Το «για Κ.ΑΛ.Ο.» της «Εφ.Συν.» αφιερώνει τις σελίδες του στις «Πόλεις και τα Κοινά», επιχειρώντας να απαντήσει σε όψεις του σύνθετου ερωτήματος «Τι πόλη θέλουμε;» - πέρα από τα στενά όρια της προεκλογικής κούρσας.
Παρουσιάζοντας και δίνοντας τον λόγο σε τοπικά κινήματα, από τον κόσμο και την Ελλάδα, θα μιλήσουμε για την «Πόλη Αλλιώς» σε 4 θεματικές ενότητες που θα ακολουθήσουν: Η κατοικήσιμη πόλη και το δικαίωμα στη στέγη· η πόλη που φροντίζει και η πόλη-καταφύγιο· η δημοκρατική πόλη και τα εργαλεία συμμετοχής· η πόλη που συνεργάζεται και η σχέση της με την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία.
Ο διάλογος «Πόλεις και Κοινά» δεν λήγει στις 26 Μαΐου, με την απομάκρυνση από την κάλπη, αλλά συνεχίζεται, όπως οι αγώνες των ανθρώπων για πόλεις και ζωές αξιοβίωτες.
Η πόλη αλλιώς
Της Χαράς Κούκη*
Ο όρος municipalism δεν μεταφράζεται εύκολα στα ελληνικά. Μέσα από έννοιες όπως «ελευθεριακός κοινοτισμός» ή «δημοτισμός» αναφερόμαστε στην κίνηση ομάδων από τα κάτω που σε διάφορες περιοχές ανά τον κόσμο αποφασίζουν να πάρουν στα χέρια τους τη διακυβέρνηση του τόπου τους.
Σκοπός αυτών των πρωτοβουλιών δεν είναι απλώς να εφαρμόσουν μια σειρά από προοδευτικές ιδέες σε μία μικρή κλίμακα, αλλά να αλλάξει συνολικά ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η πολιτική και αποφασίζονται τα πράγματα.
Αυτή η ιδέα, που τις περισσότερες φορές αναδύεται μέσα από τα ίδια τα κινήματα, υποστηρίζει ότι μέσα από την αποκέντρωση της εξουσίας, την άμεση δημοκρατία, την αλληλεγγύη, την αυτοδιαχείριση και την εγγύτητα, οι γειτονιές και οι κοινότητες των πόλεων μπορούν να αναμετρηθούν σε τοπικό επίπεδο με παγκόσμια προβλήματα, όπως η στέγαση, οι ανισότητες, κλιματική αλλαγή ή η μετανάστευση.
Μόνο αν αλλάξουν οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, νιώσουν όλοι συνυπεύθυνοι για τον τόπο στον οποίο κατοικούν, και από κοινού σχεδιάσουν λύσεις στα προβλήματά τους και προτάσεις για τα όνειρά τους μπορεί να βρεθεί διέξοδος στο τέλμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Η ιδέα της πόλης που στέκεται αυτόνομη απέναντι στο κράτος μπορεί να αφορά ομάδες που διεκδικούν τη διακυβέρνηση ενός χωριού, μιας πόλης ή μιας περιοχής, άλλες που να είναι ενεργές χωρίς να εμπλέκονται στο εκλογικό παιχνίδι ή ακόμα και πρακτικές ή πρωτοβουλίες ομάδων και κινημάτων πόλης.
