Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα

Στις 2 Δεκεμβρίου, ξεκίνησε στη Μαδρίτη η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα, του 2019. Αν και καμιά χώρα δεν αρνείται την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, αυτό που εμποδίζει τη μετάβαση από καύσιμα με βάση τον άνθρακα σε άλλα καύσιμα δεν είναι το πείσμα κάποιων κρατών.

Οπως γράφει στο AlterNet ο Ινδός ιστορικός, συγγραφέας και δημοσιογράφος Βιτζάι Πρασάντ, τα κύρια προβλήματα είναι τρία: Η δεξιά πτέρυγα που αρνείται την αλλαγή του κλίματος, τμήματα της βιομηχανίας ενέργειας που έχουν συμφέρον να συνεχίσουν τη χρήση των καυσίμων με βάση τον άνθρακα και η άρνηση των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης να αναγνωρίσουν ότι έχουν προκαλέσει το πρόβλημα και ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον τεράστιο πλούτο τους για να χρηματοδοτήσουν αυτήν τη μετάβαση στις χώρες των οποίων ο πλούτος έχει απορροφηθεί από τη Δύση.

Εμπόδια

Τα πρώτα δύο εμπόδια -η Δεξιά και τα τμήματα της βιομηχανίας ενέργειας- σχετίζονται, καθώς, συχνά, κεφάλαια αυτής της βιομηχανίας χρηματοδοτούν τους αρνητές του κλίματος και σπέρνουν σύγχυση για την πραγματικότητα που μας απειλεί.

Η τρίτη εμπλοκή, η σοβαρότερη, είναι αυτή που εμπόδισε τη διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών να αποφέρει καρπούς. Στη Σύνοδο Κορυφής του Ρίο, το 1992, οι χώρες του πλανήτη διαπραγματεύτηκαν μια Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος. Στο έγγραφο, που επικυρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, οι κυβερνήσεις συμφώνησαν σε μια βασική αρχή, ότι ο αντίκτυπος της αποικιοκρατίας δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις συζητήσεις για την κλιματική κρίση.

«Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της κλιματικής αλλαγής», συμφώνησαν οι συμβαλλόμενοι, «ζητά την ευρύτερη δυνατή συνεργασία όλων των χωρών και τη συμμετοχή τους σε μια αποτελεσματική και ενδεδειγμένη διεθνή ανταπόκριση, σύμφωνα με τις κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες και τις αντίστοιχες ικανότητές τους και τις κοινωνικές και οικονομικές τους συνθήκες».

Η βασική φράση που πρέπει να εξετάσουμε είναι «κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες», γράφει ο Βιτζάι Πρασάντ. Αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι κάτι κοινό για όλες τις χώρες και ότι κανείς δεν είναι απρόσβλητος από τις επιζήμιες επιπτώσεις της. Την ίδια στιγμή, η ευθύνη των χωρών δεν είναι πανομοιότυπη και μερικές χώρες -που επωφελήθηκαν επί αιώνες από την αποικιοκρατία και τα καύσιμα εκπομπών άνθρακα- έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη μετάβαση σε ένα λιγότερο επιβλαβές ενεργειακό σύστημα. Οι κύριοι εκπομποί διοξειδίου του άνθρακα ήταν όλες οι αποικιακές δυνάμεις που από τον 18ο αιώνα όχι μόνο έχουν εκπέμψει το μεγαλύτερο μέρος διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά εξακολουθούν να υπερβαίνουν το μερίδιό τους στον «Παγκόσμιο Προϋπολογισμό Ανθρακα».

Ο καπιταλισμός που τροφοδοτείται με άνθρακα, εμπλουτισμένος με τον πλούτο που κλάπηκε μέσω της αποικιοκρατίας, επέτρεψε στις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής να ενισχύσουν την ευημερία των πληθυσμών τους. Οι ακραίες ανισότητες μεταξύ του βιοτικού επιπέδου για τον μέσο Ευρωπαίο (742 εκατομμύρια άνθρωποι) και τον μέσο Ινδό (1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι) είναι τόσο έντονες, όσο ήταν πριν από έναν αιώνα. Η εξάρτηση της Κίνας, της Ινδίας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών από τον άνθρακα, είναι υψηλή, αλλά δεν έχει αυξήσει τις κατά κεφαλήν εκπομπές αυτών των χωρών πάνω από εκείνες των ΗΠΑ, όπου οι κατά κεφαλήν εκπομπές είναι σχεδόν διπλάσιες από τις αντίστοιχες της Κίνας.

Πράσινο Ταμείο

Η Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών που προέκυψε από το Ρίο, αναγνώρισε τη σημασία της αποικιοκρατίας, τη γεωγραφική απόκλιση του βιομηχανικού καπιταλισμού και την επίδρασή της στον προϋπολογισμό για τον άνθρακα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι χώρες στο Ρίο συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα. Από τη Δύση ζητήθηκε να συμβάλει ουσιαστικά στο ταμείο, το κεφάλαιο του οποίου θα χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να «ξεπεράσουν» την κοινωνική ανάπτυξη που τροφοδοτείται με άνθρακα.

Η ελπίδα ήταν ότι το ταμείο θα αντλήσει τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια μέχρι το 2020. Οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν 3 δισ. δολάρια, αλλά έδωσαν μόνο 1 δισ. Η Αυστραλία και η Ρωσία έχουν σταματήσει να συνεισφέρουν, όταν το ποσό των 100 δισ. δολαρίων θεωρείται πολύ συντηρητικό, με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας να προτείνει ότι το πραγματικό ποσό θα πρέπει να ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια.

Φορολογία

Στις αρχές Νοεμβρίου, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, μετά τη συνάντησή του με την Ενωση των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, στην Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης, δεν αναφέρθηκε ούτε στην έννοια της «κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης» ούτε στο Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα. Περιορίστηκε στο να προτείνει φορολογία στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, λήξη των τρισεκατομμυρίων δολαρίων επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα και τερματισμό της κατασκευής σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα έως το 2020.

Ωστόσο, αυτές οι τρεις προτάσεις θα χτυπήσουν άμεσα τις πηγές ενέργειας για χώρες που δεν έχουν ακόμη προμηθεύσει με ηλεκτρισμό ολόκληρους τους πληθυσμούς τους ή όπου οι λαοί τους απέχουν πολύ από τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η Νοτιοανατολική Ασία, όπου ο Γκουτέρες έκανε αυτές τις προτάσεις, προβλέπει την πλήρη ηλεκτροδότηση της περιοχής μέχρι το 2030.

Ετσι, γράφει ο Βιτζάι Πρασάντ, οι μόνες επιλογές που έχουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, αν τα προηγμένα βιομηχανικά κράτη δεν χρηματοδοτήσουν το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα, είναι ή να εγκαταλείψουν τον άνθρακα, εγκαταλείποντας και την κοινωνική ανάπτυξη για τους πληθυσμούς τους, ή να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν άνθρακα και να απειλούν τον πλανήτη.