Ενα τοξικό σύννεφο πνίγει το Ιράκ

Εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα στο Ιράκ σκιάζονται από πυκνά σύννεφα τοξικού καπνού που προέρχονται από τις πυρκαγιές σε εγκαταστάσεις πετρελαίου που έχουν γίνει στόχος κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων από την έναρξη του πολέμου.

Με τις φωτιές να καίνε επί μήνες, απειλείται η δημόσια υγεία σε ολόκληρες πόλεις, ενώ σοβαρές είναι οι συνέπειες και για το περιβάλλον.

Οι πυρκαγιές στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, που ξεκίνησαν από το «Ισλαμικό κράτος» στο βόρειο Ιράκ, καίνε πλέον επί μήνες, επιτείνοντας την ήδη σοβαρή ανθρωπιστική κρίση, αλλά αυτή τη στιγμή κανείς δεν φαίνεται να παρακολουθεί τις επιπτώσεις τους στο έδαφος.

Οι φωτιές στο πετρέλαιο μέσα και γύρω από την πόλη Καγιαράχ στο βόρειο Ιράκ ξεκίνησαν τον Ιούλιο, όταν υποχωρούσαν οι δυνάμεις του «Ισλαμικού κράτους» οι οποίες πυρπόλησαν πετρελαιοπηγές, δεξαμενές αποθήκευσης και ένα διυλιστήριο.

Ωστόσο, οι πυρκαγιές στις πετρελαιοπηγές κοντά στο Μπαϊτζί και στο Τικρίτ, περίπου 100 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Καγιαράχ, καίνε από τον Ιανουάριο του 2016.

Στα τέλη του Οκτωβρίου, το «Ισλαμικό κράτος» πυρπόλησε ένα εργοστάσιο παραγωγής θείου, προκαλώντας την εκπομπή τεράστιων σύννεφων τοξικών και ιδιαίτερα όξινου διοξειδίου του θείου, με αποτέλεσμα 1.000 άνθρωποι να χρειαστούν ιατρική περίθαλψη.

Πλέον, υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να μπουν στο στόχαστρο και οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις στη Μοσούλη.

Πολλοί από τους κατοίκους στην Καγιαράχ έχουν επιλέξει να μείνουν στα σπίτια τους αντί να εκτοπιστούν προς τα προσφυγικά στρατόπεδα, την ίδια στιγμή που σημαντικός αριθμός ανθρώπων προσπαθεί να ξεφύγει από τις μάχες στη Μοσούλη και την ευρύτερη περιοχή μετακινούμενος προς την Καγιαράχ.

Εκεί οι άνθρωποι έχουν αναφέρει μια σειρά βραχυπρόθεσμων προβλημάτων υγείας που συνδέονται με τον καπνό και τη ρύπανση που έχουν προκαλέσει οι πυρκαγιές, ιδιαίτερα ασθένειες του αναπνευστικού.

Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά, μέχρι στιγμής, έχουν περιορισμένη επιτυχία. Μόλις τρεις πυρκαγιές σε πετρελαιοπηγές έχουν κατασβεστεί, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ενώ εξακολουθούν να μαίνονται άλλες 19. Το έργο της κατάσβεσης έχει παρακωλυθεί από την ύπαρξη ναρκών και αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών.

Και μόλις στις αρχές Νοεμβρίου, η Oxfam έγινε η πρώτη οργάνωση που ζήτησε τη βοήθεια της ιρακινής κυβέρνησης για την κατάσβεση των πυρκαγιών, αναφέρει στο Ecologist ο Νταγκ Βέιρ, διευθυντής της «Toxic Remnants of War Project», που αποτελεί τμήμα ενός παγκόσμιου συνασπισμού ΜΚΟ που υποστηρίζουν την ανάγκη για μεγαλύτερη εφαρμογή της πολιτικής και περιβαλλοντικής προστασίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από ένοπλες συγκρούσεις.

Η δορυφορική απεικόνιση των σύννεφων του καπνού που έχουν προκληθεί από τις πυρκαγιές μεταξύ Ιουλίου και Οκτωβρίου από τον ΟΗΕ αποκάλυψε ότι μια έκταση περίπου 256 τετραγωνικών χιλιομέτρων έχει καλυφθεί από τον καπνό για περισσότερες από 21 ημέρες, με μια σειρά από πόλεις να πλήττονται ιδιαίτερα άσχημα.

Δεν θα σβήσει άμεσα

Με δεδομένο τον αργό ρυθμό των εργασιών για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, καθώς και την πολυπλοκότητα και τη μεταβλητότητα της ασφάλειας και της ανθρωπιστικής κατάστασης γύρω από την Καγιαράχ, φαίνεται αναπόφευκτο ότι θα συνεχίσουν να καίνε και το 2017.

Η περιοχή με τις πετρελαιοπηγές κοντά στην Καγιαράχ παράγει βαρύ αργό πετρέλαιο, πλούσιο σε θείο, συνήθως με τη μορφή υδρόθειου, και μέταλλα όπως το νικέλιο και το βανάδιο.

Οι επικίνδυνες ουσίες που παράγονται από τις πυρκαγιές στις πετρελαιοπηγές περιλαμβάνουν πτητικές οργανικές ενώσεις, όπως το βενζόλιο, καρβονύλια, όπως η φορμαλδεΰδη, πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες, όπως τα βενζοπυρένια και η ναφθαλίνη, καθώς και διοξίνες και φουράνια.

Το πώς «συμπεριφέρονται» τα σύννεφα του καπνού είναι αντικείμενο ζωτικής σημασίας για τον προσδιορισμό των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Σε ανάλογες περιπτώσεις, όπως στις πυρκαγιές στο Κουβέιτ κατά τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες επέτρεψαν σε πολλές περιπτώσεις στα τοξικά σύννεφα να επεκταθούν σε μεγάλο υψόμετρο, συχνά σε ύψος μεταξύ δύο και έξι χιλιόμετρων.

Πλάνα που έχουν ληφθεί μέσα και γύρω από την Καγιαράχ δείχνουν ένα σημαντικό ποσό απόθεσης αιθάλης και νέφους σε γειτονικές με τις πυρκαγιές περιοχές και αυτό είχε παρατηρηθεί και στο Κουβέιτ το 1991.

Ομως, σε αντίθεση με την Καγιαράχ, οι πυρκαγιές στο Κουβέιτ ήταν μακριά από πληθυσμιακά κέντρα. Και με τις βροχές του χειμώνα να έχουν ήδη ξεκινήσει, είναι ισχυρό το ενδεχόμενο για εναπόθεση των υλικών του καπνού σε ολόκληρη την περιοχή.

Οσο κι αν οι όποιες επιπτώσεις γίνουν πιο έντονες στις περιοχές που βρίσκονται πλησιέστερα στην πηγή της μόλυνσης, υπάρχει πιθανότητα για εκτεταμένη ρύπανση του εδάφους και του νερού και για ευρείες επιπτώσεις στη βλάστηση.

Με δεδομένη τη σοβαρότητα της ανθρωπιστικής κρίσης που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής, η άμεση ανάγκη τους για καταφύγια, η υγειονομική περίθαλψη και η τροφοδοσία τους αποτελούν προτεραιότητα.

Παρ’ όλα αυτά, με το ενδεχόμενο για οξείες και μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τις πυρκαγιές να είναι ισχυρό, η τεκμηρίωση των επιπτώσεών τους καθίσταται ζωτικής σημασίας.

Ο ΟΗΕ απηύθυνε έκκληση στο Ιράκ και τους γείτονές του να αναπτύξουν κινητό εξοπλισμό δειγματοληψίας του ατμοσφαιρικού αέρα.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν αυτό έχει εισακουστεί από την ιρακινή κυβέρνηση. Και παρόλο που η Καγιαράχ δεν στερείται της παρουσίας των δημοσιογράφων που την επισκέπτονται, η παρουσία εμπειρογνωμόνων για το περιβάλλον είναι λιγότερο ορατή.