Παρ’ όλες τις διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει αυτή η ιδέα σήμερα χτίζεται στη βάση κοινών παραδοχών:
● η ριζοσπαστική δημοκρατική συμμετοχή όλων δεν είναι απλώς το μέσο για να επιτευχθεί ο στόχος, αλλά ο ίδιος ο στόχος- συνεχώς αναδιαμορφώνονται (ψηφιακά) εργαλεία και μεθοδολογίες μέσα από τα οποία μαθαίνουν εκ νέου οι ομάδες να συζητούν, να αποφασίζουν και να οργανώνονται·
● αυτό γίνεται εφικτό μέσα από τη θηλυκοποίηση της πολιτικής, που δεν αναφέρεται απλά στη συμπερίληψη περισσότερων γυναικών σε πολιτικά όργανα, αλλά στον ριζικό μετασχηματισμό της, έτσι ώστε οι πόλεις να γίνουν χώροι που ακούνε, συμπεριλαμβάνουν και φροντίζουν·
● κεντρική προτεραιότητα στην καθημερινότητα της πόλης γίνεται η προστασία και η βιωσιμότητα του φυσικού περιβάλλοντος.
Η πολιτική της δράσης
Σημασία έχουν οι συγκεκριμένες λύσεις σε τοπικά, καθημερινά προβλήματα που διαμορφώνουν την εξής ατζέντα:
● «επαναδημοτικοποίηση» και εκδημοκρατισμός βασικών υπηρεσιών (νερό, ηλεκτρικό, ενέργεια, φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων)
● προσιτή και προσβάσιμη μετακίνηση μέσα στην πόλη, βελτίωση της ποιότητας των μέσων μαζικής μεταφοράς, μείωση της ρύπανσης, ζώνες για πεζούς και ποδηλάτες
● πολιτικές για τη στέγαση, προώθηση κοινωνικής κατοικίας, προστασία από τη μαζική τουριστικοποίηση και τον «εξευγενισμό»
● ανοιχτοί, ελεύθεροι δημόσιοι χώροι και συλλογική διαχείριση των πόρων της πόλης
● μάχη ενάντια στη διαφθορά και διαφάνεια στην άσκηση πολιτικής μέσα από ανοιχτές διαδικασίες χρηματοδότησης και κώδικες ηθικής
● πολιτικές για την Κ.ΑΛ.Ο., την τοπική επιχειρηματικότητα, την εύρεση εργασίας και την προστασία των εργασιακών συνθηκών
Τη στιγμή που ξενοφοβικές και αυταρχικές κυβερνήσεις βρίσκονται σε άνοδο ανά τον κόσμο, η αλλαγή δεν θα έρθει αν ψηφίσουμε κάποιον «σχετικά προοδευτικό» ή «λιγότερο κακό» από κάποιον άλλον: οι «πόλεις χωρίς φόβο» υποστηρίζουν ότι η λύση βρίσκεται δίπλα μας.
Στόχος τους είναι να εμπλακεί ο καθένας και η καθεμιά στις γειτονιές και στις κοινότητες με τις γνώσεις, τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους σε συλλογικές πρακτικές και διαδικασίες, σε σχέσεις αμεσότητας, που σταδιακά θα κάνουν τις πόλεις μας πόλεις δημοκρατίας και φροντίδας, πόλεις-καταφύγιο και τόπους στους οποίους αξίζει να ζούμε.
Αυτή είναι μια περιπέτεια με μικρές νίκες, αλλά και μεγάλες ήττες, με προβλήματα, αντιφάσεις και καθυστερήσεις, αλλά την ίδια στιγμή είναι μια περιπέτεια ζωντανή που φτιάχνεται από ανθρώπους, από κοινού.
Προς τις πόλεις που μας αξίζουν
Τα παραδείγματα πολλά, από την Παρισινή Κομμούνα ώς τους Ζαπατίστας στην Τσιάπας του Μεξικού. Αλλά και πιο κοντά σε μας, στην Ισπανία, ορισμένες συνελεύσεις πλατειών και κινήματα για τη στέγη εξελίχθηκαν σε plataformas municipalistas: συμμετέχοντας για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές το 2015, ομάδες πολιτών υποστήριξαν ότι οι πόλεις μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στην πολιτική και μέσα από δημοκρατικές και συμμετοχικές διαδικασίες να σπάσουν τον δικομματισμό και να σταθούν ενάντια στην υποβάθμιση της καθημερινότητας που φέρνουν εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
Αρχή αυτού του κινήματος, που με αφετηρία την Ισπανία έγινε παγκόσμιο, είναι η αναγνώριση μεταναστών και προσφύγων ως ισότιμων μελών μιας τέτοιας κοινότητας και η διεθνής σύνδεση τοπικών πρωτοβουλιών.
● Στη Βαρκελώνη, η πλατφόρμα Barcelona en Comú, που προήλθε από τα κινήματα ενάντια στη λιτότητα και τις εξώσεις, κέρδισε τις εκλογές του 2015 δοκιμάζοντας ένα συμμετοχικό μοντέλο διακυβέρνησης. Εκτοτε, μεταξύ άλλων, επαναδημοτικοποιήθηκαν βρεφονηπιακοί σταθμοί και ΚΑΠΗ, δημιουργήθηκε η πρώτη δημοτική επιχείρηση ενέργειας, επιβλήθηκε πρόστιμο στην Airbnb.
● Στο Σεγιάν της Γαλλίας, η Autrement pour Saillans, μια πλατφόρμα πολιτών και κατοίκων του χωριού Σεγιάν (1.200 κάτοικοι) κέρδισε τις εκλογές του 2014, επιβάλλοντας πρόγραμμα συλλογικής και συμμετοχικής διακυβέρνησης.
● Στο Φρομ της Αγγλίας, μια πόλη 26.000 κατοίκων, η ομάδα πολιτών Independents for Frome, το 2011 κέρδισε 10, και το 2017 και τις 17 έδρες στο δημοτικό συμβούλιο, αμφισβητώντας την κρατική πολιτική και επινοώντας εκ νέου την τοπική αυτοδιοίκηση με σκοπό τη συμμετοχή όλων των κατοίκων σε αυτή.
● Στη Νάπολη της Ιταλίας, η Massa Crítica είναι ένα σύνολο ανθρώπων, συλλογικοτήτων, συνελεύσεων, κοινωνικών κέντρων και συνεταιρισμών που από το 2014 παρεμβαίνει δυναμικά στην αυτοδιοίκηση με σκοπό μια ριζοσπαστική πολιτική πλατφόρμα για τα κοινά στην πόλη.
● Στο Τζάκσον του Μισισίπι, το Cooperation Jackson αποτελεί ένα δίκτυο συνεταιρισμών και πρωτοβουλιών της Κ.ΑΛ.Ο., με ρίζες στους αγώνες των μαύρων στον αμερικανικό Νότο, και σκοπό την αυτοδιαχείριση υποβαθμισμένων afroamerican και latino εργατικών κοινοτήτων και με οργανική σύνδεση με τους ριζοσπαστικούς δημάρχους από το 2013 και μετά.
● Στη Ροζάβα της Βόρειας Συρίας οι Κούρδοι του Κόμματος Δημοκρατικής Ενωσης (PYD), εν καιρώ πολέμου, έχουν μετατρέψει την περιοχή σε τόπο κοινωνικής επανάστασης όπου δοκιμάζεται μία ριζοσπαστική συλλογική διαχείριση του τόπου στη βάση του φεμινισμού, της οικολογίας, της συλλογικότητας σε συνδυασμό με την ατομική ελευθερία.
● Στο Ροσάριο της Αργεντινής η Ciudad Futura, αποτελεί πολιτική έκφραση κινημάτων πόλης για την πρόσβαση στη γη και τη στέγη, και ενάντια στη βία και το ναρκεμπόριο, με δίκτυα τροφής, σχολεία και συνεταιρισμούς. Αυτή η πρωτοβουλία νέων εξέλεξε 3 δημοτικούς συμβούλους με σκοπό τη σύνδεση με αυτοοργανωμένα εγχειρήματα.
