχειρηματίες ανάπτυξης, είτε λέγονται δικηγορικά γραφεία, είτε λέγονται λογιστικά γραφεία». Οσο κι αν αξιοποιεί την προνομιακή μεταχείριση που απολαμβάνει εκ της θέσεώς του -και όχι μόνο- από μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ, δεν βελτιώνει τη θέση του στην κοινή γνώμη.

Στο Προεδρικό υπάρχει κλίμα συνεχούς εκνευρισμού για την τροπή που πήραν τα «χρυσά» διαβατήρια. Υπουργοί και συνεργάτες του Ν. Αναστασιάδη φαίνεται να είχαν υποτιμήσει το ρίσκο. Ο ίδιος ο Κύπριος πρόεδρος αδιαφορούσε για τις προειδοποιήσεις της Επιτροπής ήδη από το 2016. Το ερώτημα που θα κληθεί σύντομα να διαχειριστεί είναι: τι είδους συμμόρφωση ζητούν;

Ο αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών και νομικοί σύμβουλοι έπεσαν με τα μούτρα στο χαρτολόι των Ευρωπαίων γραφειοκρατών. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η διαδικασία επί παραβάσει δεν θα φτάσει ποτέ σε καταδίκη και επιβολή κυρώσεων, αλλά θα υπάρξει κάποιος συμβιβασμός. Οντως κάτι τέτοιο δεν είναι σύνηθες. Ηδη όμως διαμορφώνεται στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο μια τάση για λήψη δραστικών μέτρων.

Αλλο Κύπρος, άλλο Μάλτα

Είναι η πρώτη φορά που μια αρμοδιότητα αυστηρά στα χέρια των κυβερνήσεων, όπως οι πολιτογραφήσεις, αμφισβητείται ως παραβίαση ενωσιακού δικαίου. Οι νομικοί από τις δύο πλευρές -της Κύπρου και της Επιτροπής- θα σπαταλήσουν πολύ φαιά ουσία πάνω στο διπλό κατηγορητήριο: μοίραζαν πολιτογραφήσεις, πρώτον, χωρίς να αποδεικνύεται κάποιος φυσικός δεσμός με την χώρα («pay and go») και, δεύτερον, το έπρατταν χωρίς αποτελεσματικό έλεγχο για τυχόν εγκληματική δραστηριότητα, κατάχρηση, απάτη, φοροδιαφυγή, ως πολιτικά εκτιθέμενα πρόσωπα κ.ο.κ.

Η μαλτέζικη κυβέρνηση βαρύνεται λιγότερο για τη δεύτερη πτυχή. Εκεί η κριτική στρέφεται ιδιαίτερα προς τους εγκεφάλους της δολοφονίας της δημοσιογράφου Δάφνης Γκαλιζία. Η Μάλτα λόγω της συμμετοχής στο Σένγκεν είχε επιπρόσθετους ελέγχους και ανταλλαγή στοιχείων μέσω ΗΠΑ. Εχει πολιτογραφήσει πολύ μικρότερο αριθμό ατόμων και παρουσιάζει σημαντικό ποσοστό απόρριψης αιτήσεων. Αντίθετα, η Κύπρος στιγματίζεται και στα δύο επίμαχα σημεία. Θα κριθεί από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, πολιτικά και νομικά, με εξαιρετική αυστηρότητα, αφού ο δειγματολογικός έλεγχος μέχρι στιγμής καταδεικνύει ήδη εκτεταμένη διαφθορά και… μαφιόζικη διαδικασία.

Για αρκετούς Ευρωπαίους σε υψηλά δώματα πρόκειται για εξόφθαλμο προηγούμενο κατάχρησης σε βάρος του συνόλου της Ε.Ε. Ο Κύπριος πρόεδρος, δικηγόρος ο ίδιος, και αρκετοί από τους στενούς συνεργάτες του φαίνεται να αγνοούσαν μέχρι πολύ πρόσφατα τι τους περιμένει. Αν κρίνει κανείς από την αντίδραση της κυβέρνησης, υπό το βάρος των αποκαλύψεων του Al Jazeera, ενεργούν πρόχειρα και κατά το δοκούν.

Ποιο μήνυμα ελάχιστης συμμόρφωσης έστειλε στις Βρυξέλλες ο Ν. Αναστασιάδης όταν έδωσε παράταση για 22 εργάσιμες ημέρες στο κακόφημο πρόγραμμα, ώστε απροκάλυπτα να κατατεθούν 827 αιτήσεις για «χρυσά» διαβατήρια; Η άστοχη αυτή ενέργεια υποβαθμίζει έναν βασικό παράγοντα που ισχύει ιδιαιτέρως στις Βρυξέλλες και είναι μέρος του κατηγορητηρίου: η εμπεδωμένη αντίληψη για την κακοπιστία του κράτους-μέλους. Η ερμηνεία που δίνουν είναι ότι ρίζα του προβλήματος αποτελούν η διαφθορά και η αχαλίνωτη διάθεση για εύκολο κέρδος.

Πολιτική αξιοπιστία μηδέν!

Η έκταση της πολιτικής διαπλοκής με το εύκολο χρήμα στην Κύπρο δεν ήταν άγνωστη στην Ε.Ε. Το βίντεο του δεύτερου τη τάξει Συλλούρη στον Al Jazeera, έκανε όμως πολλούς να αναφωνήσουν: «Δεν είναι δυνατόν!». Η ίδια η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντεν Λάιεν, παρακολούθησε το βίντεο. Δεν πίστευε στα μάτια της! Στο παρελθόν με υπεύθυνη στάση αλλά και τεράστια προσπάθεια η Κύπρος προσπάθησε να ξεπεράσει τη φήμη του «βρόμικου πλυντηρίου». Μέσα σε 8 χρόνια και παρά το «σοκ» του 2013, ιδίως από το 2017 και μετά, η κυβέρνηση Αναστασιάδη έριξε ξανά το νησί στο ναδίρ.

Η πολιτική αξιοπιστία της κυβέρνησης στις Βρυξέλλες είναι επίσης στο μηδέν. Αυτή την εβδομάδα η Επιτροπή πέρασε στο στάδιο της αιτιολογημένης γνώμης σε βάρος της Κύπρου για μη εφαρμογή της Οδηγίας για καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

Η χιονοστιβάδα των εξελίξεων γύρω από το κύκλωμα των «χρυσών» διαβατηρίων μπορεί να σηματοδοτεί το τέλος της πολιτικής ηγεμονίας του Νίκου Αναστασιάδη. Για 8 χρόνια έδειξε ιδιαίτερη ικανότητα να «μοιράζει» το πολιτικό παιχνίδι εξουσίας ευθυγραμμίζοντας κομματικά και οικονομικά συμφέροντα και επιβάλλοντας τον έλεγχο στους κρατικούς μηχανισμούς εξουσίας. Στο ζήτημα των «χρυσών» διαβατηρίων εμφανιζόταν μέχρι πρόσφατα ως ο γενναιόδωρος ηγεμόνας. Στην πράξη σχεδίασε και εφάρμοσε ένα χαλαρό πρόγραμμα καθοδηγώντας μια αγορά συγκεκριμένων συμφερόντων με όφελος δισεκατομμυρίων ευρώ με αδιαφανείς διαδικασίες.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου