Θέλουν να κλείσουν την «Πύλη της Κολάσεως»

Η εντολή του προέδρου του Τουρκμενιστάν, Γκουρμπανγκούλι Μπερντιμουχαμέντοφ, προς τους ειδικούς να βρουν έναν τρόπο να σβήσουν τη φωτιά στον διάσημο πύρινο κρατήρα Νταρβάζα στην έρημο Καρακούμ, ευρύτερα γνωστού ως «Πύλη της Κολάσεως», έκανε ως είδηση τον γύρο του κόσμου. Ο κρατήρας που βρίσκεται στην έρημο Καρακούμ, 260 χιλιόμετρα από το Ασγκαμπάτ, την πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν, καίγεται τα τελευταία 50 χρόνια.

Ο κρατήρας έχει πλάτος 69 μέτρα και βάθος 30 μέτρα. Ενώ οι λεπτομέρειες της προέλευσης του φλεγόμενου κρατήρα αμφισβητούνται, η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει ότι δημιουργήθηκε το 1971 κατά τη διάρκεια μιας σοβιετικής επιχείρησης γεώτρησης. Οπως αναφέρει το BBC, το 1971 Σοβιετικοί γεωλόγοι πραγματοποιούσαν γεώτρηση στο σημείο για εξόρυξη πετρελαίου όταν κατά λάθος χτύπησαν ένα υπόγειο σπήλαιο φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα το γεωτρύπανο να βυθιστεί καθώς το έδαφος κατέρρευσε κάτω από αυτό.

Αυτός ο θύλακας φυσικού αερίου περιείχε μεθάνιο και για να σταματήσουν τη διαρροή του στην ατμόσφαιρα, ώστε να αποτρέψουν την εξάπλωση των επικίνδυνων αναθυμιάσεων, οι επιστήμονες το άναψαν με φωτιά, υποθέτοντας ότι το αέριο που υπήρχε στον κρατήρα θα καεί μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ομως απ’ ό,τι αποδείχτηκε οι επιστήμονες εκτίμησαν λάθος την ποσότητα του αερίου που υπήρχε στο υπόγειο σπήλαιο, εξ ου και ο κρατήρας φλέγεται εδώ και πέντε δεκαετίες. Μαρτυρίες ντόπιων αναφέρουν ότι ο κρατήρας σχηματίστηκε τη δεκαετία του 1960, αλλά ότι δεν είχε φωτιά μέχρι τη δεκαετία του 1980.

Το βέβαιο είναι ότι από τη στιγμή που το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο κατέστησαν πολύ ακριβά εμπορεύματα κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας, ο σχηματισμός του κρατήρα παρέμεινε μια εμπιστευτική πληροφορία. Στη συνέχεια, ο κρατήρας αναδείχτηκε σε σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο της χώρας. Σύμφωνα με το BBC, δέχεται περίπου 6.000 τουρίστες ετησίως. Λόγος για τον οποίο το 2018 ο πρόεδρος της χώρας το μετονόμασε επίσημα σε «Λάμψη του Καρακούμ». Ο ίδιος, από το 2013 δημιούργησε ένα φυσικό καταφύγιο στην έρημο Καρακούμ, το οποίο περιλάμβανε τον φλεγόμενο κρατήρα.

Αποκαλώντας τον ανθρωπογενή κρατήρα, ο Μπερντιμουχαμέντοφ δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι «επηρεάζει αρνητικά τόσο το περιβάλλον όσο και την υγεία των ανθρώπων που ζουν κοντά», ανέφερε το Γαλλικό Πρακτορείο. Αλλά η ουσία βρισκόταν σε αυτό που πρόσθεσε: «Χάνουμε πολύτιμους φυσικούς πόρους από τους οποίους θα μπορούσαμε να έχουμε σημαντικά κέρδη και να τους χρησιμοποιήσουμε για τη βελτίωση της ευημερίας του λαού μας».

Το 2010, ο Μπερντιμουχαμέντοφ είχε επισκεφτεί ξανά τον κρατήρα και ζήτησε από τους τοπικούς αξιωματούχους να βρουν τρόπο να σβήσουν τη φωτιά. Οπως αναφέρει το Reuters, είχε επίσης ζητήσει από τις Αρχές να διασφαλίσουν ότι δεν εμποδίζει την εξόρυξη σε κοίτασμα φυσικού αερίου κοντά στον κρατήρα. Και τότε είχε αναφέρει: «Οι υπάρχουσες ανωμαλίες έχουν εμποδίσει την επιταχυνόμενη βιομηχανική ανάπτυξη του πλούτου του υπεδάφους του κεντρικού Καρακούμ».

Ανάγκη για πόρους

Οπως αναφέρει η Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ, «το Τουρκμενιστάν είναι μία από τις πέντε παράκτιες χώρες της Κασπίας Θάλασσας, μια περιοχή με μεγάλους όγκους αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου». Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, η χώρα παρήγαγε 63,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το 2019. Το Reuters, το 2010, είχε αναφέρει ότι το Τουρκμενιστάν ήθελε να τριπλασιάσει την παραγωγή τις επόμενες δεκαετίες για να επεκτείνει τις πωλήσεις, πέρα από τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν, και στη Δυτική Ευρώπη, την Ινδία και το Πακιστάν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2013 ο Γιώργος Κουρούνης, ένας Ελληνοκαναδός εξερευνητής, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μπήκε μέσα στον κρατήρα σε μια αποστολή που χρηματοδοτήθηκε από το National Geographic. Σε συνέντευξή του στο περιοδικό (17/7/2014), ο Κουρούνης είχε πει ότι προετοιμαζόταν επί ενάμιση χρόνο πριν μπει στον κρατήρα.

Ο Κουρούνης κατέβηκε μέσα στον κρατήρα, τον οποίο περιέγραψε «Κολοσσαίο της φωτιάς» και πήρε δείγματα εδάφους από το εσωτερικό του για να βρει σημάδια μικροβιακών μορφών ζωής που ευδοκιμούν στο ζεστό, πλούσιο σε μεθάνιο περιβάλλον. Και σύμφωνα με τη συνέντευξή του, οι επιστήμονες κατάφεραν να βρουν βακτήρια που ζούσαν μέσα στον φλεγόμενο κρατήρα. «Το πιο σημαντικό ήταν ότι δεν βρέθηκαν σε κανένα από τα γύρω εδάφη έξω από τον κρατήρα», είχε πει ο ίδιος.

Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, «το μεθάνιο είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που συμβάλλει στον σχηματισμό του όζοντος στο επίπεδο του εδάφους, ενός επικίνδυνου ατμοσφαιρικού ρύπου και αερίου θερμοκηπίου, η έκθεση στα οποία προκαλεί ένα εκατομμύριο πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο. Το μεθάνιο είναι επίσης ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Σε μια περίοδο 20 ετών, είναι 80 φορές πιο ισχυρό στην υπερθέρμανση από το διοξείδιο του άνθρακα».

Το Τουρκμενιστάν έχει βρεθεί στο επίκεντρο των διαρροών μεθανίου. Σύμφωνα με έκθεση του Bloomberg, από τις 50 πιο σοβαρές διαρροές αερίου μεθανίου στις χερσαίες επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου το 2019, οι 31 ήταν στο Τουρκμενιστάν. Επιπλέον, μία από αυτές τις διαρροές «είχε μια κλιματική επίδραση περίπου ισοδύναμη με τις ετήσιες εκπομπές όλων των αυτοκινήτων στην Αριζόνα».