Πράσινο ξέπλυμα για την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο

Οταν πριν από λίγες μέρες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της ένταξης του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας στην κατηγορία των βιώσιμων πηγών ενέργειας –δηλαδή ως «πράσινες»–, ώστε να καταστούν επιλέξιμες πηγές ενέργειας για ευρωπαϊκές βιώσιμες επενδύσεις, η κατακραυγή ήταν άμεση και έντονη.

Οι οργανώσεις Greenpeace και η ClientEarth, καθώς και οι χώρες της Αυστρίας και του Λουξεμβούργου, δεσμεύτηκαν να ανατρέψουν την απόφαση μέσω αγωγών που κατατέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το WWF ανακοίνωσε ότι «δεν θα ησυχάσει» μέχρι να ακυρωθεί η απόφαση, ενώ εκπρόσωπος της Greenpeace εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι το δικαστήριο θα καταργήσει αυτό το «πράσινο ξέπλυμα» ως σαφή παραβίαση του δικαίου της Ε.Ε.

«Πρόκειται για μια καταστροφική απόφαση του Κοινοβουλίου. Αν και η πυρηνική ενέργεια δεν παράγει εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, παραμένει αμφιλεγόμενη στην Ευρώπη λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια και τα ραδιενεργά απόβλητα. Το φυσικό αέριο είναι ένα ορυκτό καύσιμο που παράγει τόσο εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα όσο και ατμοσφαιρική ρύπανση όταν καίγεται και επίσης συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη όταν διαρρέει από υποδομές, όπως αγωγούς», δήλωσε εκπρόσωπος του Worldwide Fund for Nature’s European Policy Office.

Η ταξινόμηση

Η απόφαση της περασμένης εβδομάδας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν μέρος μιας μακρόχρονης διαδικασίας για την ολοκλήρωση του Κανονισμού Ταξινόμησης της Ε.Ε. –που στην καθομιλουμένη αναφέρεται ως «πράσινη ταξινόμηση»–, ενός συστήματος ταξινόμησης που θα ενημερώνει τους επενδυτές για το είδος των επενδύσεων που θεωρούνται βιώσιμες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Τα έργα που χαρακτηρίζονται «πράσινα», σύμφωνα με την ταξινόμηση, θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμα για πληθώρα δημόσιων και ιδιωτικών δανείων και επιχορηγήσεων, ανάλογα με τα περιβαλλοντικά κριτήρια του επενδυτή. Ο Κανονισμός Ταξινόμησης τέθηκε σε ισχύ το 2020, αλλά έκτοτε οι νομοθέτες εργάζονται για να τον βελτιώσουν.

Η πρόταση να συμπεριληφθούν τόσο η πυρηνική ενέργεια όσο και το φυσικό αέριο στην ταξινόμηση σχεδιάστηκε επιτηδευμένα για να μεγιστοποιήσει την πολιτική υποστήριξη. Επειδή οι δύο πηγές ενέργειας συνδυάστηκαν σε ένα ενιαίο νομοσχέδιο, υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας όπως η Γαλλία -η οποία λαμβάνει περίπου το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες– συνεργάστηκαν με υποστηρικτές του φυσικού αερίου για να συγκεντρώσουν τις ψήφους που απαιτούνται για την ψήφιση της νομοθεσίας.

Εκείνοι που υποστήριξαν τα πυρηνικά ισχυρίστηκαν ότι ήταν μια αξιόπιστη μορφή ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Οι νομοθέτες που υποστήριξαν τη συμπερίληψη του φυσικού αερίου το δικαιολόγησαν ως καύσιμο «μετάβασης», καθώς είναι μικρότερης έντασης άνθρακα από ορυκτά καύσιμα, όπως ο άνθρακας. Είπαν επίσης ότι, υπό το φως του απρόκλητου πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, η συμπερίληψη του φυσικού αερίου θα μπορούσε να προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στις χώρες της Ε.Ε. που επιδιώκουν να απογαλακτιστούν από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.

Ωστόσο, υποστηρικτές του περιβάλλοντος απέρριψαν αυτό το επιχείρημα ως «πράσινο ξέπλυμα». Οπως εξήγησαν, αυτή η ταξινόμηση της Ε.Ε. πρόκειται απλώς να δώσει κίνητρα για περισσότερη ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη και θα κάνει λίγα για να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της ηπείρου. Αντίθετα, το άνοιγμα της πόρτας σε δάνεια δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ε.Ε. για περισσότερες μονάδες φυσικού αερίου θα κρατήσει το μπλοκ κολλημένο στα ορυκτά καύσιμα, θα επιδεινώσει την υπερθέρμανση του πλανήτη και θα υπονομεύσει την αξιοπιστία της Ε.Ε. για την κλιματική αλλαγή.

Επιπλέον, η σήμανση της πυρηνικής ενέργειας και του φυσικού αερίου ως «πράσινων» αντιβαίνει τις διατάξεις του Κανονισμού Ταξινόμησης, καθώς και άλλους νόμους της Ε.Ε., και τις κλιματικές υποχρεώσεις του μπλοκ βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού. Ο Κανονισμός Ταξινόμησης απαιτεί να μην υπάρχει κίνδυνος για κάποιον από τους 6 περιβαλλοντικούς στόχους που καθορίζει προκειμένου να επιτευχθεί ένας άλλος. Ετσι, για παράδειγμα, ένα έργο που εγκρίνεται από την ταξινόμηση προς όφελος του κλίματος δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα. Εξάλλου, σύμφωνα με πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι αυξημένες επενδύσεις σε πυρηνικούς σταθμούς, λόγω των ραδιενεργών αποβλήτων τους, αποτελούν ανεπανόρθωτη απειλή για το καθαρό νερό, τον καθαρό αέρα και τη βιοποικιλότητα.

Κλιματικός νόμος

Το φυσικό αέριο φαίνεται ότι παραβιάζει περισσότερο τον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2021, που έθεσε έναν νομικά δεσμευτικό στόχο για την Ε.Ε. ώστε να επιτύχει καθαρή μηδενική κλιματική ρύπανση έως το 2050 και περιλαμβάνει έναν ενδιάμεσο στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 55% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030. Και είναι δεδομένο ότι όσο περισσότερα εργοστάσια φυσικού αερίου κατασκευαστούν τόσο περισσότερο θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν γιατί τελικά θα πρέπει να υπάρξει απόδοση των επενδύσεων.

Σε ό,τι αφορά τις προσφυγές των περιβαλλοντικών οργανώσεων και χωρών, όπως η Αυστρία και το Λουξεμβούργο, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία. Οι υποψήφιοι διάδικοι πρέπει πρώτα να υποβάλουν αίτημα για εσωτερική επανεξέταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να περιμένουν την απάντησή της, στη συνέχεια να υποβάλουν προσφυγή στο Δικαστήριο και να περιμένουν τους δικαστές να ξεκινήσουν την αξιολόγησή της. Το όλο θέμα μπορεί να διαρκέσει δυο έως τρία χρόνια. Εάν η έκβαση αποβεί θετική, τότε θα μπορούμε να μιλάμε για μια απόφαση-ορόσημο ενάντια σε πολιτικά και κατεστημένα συμφέροντα.