Κι όμως, αυτό το ψύχος δεν ήταν πρωτοφανές!

Αν και δριμύτατες, οι πρόσφατες αντίξοες καιρικές συνθήκες που έπληξαν τη νοτιοανατολική Ευρώπη, με ακραίο ψύχος και χιόνι στην Ιταλία, τα Βαλκάνια και στην Τουρκία, δεν ήταν πρωτοφανείς για την περιοχή. 

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει ανάλυση του Βασιλικού Ολλανδικού Μετεωρολογικού Ινστιτούτου (KNMI), που αποτελεί τμήμα του Περιφερειακού Κέντρου για το Κλίμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας, για τις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν από τις 7 έως τις 11 Ιανουαρίου. 

Ενα σύστημα υψηλής πίεσης, που κινήθηκε αργά προς τα ανατολικά πάνω από την Ευρώπη, ήταν υπεύθυνο για την είσοδο του σιβηρικού ψύχους που εισέβαλε στη νοτιοανατολική Ευρώπη κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της.

Οι χαμηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη χαμηλού βαρομετρικού πάνω από τη Μεσόγειο, έφεραν μεγάλες ποσότητες χιονιού σε πολλές περιοχές. 

Η χιονόπτωση αναπτύχθηκε εύκολα πάνω από τη σχετικά ζεστή Μεσόγειο Θάλασσα, όταν δημιουργήθηκε ένα συμπαγές σύστημα χαμηλής πίεσης στην περιοχή, από 5 έως και 8 Ιανουαρίου. Μέσα στις επόμενες λίγες ημέρες (8-11 Ιανουαρίου), όταν το υψηλό σύστημα αποδυναμώθηκε και κινήθηκε περαιτέρω προς τα ανατολικά, το χαμηλό παρέμεινε στην περιοχή και προκάλεσε μεγαλύτερη χιονόπτωση. Στις 12 Ιανουαρίου η εισροή του ψυχρού αέρα από τη Σιβηρία προς Νότο σταμάτησε. 

Στο Μαυροβούνιο, τη Σερβία, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και τη Βουλγαρία το ψύχος που επικράτησε ήταν πολύ πιο έντονο από το φυσιολογικό, με θερμοκρασίες που έφτασαν τους μείον 15 βαθμούς Κελσίου για πάνω από πέντε συνεχόμενες ημέρες. Στις γειτονικές τους χώρες (Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία και Ρουμανία) οι θερμοκρασίες ήταν 5 έως 10 βαθμούς Κελσίου ψυχρότερες από τα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα. 

Ωστόσο, αυτό το είδος του ψυχρού ξεσπάσματος δεν είναι πρωτοφανές σε αυτή την περιοχή, καθώς ανάλογα ακραία φαινόμενα συμβαίνουν, κατά μέσο όρο, περίπου κάθε 35 χρόνια, σύμφωνα με την ανάλυση του KNMI. 

Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο υπάρχει μια πιθανότητα 3% για την εκδήλωση ενός ανάλογου ψυχρού συμβάντος όπως αυτό των τελευταίων ημερών.

Ωστόσο, η θερμοκρασία αυτών των ψυχρών εισβολών έχει αυξηθεί από το 1950.

Η αύξηση αυτή δεν είναι στατιστικά σημαντική, λόγω της μεταβλητότητας του καιρού, αλλά και τα κλιματικά μοντέλα επιβεβαιώνουν μια ανάλογη αύξηση.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, χωρίς την αλλαγή του κλίματος ο υδράργυρος θα έπεφτε μερικούς βαθμούς ακόμη πιο χαμηλά. 

Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις από τη φυσιολογική για την εποχή θερμοκρασία καταγράφηκαν στα Βαλκάνια.

Στο Μαυροβούνιο, τη Σερβία, τη FYROM και τη Βουλγαρία οι θερμοκρασίες ήταν άνω των 12 βαθμών Κελσίου κάτω από το φυσιολογικό μέσο όρο κατά τη διάρκεια των πέντε ημερών που η κακοκαιρία κορυφώθηκε.

Αλλά και στην ανατολική Ιταλία, την Ελλάδα, τη δυτική Τουρκία και τη Ρουμανία οι μέσες θερμοκρασίες σε αυτό το πενθήμερο ήταν 5 έως 10 βαθμούς Κελσίου κάτω από τις φυσιολογικές τιμές του Ιανουαρίου. 

Ωστόσο, η θερμοκρασία των τελευταίων ημερών στα Βαλκάνια ήταν πολύ χαμηλή, αλλά όχι σε επίπεδα ρεκόρ.

Η χαμηλότερη μέση ημερήσια θερμοκρασία, κατά μέσο όρο, για τη Σερβία ήταν περίπου μείον 15,6 βαθμούς Κελσίου στις 7 Ιανουαρίου.

Από το 1950 έχουν καταγραφεί ακόμη πιο κρύες μέρες τους χειμώνες του 1953/54, 1955/56, 1962/63 και 2011/12.

Η χαμηλότερη θερμοκρασία σε αυτές τις χρονιές μετρήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1963 με tο θερμόμετρο να πέφτει στους μείον 19,7 βαθμούς Κελσίου. 

Από ένα άλλο σύνολο δεδομένων (ανάλυση Berkeley Earth) προκύπτει ότι οι χειμώνες του 1928/29 και 1941/42 είχαν ακόμη πιο κρύες μέρες.

Μια μέση ημερήσια θερμοκρασία, τόσο χαμηλή όσο αυτή που καταγράφηκε στις 7 Ιανουαρίου, ή ακόμη και πιο χαμηλή, συμβαίνει κατά μέσο όρο περίπου μία φορά κάθε 35 χρόνια. 

Η παρατεταμένη περίοδος κρύου δεν είναι επίσης πολύ ασυνήθιστη. Η χαμηλή θερμοκρασία που επικράτησε στη Σερβία κατά τη διάρκεια του ψυχρού πενθήμερου ήταν κατά μέσο όρο μείον 12,8 βαθμούς Κελσίου.

Ψυχρότερα πενθήμερα από το 1950 και μετά έχουν καταγραφεί τους χειμώνες του 1953/1954, 1955/1956 και 1962/1963, και πρωτύτερα 1928/1929 και 1941/1942. 

Σε ό,τι αφορά τις χιονοπτώσεις, στα βόρεια των Βαλκανίων και στα βουνά το χιόνι είναι πολύ συχνό, με το Βελιγράδι στη Σερβία να έχει στρωμένο χιόνι σχεδόν κάθε χρόνο, αν και οι ποσότητές του δείχνουν μια σαφή μείωση από το 1950.

Οι χιονοπτώσεις στις ακτές είναι πολύ πιο σπάνιες, με το Ντουμπρόβνικ στην Κροατία να έχει μόνο μ;iα μέρα με μερικά εκατοστά χιόνι, μία φορά κάθε λίγα χρόνια.

Αυτό φαίνεται επίσης να έχει γίνει πιο σπάνιο με την πάροδο των ετών.

Σε ό,τι αφορά τα ελληνικά νησιά, δέχονται επίσης χιόνι κατά καιρούς, σύμφωνα με δορυφορικές παρατηρήσεις. 

Η επιστημονική ανάλυση δείχνει μια τάση προς υψηλότερες θερμοκρασίες κατά τα ξεσπάσματα του ψύχους, αλλά αυτή η τάση δεν είναι στατιστικά σημαντική, καθώς η διακύμανση από έτος σε έτος είναι πολύ μεγαλύτερη από την τάση.

Οι χαμηλές θερμοκρασίες που καταγράφηκαν τις τελευταίες ημέρες είναι περίπου δύο φορές λιγότερο συχνές από το 1950, αν και δεν μπορούν να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα από τις επιστημονικές παρατηρήσεις. 

Τα κλιματικά μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν για την πέμπτη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) του 2013 δείχνουν μια τάση ανόδου περίπου 2 βαθμoύς Κελσίου για τη θερμοκρασία της ψυχρότερης ημέρας του έτους στη Σερβία.

Πρόκειται για έναν υπολογισμό που καθίσταται απόλυτα συμβατός με την παρατηρούμενη τάση.

Τα Βαλκάνια βρίσκονται σε μια μεταβατική ζώνη μεταξύ των πολύ ισχυρών τάσεων αύξησης της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια των κρύων ημερών στη Ρωσία και των πιο μετριοπαθών τάσεων γύρω από τη Μεσόγειο.