Φρένο στη λεηλασία των ωκεανών

Οι διαπραγματεύσεις της Διεθνούς Αρχής Θαλάσσιων Βυθών (ISA) ολοκληρώθηκαν τον περασμένο μήνα στο Κίνγκστον της Τζαμάικα και ως καλό νέο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι οι εταιρείες εξόρυξης βαθέων υδάτων απέτυχαν να πάρουν άμεσα το πράσινο φως για τη λεηλασία των ωκεανών από τις δραστηριότητές τους. Οι αντιδράσεις για την εξόρυξη υδάτων σε μεγάλα βάθη αυξάνονται με περισσότερες από 20 κυβερνήσεις να ζητούν την παύση της.

Η εξόρυξη βαθέων υδάτων στοχεύει στην ανάκτηση πολύτιμων κοιτασμάτων ορυκτών που βρίσκονται στους πυθμένες των ωκεανών, εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέτρα κάτω από την επιφάνειά τους. Μαζί με μια ποικιλία θαλάσσιας ζωής σε αυτά τα βάθη υπάρχουν σημαντικά αποθέματα χαλκού, κοβαλτίου, νικελίου, ψευδαργύρου, αργύρου, χρυσού και σπάνιων γαιών. Δηλαδή, υλικά που είναι απαραίτητα για την κατασκευή ενεργειακών συστατικών μηδενικού άνθρακα και άλλες τεχνολογίες, αλλά μπορεί να είναι δύσκολο να βρεθούν («Ο όλεθρος της εξόρυξης βαθέων υδάτων», «Εφ.Συν.», 20/12/2021).

«Η βιομηχανία εξόρυξης βαθέων υδάτων ετοιμαζόταν να ορμήξει στα βάθη των ωκεανών. Με αποκλειστικό κίνητρο τις επενδύσεις, αγνόησαν τόσο την επιστήμη όσο και τις φωνές χιλιάδων αυτόχθονων πληθυσμών που η ζωή τους εξαρτάται από την υγεία των ωκεανών. Η κινητοποίηση του κόσμου για κάτι που συμβαίνει χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τα μάτια του φάνηκε να εκπλήσσει τη βιομηχανία, που ανασυντάσσεται και ετοιμάζει τα επόμενα βήματά της», ανέφερε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, γενικός διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace.

Οι αποφάσεις που εγκρίθηκαν από την ISA στις 21 Ιουλίου σημαίνουν ουσιαστικά ότι η πλειοψηφία των χωρών –μεταξύ των οποίων η Βραζιλία, η Κόστα Ρίκα, η Χιλή, το Βανουάτου, η Γερμανία και η Ελβετία– δεν υποχώρησαν στις πιέσεις της βιομηχανίας, που υποστηρίζεται από κυβερνήσεις όπως αυτές της Νορβηγίας, του Ναουρού και του Μεξικού, για την επίσπευση των κανόνων για την εξόρυξη σε μεγάλα βάθη. Η πρωτοπόρος εταιρεία του κλάδου «The Metals Company» είδε την τιμή της μετοχής της να πέφτει κατακόρυφα, καθώς οι αγορές αντέδρασαν στην είδηση. Ομως, η ISA απέτυχε να κλείσει ένα νομικό κενό για τις εταιρείες που σκοπεύουν να ξεκινήσουν την εξόρυξη το επόμενο έτος.

Στη συνέλευση της ISA, τα κράτη που τάσσονται υπέρ της εξόρυξης αντέδρασαν προσπαθώντας να φιμώσουν την αυξανόμενη αντίσταση στην εξόρυξη σε μεγάλα βάθη. Η Κίνα ήταν αντίθετη σε μια πρόταση των κυβερνήσεων από τη Λατινική Αμερική, τον Ειρηνικό Ωκεανό και την Ευρώπη να δημιουργηθεί χώρος για αυτή τη συζήτηση. Αυτές οι προσπάθειες να περιοριστεί η αντίσταση στην εξόρυξη σε μεγάλα βάθη δεν σταμάτησαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, καθώς η γραμματεία της ISA, που συχνά κατηγορείται ότι βρίσκεται πολύ κοντά στη βιομηχανία εξόρυξης, περιόρισε τους δημοσιογράφους και κατέστειλε την ειρηνική διαμαρτυρία κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων.

«Αν η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη ήταν πραγματικά τόσο βιώσιμη όσο ισχυρίζονται και αν ο στόχος τους ήταν πραγματικά η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, γιατί να εμποδίσουν την αντίθετη άποψη από το να ακουστεί; Εχει γίνει σαφές κατά τη διάρκεια αυτών των εβδομάδων ότι η ανεύθυνη προώθηση της εξόρυξης σε μεγάλα βάθη εν μέσω κλιματικής κρίσης είναι όχι μόνο απερίσκεπτη, αλλά και πολιτικά τοξική», δήλωσε η Λουίζα Κάσον, υπεύθυνη εκστρατείας για τους ωκεανούς στη διεθνή Greenpeace. Εν τω μεταξύ, όλο και περισσότεροι άνθρωποι και φορείς από όλο τον κόσμο ενώνουν τη φωνή τους με τις εκκλήσεις των αυτόχθονων πληθυσμών. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά 37 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, πάνω από 750 επιστήμονες και η αλιευτική βιομηχανία έχουν επίσης ζητήσει να σταματήσει η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη πριν καν ξεκινήσει.

«Στον Ειρηνικό, ο ωκεανός είναι κάτι πολύ αγαπητό σε εμάς. Ορίζει τη ζωή μας και το ποιοι είμαστε ως λαός. Το φάντασμα της εξόρυξης βαθέων υδάτων προκαλεί μεγάλη ανησυχία, που μας θυμίζει τις κληρονομιές που έχει βιώσει η περιοχή μας από άλλες αποικιοκρατικές εξορυκτικές βιομηχανίες ή από την εποχή των βάρβαρων πυρηνικών δοκιμών. Καλούμε τους παγκόσμιους ηγέτες να γίνουν καλύτεροι διαχειριστές των ωκεανών μας, κάνοντας πραγματικότητα την έκκλησή μας για μορατόριουμ», δήλωσε ο υπεύθυνος εκστρατείας του Δικτύου Ειρηνικού για την Παγκοσμιοποίηση (PANG) με έδρα τη Σούβα των Νήσων Φίτζι.

Αφού απέτυχε να καταλήξει σε συμφωνία, ο ISA έχει τώρα περιθώριο έως το 2025 για να οριστικοποιήσει τους κανονισμούς που θα υπαγορεύουν εάν και πώς οι χώρες θα μπορούσαν να επιδιώξουν την εξόρυξη βαθέων υδάτων σε διεθνή ύδατα. Οι επίσημες συζητήσεις σχετικά με τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της θα ξεκινήσουν το 2024. Και ενώ ο ISA έχει άλλα δύο χρόνια για να δημιουργήσει έναν κώδικα για τα διεθνή ύδατα, οι χώρες θα μπορούσαν να συνεχίσουν με έργα εξόρυξης στα δικά τους ελεγχόμενα ύδατα, γνωστά ως «αποκλειστικές οικονομικές ζώνες» (ΑΟΖ). Ωστόσο, στην πράξη αυτό καθίσταται σχεδόν ανέφικτο, εξαιτίας της έλλειψης διαθέσιμης χρηματοδότησης και τεχνικής ικανότητας και επειδή το μεγαλύτερο μέρος των πιο ελκυστικών κοιτασμάτων ορυκτών βρίσκονται σε τεράστιες αβυσσαλέες πεδιάδες στον πυθμένα της θάλασσας σε διεθνή ύδατα.

Πράγματι, ο μόνος τρόπος για να σταματήσει αυτή η βιομηχανία είναι μέσω ενός μορατόριουμ κατά των εξορύξεων σε μεγάλα βάθη, που θα εστιάζει στη θέσπιση και την εφαρμογή μέτρων προστασίας και θα απαιτεί από περισσότερες κυβερνήσεις να διαφυλάξουν τους ωκεανούς.