Tα σκάγια μολύβδου στο στόχαστρο της Ε.Ε.

Yπέρ της απαγόρευσης της χρήσης μολύβδινων σκαγιών στους υγρότοπους της Ε.Ε. ψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προτάσσοντας την προστασία της ανθρώπινης υγείας και της φύσης έναντι της εξυπηρέτησης των λόμπι των Ευρωπαίων κυνηγών και της βιομηχανίας σκαγιών μολύβδου. Ο μόλυβδος χρησιμοποιείται σε σκάγια και αλιευτικά εργαλεία εδώ και δεκαετίες, παρά τη γνωστή σοβαρή επίπτωση που έχει στην ανθρώπινη υγεία, τη φύση και την άγρια ζωή.

Τα μολύβδινα σκάγια είναι ουσιαστικά μικρά σφαιρίδια που κατά την εκπυρσοκρότηση διασπείρονται. Εξαιτίας αυτού, μόνο ένας μικρός αριθμός σκαγιών εισέρχεται στο σώμα του θηράματος, με τα υπόλοιπα να διασπείρονται στο περιβάλλον και να καταλήγουν στο έδαφος ή στις υδάτινες επιφάνειες. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA), περίπου 21.000-27.000 τόνοι μολύβδου καταλήγουν στο περιβάλλον ετησίως από αυτή τη χρήση.

Τα σκάγια αυτά, που καταλήγουν στον πυθμένα των υγρότοπων ή στην επιφάνεια του εδάφους, καταναλώνονται στη συνέχεια από υδρόβια πουλιά, όπως οι κύκνοι, οι πάπιες, οι χήνες και τα φοινικόπτερα (φλαμίνγκο). Αυτό συμβαίνει διότι τα μπερδεύουν με χαλίκια, τα οποία συνηθίζουν να καταναλώνουν για τη διευκόλυνση της πέψης, ή με σπόρους. Μετά την κατάποση, τα σφαιρίδια μολύβδου διασπώνται γρήγορα σε μικρότερα σωματίδια στο στομάχι.

Η απορρόφηση του μολύβδου από το πεπτικό σύστημα μπορεί να έχει αποτέλεσμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, θάνατο ή υποθανατηφόρες δυσμενείς επιπτώσεις. Η κατάποση ενός και μόνο βλήματος μολύβδου είναι αρκετή για να οδηγήσει στον θάνατο ένα μικρό υδρόβιο πτηνό. Ο ECHA εκτιμά ότι πάνω από ένα εκατομμύρια πουλιά πεθαίνουν ετησίως από την πρόσληψη μολύβδου.

Επιπλέον, τα πτωματοφάγα ή τα αρπακτικά είδη (όπως τα αρπακτικά πτηνά) καταναλώνουν ακούσια θραύσματα μολύβδου που βρίσκονται στους ιστούς της λείας τους, εφόσον προηγουμένως έχει πληγεί με βλήμα μολύβδου, ή στα εσωτερικά όργανα μεγάλων θηραμάτων, όπως τα ελάφια, τα οποία έχουν αφαιρεθεί κατά το καθάρισμα που πραγματοποιείται επιτόπου στα πτώματα των ζώων. Αυτός ο τύπος της έκθεσης αποκαλείται «δευτερογενής δηλητηρίαση».

Ανθρώπινη υγεία

Η έκθεση σε μόλυβδο σχετίζεται με ένα μεγάλο εύρος αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία, που περιλαμβάνουν υπογονιμότητα, επιδράσεις στην ανάπτυξη βρεφών και παιδιών, βλάβη των οργάνων μέσω παρατεταμένης ή επαναλαμβανόμενης έκθεσης και καρκίνο. Ο μόλυβδος είναι ιδιαίτερα επιβλαβής στη νευρολογική ανάπτυξη των παιδιών.

Τα υπάρχοντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει ασφαλές όριο για την κατανάλωση του μολύβδου. Με βάση τον κίνδυνο των σημαντικών επιδράσεων του μολύβδου σε βρέφη, παιδιά και εγκύους, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είχε συστήσει στο παρελθόν ότι θα πρέπει να μειωθεί η έκθεση στον μόλυβδο μέσω τόσο διατροφικών όσο και μη διατροφικών πηγών.

Πρόσφατες έρευνες κατέδειξαν ότι τα θηράματα τα οποία έχουν χτυπηθεί με σκάγια μολύβδου μπορεί να περιέχουν μικροσκοπικά θραύσματα μολύβδου, τα οποία δεν είναι δυνατό να αφαιρεθούν. Η πρακτική της «κοπής και αφαίρεσης» και απόρριψης του κρέατος περιμετρικά του τραυματισμού ή η αφαίρεση των ενσωματωμένων θραυσμάτων μολύβδου δεν είναι επαρκής για την αφαίρεση όλης της ποσότητας μολύβδου που βρίσκεται στο κρέας.

Οποιαδήποτε μείωση της διατροφικής έκθεσης στον μόλυβδο θα μειώσει τον κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, ιδίως για παιδιά και ενήλικες που καταναλώνουν συστηματικά κρέας θηραμάτων. Αρκετοί οργανισμοί τροφίμων στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. συμβουλεύουν τους πολίτες να καταναλώνουν με μέτρο το κρέας θηραμάτων με μόλυβδο, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού Τροφίμων, Περιβαλλοντικής και Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας της Γαλλίας, ο οποίος συμβουλεύει το ευρύ κοινό να μην καταναλώνει θηράματα που έχουν θανατωθεί με σκάγια μολύβδου περισσότερες από τρεις φορές ετησίως και συνιστά μηδενική κατανάλωση για τα παιδιά και τις εγκύους.

Πιέσεις των λόμπι

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός πως η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου έχει ψηφίσει την απαγόρευση του μολύβδου στα σκάγια από τον περασμένο Οκτώβριο, ακριβώς λόγω της εξαιρετικά υψηλής τοξικότητάς του, οι ευρωβουλευτές παρέμειναν διχασμένοι στις ενστάσεις που υπέβαλαν η συντηρητική πολιτική ομάδα Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και η ακροδεξιά Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID). Οι ισχυρισμοί από μερίδα ευρωβουλευτών, που υπέκυψαν στην πίεση των λόμπι, ότι η πρόταση για την απαγόρευση δεν είναι εφαρμόσιμη, απορρίφθηκαν ένας προς έναν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στην Ελλάδα, η χρήση μολύβδινων σκαγιών στους υγρότοπους έχει απαγορευτεί ήδη από το 2013. Μη τοξικές επιλογές είναι ευρέως διαθέσιμες για τους κυνηγούς και σε συγκρίσιμες τιμές, όπως για παράδειγμα τα ατσάλινα σκάγια. Ωστόσο, εντύπωση προκαλεί ότι κατά την πρώτη ψηφοφορία υπέρ της ένστασης του ECR και συνεπώς ενάντια στην απαγόρευση των μολύβδινων σκαγιών στους υγρότοπους ψήφισαν οι ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, με μόνη εξαίρεση τον Στέλιο Κυμπουρόπουλο, ενώ απείχαν ο Γιώργος Κύρτσος και οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ. Στη δεύτερη ψηφοφορία, κατά της ένστασης του ID και άρα υπέρ της απαγόρευσης χρήσης μολύβδινων σκαγιών ψήφισαν όλοι οι ευρωβουλευτές της Ν.Δ., του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΙΝ.ΑΛΛ. και της Ελληνικής Λύσης.

Πηγές: Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων.