Τι συνδέει το κτίριο στο οποίο μένετε, το ποτήρι από το οποίο πίνετε και τον υπολογιστή στον οποίο εργάζεστε; Η απάντηση είναι μικρότερη από ό,τι νομίζετε και είναι κάτι που μας τελειώνει γρήγορα: η άμμος. Η άμμος και το χαλίκι είναι τα πιο εξορυγμένα υλικά στον κόσμο, με 32 έως 50 δισεκατομμύρια τόνους να εξάγονται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Και εξάγονται γρηγορότερα από ό,τι μπορούν να αντικατασταθούν.
Σύμφωνα με νέα μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜακΓκιλ και του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, το ανθρώπινο και το περιβαλλοντικό κόστος αυτής της εξόρυξης στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν παραβλεφθεί σε μεγάλο βαθμό. Μάλιστα, η παγκόσμια εξόρυξη άμμου και αμμοχάλικου έρχεται σε σύγκρουση με τους μισούς Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Τα γεγονότα είναι αποκαλυπτικά. Ενα μεγάλο μέρος της αύξησης της συνολικής κατανάλωσης αδρανών (ένας συλλογικός όρος για την άμμο, το χαλίκι και τη θρυμματισμένη πέτρα) συντελείται στις χώρες των αναδυόμενων αγορών (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική - BRICS). Μόνο για το τσιμέντο, αντιπροσωπευτικό της συνολικής χρήσης, η ζήτηση της Κίνας αυξήθηκε εκθετικά κατά 438% τα τελευταία 20 χρόνια, σε σύγκριση με αύξηση κατά 60% στον υπόλοιπο κόσμο.
Ενώ στην τρέχουσα παγκόσμια συνολική κατανάλωση των 32 έως 50 δισεκατομμυρίων τόνων ετησίως κυριαρχούν οι υψηλές (κατά κεφαλήν) πηγές παραγωγής άμμου και χαλικιού, στη Βόρεια Αμερική και την Κίνα, η μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγής αναμένεται να συμβεί στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Παράνομη εξόρυξη
Η συνολική εξόρυξη στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος εκτελείται συχνά ανεπίσημα από ανθρακωρύχους μικρής κλίμακας, παρέχοντας ωστόσο μια βασική πηγή βιοπορισμού για πολλούς ανθρώπους παγκοσμίως. Πέραν αυτών, η παράνομη εξόρυξη άμμου έχει τεκμηριωθεί σε 70 χώρες σε όλο τον κόσμο και οι μάχες για την άμμο φέρεται να έχουν σκοτώσει εκατοντάδες τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένων ντόπιων πολιτών, αστυνομικών και κυβερνητικών αξιωματούχων. Στην Ινδία, ειδικότερα, η εξόρυξη άμμου έχει συσχετιστεί με τοπικές συγκρούσεις που σχετίζονται με την πρόσβαση στο νερό αλλά και με τη ρύπανση.
«Με την εργασία μας είμαστε σε θέση να δείξουμε ότι σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος η βιομηχανία άμμου βρίσκεται σε άμεση σύγκρουση με σχεδόν τους μισούς από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης», λέει η Μίτι Μπέντιξεν, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Γεωγραφίας στο McGill. «Ο αντίκτυπος που έχει η εξόρυξη άμμου και αμμοχάλικου στο περιβάλλον συγκρούεται με στόχους που συνδέονται με τη φυσική δυναμική των οικοσυστημάτων.
Επιπλέον, η ρύπανση, τα θέματα που σχετίζονται με την υγεία και ο άτυπος χαρακτήρας πολλών εξορυκτικών δραστηριοτήτων δημιουργούν κοινωνικές ανισότητες που επηρεάζουν αρνητικά τους μικρούς μεταλλωρύχους και τις οικογένειές τους», επισημαίνει. Η αυξανόμενη ζήτηση και οι τιμές της αγοράς οδηγούν σε μη βιώσιμη εκμετάλλευση, σχεδιασμό και εμπόριο.
Η απομάκρυνση της άμμου από ποτάμια και παραλίες έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στην οικολογία, στις υποδομές, τις εθνικές οικονομίες και στα μέσα διαβίωσης των 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν κατά μήκος των παγκόσμιων ποτάμιων διαδρόμων. Η μη ρυθμιζόμενη εξόρυξη άμμου σχετίζεται με οικολογικές καταστροφές, διαταραχές του βιοπορισμού και παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων.
Σχέδια διαχείρισης
Ωστόσο, οι ερευνητές προτείνουν ότι, εάν είναι κατάλληλα διαχειριζόμενη, η εξόρυξη αυτών των πόρων προσφέρει δυνητικά κάποιες ευκαιρίες για την επίτευξη ορισμένων από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, όπως η εξάλειψη της φτώχειας. Για παράδειγμα, η άμμος και το χαλίκι παρέχουν εργασία σε εκατομμύρια ανθρώπους και παρέχουν υλικό για υποδομές γενικότερα.
«Οι πόροι άμμου, όταν διαχειρίζονται κατάλληλα, μπορούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, να αναπτύξουν δεξιότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλους τομείς της οικονομίας και να προωθήσουν την καινοτομία και τις επενδύσεις, ενώ παράλληλα θα στηρίξουν τις υποδομές πάνω στις οποίες βασίζεται η σύγχρονη κοινωνία», υποστηρίζει ο Λαρς Ιβερσεν, επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Μακροοικολογίας, Εξέλιξης και Κλίματος του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, κύριος συγγραφέας της μελέτης.
«Επομένως, η λύση δεν είναι να απαγορεύσουμε όλες τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Η εξισορρόπηση μεταξύ των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της εξόρυξης άμμου και χαλικιού γίνεται μία από τις μεγάλες προκλήσεις του αιώνα μας για τους πόρους».
«Πρέπει να δημιουργήσουμε αποτελεσματικά σχέδια διαχείρισης και πολιτικές για πόρους άμμου που υποστηρίζουν τους παγκόσμιους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης», λέει η Μπέντιξεν. Για να γίνει αυτό απαιτείται πιο ολοκληρωμένη κατανόηση των επιπτώσεων της εξόρυξης άμμου και χαλικιού. Αυτή η ανάγκη είναι ιδιαίτερα οξεία για πολλές χώρες σε περιοχές με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα που δεν έχουν επί του παρόντος καμία εικόνα για την έκταση αυτών των δραστηριοτήτων εξόρυξης ή του τρόπου με τον οποίο οι δραστηριότητες αυτές επηρεάζουν τα οικοσυστήματα και τις τοπικές κοινότητες», λέει.
Είναι τουλάχιστον εκπληκτικό το γεγονός ότι ενώ η άμμος είναι ένα τόσο θεμελιώδες συστατικό της σύγχρονης κοινωνίας, εντούτοις δεν έχουμε σαφή ιδέα για το πόση άμμο αφαιρούμε από τα ποτάμια μας κάθε χρόνο ή ακόμα και πόση άμμος είναι φυσικά διαθέσιμη.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας