Αδιαφορούμε για το περιβάλλον

Mη συμμόρφωση σε αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε., που συνεπάγεται πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ, ανοιχτές υποθέσεις παραβίασης του περιβαλλοντικού δικαίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κυρώσεις για περιβαλλοντικές παραβάσεις που δεν «εισπράττονται» από το κράτος, ασταμάτητες «τακτοποιήσεις» αυθαιρέτων χωρίς έλεγχο και διαφάνεια, κυβερνητική διγλωσσία αναφορικά με την εκτροπή του Αχελώου είναι μερικές μόνο από τις πτυχές της θεσμικής «ευαισθησίας» στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στη χώρα μας.

Η εικόνα αυτή, που προκύπτει από τη 13η ετήσια έκθεση «Νόμος και περιβάλλον στην Ελλάδα: Εκθεση 2017 για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» της οργάνωσης WWF, δείχνει ότι οι επιδόσεις της Ελλάδας παραμένουν πολύ φτωχές.

Για άλλη μια χρονιά, τα πρόστιμα που καλείται να πληρώσει η Ελλάδα εν μέσω κρίσης αποτελούν απόδειξη της απουσίας ουσιαστικής περιβαλλοντικής πολιτικής, καθώς και ορθής εφαρμογής της.

Δυστυχώς, η διπλή δεύτερη θέση της Ελλάδας για μη συμμόρφωση σε 5 αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε. και για 24 υποθέσεις που εκκρεμούν, λόγω παραβιάσεων του περιβαλλοντικού δικαίου της Ε.Ε., φαίνεται να παγιώνεται στον χρόνο, δημιουργώντας αρνητικές συνθήκες με σημαντική οικονομική διάσταση.

Ως τον Νοέμβριο του 2016 εκτιμάται ότι η Ελλάδα είχε πληρώσει 37,3 εκατ. ευρώ (που πρόσφατα ανήλθαν σε 40 εκατ.) σε πρόστιμα για μη συμμόρφωση με την απόφαση του ΔΕΕ για τις χωματερές.

Παράλληλα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το ποσοστό των χρημάτων που δεν εισπράττει το κράτος από επιβαλλόμενα πρόστιμα για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2015 τα πρόστιμα μόνο για την αυθαίρετη δόμηση ανέρχονταν στα 183.440.155,84 ευρώ. Από αυτά, εισπράχθηκαν μόλις 3.173.548,76 ευρώ (περίπου 1,7%).

Για παράνομη διαχείριση αποβλήτων επιβλήθηκαν κυρώσεις 122.680 ευρώ από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, 835.100 από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, 138.050 ευρώ από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και 70.600 ευρώ από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Ωστόσο, άγνωστη παραμένει η κατάληξη αυτών των αποφάσεων επιβολής κυρώσεων, καθώς στη συνέχεια πολλές από αυτές προσβάλλονται και ακυρώνονται.

Από την άλλη, το ποσοστό των πράσινων πόρων που καταλήγει στο Πράσινο Ταμείο και μπορεί ανά έτος να διοχετευτεί σε δράσεις προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος παραμένει περιορισμένο στο 2,5%.

Οι ανησυχητικές εξελίξεις της χρονιάς δεν σταματούν στους αριθμούς και στα πρόστιμα. Στο πεδίο της δασικής νομοθεσίας, η σημαντική πρόοδος που αφορά την ανάρτηση των δασικών χαρτών επισκιάζεται από τις διάφορες εξαιρέσεις και τις «οικιστικές πυκνώσεις» οι οποίες επιβραβεύουν την υποβάθμιση και την αυθαιρεσία εις βάρος του δασικού πλούτου.

Νόμιμα τα «πλοκάμια»

Τον Σεπτέμβριο, σε μια πρωτοφανή κίνηση παράκαμψης και περιφρόνησης του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου της χώρας, ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κατέθεσε τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο με την οποία νομιμοποιεί υπουργική απόφαση για τις οικιστικές πυκνώσεις που το ΣτΕ είχε σε πρώτη δίκη κρίνει αντισυνταγματική. Ετσι, μακρινά κτίρια συνδέονται με διαδρόμους «πλοκάμια», σε μια προσπάθεια να συγκεντρωθεί ο ελάχιστος αριθμός κτιρίων, ώστε να «τακτοποιηθούν» σκόρπια κτίσματα, να παρουσιαστούν ως «οικιστικές πυκνώσεις» και να εξαιρεθούν από την ανάρτηση των δασικών χαρτών.

Αλλες αξιοσημείωτες εξελίξεις που καταγράφονται στην έκθεση αφορούν:

◾ Την κύρωση της Συμφωνίας για το Πάρκο Πρεσπών, ωστόσο παραμένει σε εκκρεμότητα η θεσμική προστασία των εθνικών πάρκων.

◾ Την υιοθέτηση νέων αυστηρών ορίων εκπομπών για μεγάλες μονάδες καύσης με τη θετική ψήφο της Ελλάδας.

◾ Τη μη ενσωμάτωση της νέας οδηγίας για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί αδικαιολόγητη εξέλιξη, για την οποία η Ελλάδα έχει λάβει προειδοποιητική επιστολή από την Ε.Ε.

◾ Το άνοιγμα εκ νέου του κεφαλαίου της εκτροπής του Αχελώου που επί 23 χρόνια κρίνεται παράνομο με διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ. Στις αρχές Οκτωβρίου επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι ότι η λειτουργία του φράγματος της Μεσοχώρας αποτελεί το πρώτο βήμα για τμηματική ολοκλήρωση (σαλαμοποίηση) του έργου της εκτροπής του Αχελώου, με αφορμή την επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλία. Σε ομιλία του στο περιφερειακό συνέδριο στη Λάρισα, ο πρωθυπουργός αφενός μεν τόνισε την αντίθεση της κυβέρνησης προς το σχέδιο της εκτροπής, αφετέρου όμως άνοιξε για πρώτη φορά το κεφάλαιο της ολοκλήρωσης και λειτουργίας ως υδροηλεκτρικού του φράγματος της Συκιάς.

◾ Το σοβαρό έλλειμμα διαφάνειας που χαρακτηρίζει το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, που εξακολουθεί να αρνείται την πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες. Εκτός λειτουργίας παραμένει ουσιαστικά το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο το οποίο αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο περιβαλλοντικής διαφάνειας.

◾ Τα σημαντικά προβλήματα που εντοπίζονται αναφορικά με τη νομοθεσία για τον αιγιαλό, αλλά και αναφορικά με την ανάγκη για βιώσιμη αλιεία. Θετική χαρακτηρίζεται η δημιουργία του ηλεκτρονικού «ευρετηρίου αιγιαλών», το οποίο όμως ακόμα δεν είναι πλήρες.

Μια πολιτική ματιά στην κλιματική αλλαγή

Τις σύγχρονες προεκτάσεις της κλιματικής αλλαγής θίγει η εκδήλωση «Κλιματική Αλλαγή, Ηθική και Δημοκρατία», που διοργανώνει αύριο στις 7 το απόγευμα στο Πολύκεντρο Νεολαίας του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης το «Συμπόσιο Πολιτισμού» με ομιλητή τον επίκουρο καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Κωνσταντίνο Κουκουζέλη.

Θα συζητηθούν θέματα όπως το φαινόμενο της ερημοποίησης, η ρύπανση των ωκεανών και η μόλυνση ολόκληρων περιοχών που μεταβάλλουν σταδιακά τη Γη σε μια πλανητική σκηνή αρχαίας τραγωδίας.

«Το θέμα είναι πρωτίστως πολιτικό και απαιτεί την ευθύνη των πολιτών και την αναβάθμιση της δημοκρατίας μαζί με την ατομική και συλλογική ηθική.

Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο που ήρθε για να μείνει, όχι γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, αλλά επειδή η οπτική υπό την οποία αρχίζουμε να βλέπουμε τα πράγματα θα είναι θεμελιώδης για την αυτοσυνειδησία μας ως ανθρωπίνων όντων», επισημαίνουν οι διοργανωτές, οι οποίοι δεν θα μείνουν μόνο στην επισήμανση των αιτιών του φαινομένου, αλλά θα αναλύσουν τα στοιχεία που αυτό αποκαλύπτει για την κοινή μας ζωή.