«Εναλλακτικό» υδρογόνο: το συντομότερο ανέκδοτο

Ξαφνικά το υδρογόνο μπαίνει στη μάχη για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι κυβερνήσεις το εντάσσουν στα σχέδια για «μηδενικές εκπομπές», οι πετρελαϊκές εταιρείες λένε ότι επενδύουν σε αυτό και οι ηγέτες των συνδικάτων λένε ότι θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας.

Ανάλογα η Ευρώπη το αξιολογεί ως «σημαντικό τμήμα της λύσης για την επίτευξη του στόχου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050». Στα χνάρια της και η Ελλάδα με το υπουργείο Περιβάλλοντος να σχεδιάζει ρυθμιστικό πλαίσιο για τη χρήση υδρογόνου.

Ωστόσο κανείς δεν μιλά για την υπάρχουσα βιομηχανία υδρογόνου και δεν αναφέρει ότι κάθε χρόνο παράγει περίπου 70 εκατομμύρια τόνους καθαρού υδρογόνου και άλλους 45 εκατομμύρια τόνους σε άλλα χημικά προϊόντα. Πόσο μάλλον ότι εκπέμπει 830 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αναφέρεται στον ιστότοπο People&Nature.

Ποσότητα που αντιστοιχεί στο 2% των παγκόσμιων συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Και που ισούται με περίπου το 80% των εκπομπών από τις αερομεταφορές και με περισσότερο από το διπλάσιο των εκπομπών ολόκληρης της οικονομίας της Βρετανίας.

Από αυτούς τους 115 εκατομμύρια τόνους του παραγόμενου υδρογόνου περισσότερο από το 99% είναι «γκρίζο υδρογόνο» - που σημαίνει ότι παράγεται από φυσικό αέριο, άνθρακα ή πετρέλαιο κατά την παραγωγή των οποίων εκλύονται σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Ομως πλέον είναι μοντέρνο να μιλάμε για «μπλε υδρογόνο», που παράγεται επίσης από ορυκτά καύσιμα, αλλά οι εκλυόμενες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα δεσμεύονται και αποθηκεύονται αντί να εκπέμπονται. Και ακόμη και για το «πράσινο υδρογόνο», που παράγεται με ηλεκτρόλυση νερού, αλλά με τη χρησιμοποίηση τεράστιων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας, άρα με εξαιρετικά υψηλό κόστος.

Εντούτοις αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούνται από ελάχιστες εταιρείες και το γκρίζο υδρογόνο κυριαρχεί πλήρως. Πλέον οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις υπόσχονται να επεκτείνουν την παραγωγή του μπλε και πράσινου υδρογόνου. Ισχυρίζονται ότι θα αντικαταστήσει το φυσικό αέριο για τη θέρμανση των σπιτιών και τη βενζίνη για αυτοκίνητα και ότι θα μειώσει τις εκπομπές άνθρακα.

Πετροχημικά προϊόντα

Για κάποιο λόγο υπάρχει μικρή αναφορά για το γιγαντιαίο αποτύπωμα άνθρακα του υδρογόνου στις στιλπνές εκθέσεις, τα δελτία Τύπου και τις πολιτικές για «μηδενικές εκπομπές» των εταιρειών που το παράγουν.

Ωστόσο μια έκθεση που δημοσιεύτηκε πέρσι από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) χαρτογράφησε τη χρήση υδρογόνου ως εξής: το ένα τρίτο του παγκόσμιου συνόλου της χρήσης υδρογόνου -ή 38 εκατομμύρια τόνοι ετησίως- γίνεται σε διυλιστήρια πετρελαίου. Το περισσότερο από αυτό παράγεται επί τόπου, κυρίως από φυσικό αέριο.

Το υδρογόνο χρησιμοποιείται σε χημικές διεργασίες που απομακρύνουν το θείο και άλλες προσμίξεις από το αργό πετρέλαιο. Αυτό που χρησιμοποιείται στα διυλιστήρια παράγει περίπου 230 εκατομμύρια τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, λίγο περισσότερο από ό,τι παράγει ολόκληρη η οικονομία της Σιγκαπούρης ή λίγο λιγότερο από της Γαλλίας.

Ενα άλλο 27% του υδρογόνου, συμπεριλαμβανομένου ενός καλού κομματιού υδρογόνου που είναι ενσωματωμένο σε άλλες χημικές ουσίες, πηγαίνει στην παραγωγή αμμωνίας. Αυτό με τη σειρά του χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή χημικών λιπασμάτων. Μια μικρότερη ποσότητα πηγαίνει σε εκρηκτικά, συνθετικές ίνες και άλλα χημικά προϊόντα.

Η επόμενη μεγαλύτερη χρήση υδρογόνου, το 11% του συνόλου, βρίσκεται στην παραγωγή μεθανόλης, ενός τύπου αλκοόλης που χρησιμοποιείται για την παρασκευή διαλυτών, προϊόντων καυσίμων και αντιψυκτικών. Περίπου το 3% του παγκόσμιου υδρογόνου χρησιμοποιείται στη διαδικασία για την παραγωγή χάλυβα.

«Πρασίνισμα»

Εν όψει των ισχυρισμών κυβερνήσεων και των εταιρειών για τη χρήση του υδρογόνου ως καυσίμου χαμηλών εκπομπών άνθρακα, απαιτούνται κάποιες εξηγήσεις. Για παράδειγμα, εφόσον το υδρογόνο ενσωματώνεται στη βιομηχανία πετρελαίου σήμερα, πώς θα επηρεαστεί από τη μείωση της παραγωγής πετρελαίου που υπόσχονται οι εταιρείες;

Και κυρίως τι γίνεται ή δεν γίνεται για τον εκσυγχρονισμό της τρέχουσας παραγωγής υδρογόνου με την τεχνολογία της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα; Εάν δεν δοθούν τέτοιες απαντήσεις, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το υδρογόνο θα χρησιμοποιηθεί όχι για να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα με την απαιτούμενη ταχύτητα, αλλά για να υποστηρίξει τις ισχυρές πολυεθνικές που το χρησιμοποιούν, ώστε να τις κάνει να φαίνονται πιο «πράσινες» απ’ ό, τι είναι στην πραγματικότητα.

Το αποκαλούμενο πράσινο υδρογόνο έχει τα δικά του προβλήματα. Και παρ’ όλο που είναι τεχνικά δυνατό να χρησιμοποιηθεί ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές για την ηλεκτρόλυση νερού που απαιτεί η παραγωγή υδρογόνου, απαιτείται τεράστια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας για την παραγωγή μικρής ποσότητας υδρογόνου.

Αυτό που παραβλέπεται είναι ότι η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι πάντοτε ένα πιο αποτελεσματικό μέσο για την απαλλαγή από τον άνθρακα σε σχέση με την αντικατάσταση μιας τεχνολογίας από την άλλη. Αλλά κάτι τέτοιο αποτελεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που βασίζεται στις ανάγκες της κοινωνίας. Και είναι αντίθετο από τις παραμορφωμένες λύσεις που επινοήθηκαν στις διεθνείς συνομιλίες για το κλίμα - δηλαδή, ένας συνδυασμός αποτυχημένων μηχανισμών της αγοράς και αβέβαιων τεχνολογικών «επιδιορθώσεων».

Αυτές οι παραμορφωμένες λύσεις παράγουν ψευδαισθήσεις για την απαλλαγή από τον άνθρακα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πετρελαϊκών εταιρειών. Ομως αποτελεσματικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ισοδυναμούν με αντιπαράθεση και ήττα των πετρελαϊκών εταιρειών και των δυνάμεων που τις υποστηρίζουν.