Εκτίναξη στις τιμές των τροφίμων παγκοσμίως

Oι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν σχεδόν 33% τον Σεπτέμβριο του 2021 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Αυτό προκύπτει από τον μηνιαίο Δείκτη Τιμών Τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), που διαπιστώνει επίσης ότι οι παγκόσμιες τιμές έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 3% από τον Ιούλιο φτάνοντας σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από το 2011.

Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων έχει σχεδιαστεί για να αποτυπώνει το συνδυασμένο αποτέλεσμα των αλλαγών των τιμών σε μια σειρά προϊόντων διατροφής, συμπεριλαμβανομένων των φυτικών ελαίων, των δημητριακών, του κρέατος και της ζάχαρης και να τις συγκρίνει από μήνα σε μήνα. Μετατρέπει τις πραγματικές τιμές σε δείκτη σε σχέση με τα μέσα επίπεδα τιμών μεταξύ 2002 και 2004. Αυτή είναι η τυπική πηγή για την παρακολούθηση των τιμών των τροφίμων – ονομαστικές τιμές όπως είναι γνωστές, κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό.

Ενώ οι ονομαστικές τιμές μάς λένε το χρηματικό κόστος της αγοράς τροφίμων, οι τιμές προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό (αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «πραγματικές τιμές») είναι πολύ πιο σχετικές με τη διατροφική ασφάλεια, δηλαδή το πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη διατροφή. Οι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών τείνουν να αυξάνονται ταχύτερα από το μέσο εισόδημα (αν και όχι πάντα).

Ο πληθωρισμός σημαίνει ότι όχι μόνο οι αγοραστές πρέπει να πληρώνουν περισσότερα ανά μονάδα για τρόφιμα (λόγω της ονομαστικής αύξησης της τιμής τους), αλλά και ότι έχουν αναλογικά λιγότερα χρήματα για να ξοδέψουν σε αυτό δεδομένης της παράλληλης αύξησης των τιμών όλων των άλλων, εκτός από τους μισθούς και τα άλλα εισοδήματά τους.

Περίπλοκοι παράγοντες

Τον Αύγουστο ο Αλαστάιρ Σμιθ, λέκτορας στην Παγκόσμια Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ, ανέλυσε τον Δείκτη Τιμών Τροφίμων του FAO που ήταν προσαρμοσμένος στον πληθωρισμό και διαπίστωσε ότι οι πραγματικές παγκόσμιες τιμές των τροφίμων ήταν υψηλότερες από το 2011, όταν οι ταραχές για τα τρόφιμα συνέβαλαν στην ανατροπή των κυβερνήσεων στη Λιβύη και την Αίγυπτο. Με βάση τις πραγματικές τιμές, γράφει ο Αλαστάιρ Σμιθ στον ιστότοπο Conversation, είναι επί του παρόντος πιο δύσκολο να αγοράσετε τρόφιμα στη διεθνή αγορά από ό,τι σχεδόν κάθε άλλο χρόνο από τότε που ξεκίνησε η τήρηση αρχείων από τον ΟΗΕ το 1961.

Τι είναι αυτό που ωθεί τώρα τις τιμές των τροφίμων σε ιστορικά επίπεδα; Οι παράγοντες που καθοδηγούν τις μέσες διεθνείς τιμές των τροφίμων είναι πάντα περίπλοκοι. Οι τιμές των διαφόρων εμπορευμάτων αυξάνονται και μειώνονται με βάση καθολικούς καθώς και ειδικούς παράγοντες για κάθε εμπόρευμα και περιοχή. Για παράδειγμα η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2020, έχει επηρεάσει τις τιμές όλων των ειδών διατροφής στον Δείκτη του FAO αυξάνοντας το κόστος παραγωγής και μεταφοράς τροφίμων.

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού που οφείλονται στην πανδημία του Covid μείωσαν τη διαθεσιμότητα των εργαζομένων για καλλιέργεια, συγκομιδή, επεξεργασία και διανομή τροφίμων, μια άλλη καθολική αιτία της αύξησης των τιμών των βασικών προϊόντων.

Η πραγματική μέση τιμή των τροφίμων έχει αυξηθεί από το 2000, αντιστρέφοντας την προηγούμενη τάση σταθερής πτώσης από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Παρά τις παγκόσμιες προσπάθειες οι τιμές έχουν κάνει τα τρόφιμα λιγότερο προσβάσιμα.

Ο δείκτης τιμών των καλλιεργειών βρώσιμου ελαίου αυξήθηκε σημαντικά από τον Μάρτιο του 2020, κυρίως λόγω της αύξησης της τιμής των φυτικών ελαίων κατά 16,9% μεταξύ 2019 και 2020. Σύμφωνα με τις εκθέσεις για τις καλλιέργειες του FAO, αυτό οφειλόταν στην αυξανόμενη ζήτηση για βιοντίζελ και τις μη υποστηρικτικές καιρικές συνθήκες.

Παγκόσμια αποθέματα

Η άλλη κατηγορία τροφίμων που προσθέτει περισσότερο στη συνολική αύξηση των τιμών των τροφίμων είναι η ζάχαρη. Εδώ πάλι οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των ζημιών από παγετό στη Βραζιλία, μείωσαν την προσφορά και διόγκωσαν τις τιμές.

Τα δημητριακά έχουν προσθέσει λιγότερο στη συνολική αύξηση των τιμών, αλλά η προσβασιμότητά τους παγκοσμίως είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατροφική ασφάλεια. Το σιτάρι, το κριθάρι, ο αραβόσιτος, το σόργο και το ρύζι αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 50% της παγκόσμιας διατροφής και έως και το 80% στις φτωχότερες χώρες. Τα παγκόσμια αποθέματα ασφαλείας αυτών των καλλιεργειών συρρικνώνονται από το 2017, καθώς η ζήτηση έχει ξεπεράσει την προσφορά.

Οι Ευρωπαίοι μπορεί να ανησυχούν για την τιμή των ζυμαρικών, καθώς οι καναδικές ξηρασίες μειώνουν τις συγκομιδές σιταριού. Αλλά, καθώς ο πραγματικός δείκτης τιμών για τα σιτηρά σέρνεται προς τα επίπεδα που κλιμάκωσαν ταραχές για την τιμή του ψωμιού σε εξεγέρσεις το 2011, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εξεταστεί πώς οι κοινότητες σε λιγότερο εύπορες περιοχές μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις πιέσεις και να αποφύγουν τις αναταραχές.

Χωρίς ριζικές αλλαγές η κλιματική κατάρρευση θα συνεχίσει να μειώνει τη διεθνή πρόσβαση στα εισαγόμενα τρόφιμα πολύ πέρα από κάθε ιστορικό προηγούμενο, υποστηρίζει ο Αλαστάιρ Σμιθ. Οι υψηλότερες τιμές θα μειώσουν την επισιτιστική ασφάλεια και αν υπάρχει ένας σταθερός νόμος στην κοινωνική επιστήμη, αυτός είναι ότι οι πεινασμένοι άνθρωποι κάνουν ριζοσπαστικά βήματα για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, ειδικά εκεί όπου οι ηγέτες θεωρείται ότι έχουν αποτύχει.