● Στο Μπέλο Οριζόντε της Βραζιλίας, στο σχήμα "Miutas pela Cidade que Queremos", : (Πολλές για την πόλη που θέλουμε), μετέχουν, όπως σημειώνουν, «ακτιβιστές που αγωνίζονται για την στέγαση και την κινητικότητα, ιθαγενείς, γυναίκες, μαύροι, άστεγοι, τρανσέξουαλ, ομοφυλόφιλοι, νέοι, αγωνιζόμαστε για το δημόσιο χώρο και χώρους πρασίνου, για τα δικαιώματα των ζώων, για τα δικαιώματα των εργαζομένων, για τον πολιτισμό. Προερχόμενες από τους δρόμους, τους αγώνες και τις συλλογικότητες, συναντηθήκαμε για να πούμε ότι είμαστε πολλές, είμαστε η πλειοψηφία του πληθυσμού και ότι ήρθε η ώρα να καταλάβουμε και τη θεσμική πολιτική». Αυτό το αντιρατσιστικό φεμινιστικό κίνημα κέρδισε τo 2016 την παρουσία του στο δημοτικό συμβούλιο.
*Ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Durham, διδάσκουσα στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και μέλος του Open Lab Athens
Με πρωταγωνιστές τους πολίτες
«Δυστυχώς στην Ελλάδα η αυτοδιοίκηση θεωρείται μακρύ χέρι του κράτους, πεδίο για ρουσφέτια και πελατειακές σχέσεις»... «Δυστυχώς η αυτοδιαχείριση σκοντάφτει στα ασφυκτικά δημοσιονομικά πλαίσια και στον συγκεντρωτικό έλεγχο που επιβάλλουν ο “Καλλικράτης” και τώρα ο “Κλεισθένης”»... «Δυστυχώς η εκχώρηση δημοτικών λειτουργιών και υποδομών σε ιδιώτες γίνεται πεδίο για διασπάθιση δημόσιου χρήματος και υφαρπαγή των κοινών πόρων»... «Δυστυχώς οι φράσεις “συμμετοχική δημοκρατία” και “συμμετοχικές πλατφόρμες” έχουν γίνει προεκλογική καραμέλα από αυτοδιοικητικούς, χωρίς να εφαρμόζονται»...
Αυτά ήταν κάποια από τα -δικαιολογημένα- παράπονα που συγκέντρωσε η «Εφ.Συν.» σε πρόσφατη συζήτηση με θέμα «Τοπική Αυτοδιοίκηση και αυτοδιαχείριση», με αφορμή το ομώνυμο βιβλίο του Δημήτρη Κατσορίδα.
Και όμως, οι πολίτες επαναδιεκδικούν το αυθεντικό νόημα της λέξης αυτο-διοίκηση. Το δικαίωμα όχι απλώς να επιλέγουμε τον καλύτερο διαχειριστή μια φορά στα πέντε χρόνια, αλλά να συν-διαχειριζόμαστε από κοινού όσα αφορούν τις ζωές μας, τις πόλεις, τις κοινότητές μας.
Μπορεί ο όρος «αυτοδιοικητικός κοινοτισμός» να μοιάζει ουτοπία στη νεοελληνική πραγματικότητα, όμως, παρά τα υπαρκτά εμπόδια, υπάρχουν πραγματικές κινήσεις, πραγματικών ανθρώπων, στις πόλεις και στην ύπαιθρο, που συνειδητά ή μη τον προσεγγίζουν στην πράξη.
Δύο από αυτές τις κινήσεις, σε Βόλο και Θεσσαλονίκη, αυτοπαρουσιάζονται σήμερα στην «Εφ.Συν.».
Η Θεσσαλονίκη από, με και για τους πολίτες
Το δημοτικό σχήμα «Η Πόλη Ανάποδα» ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2019 μέσα από μια σειρά ανοιχτών συνελεύσεων και αποτελεί μια από τα κάτω προσπάθεια συσπείρωσης του ριζοσπαστικού αριστερού φάσματος στη Θεσσαλονίκη.
Με τη συμμετοχή εννέα οργανώσεων της Αριστεράς αλλά και ανθρώπων των κινημάτων πόλης, των δικαιωμάτων, της οικολογίας, το σχήμα έχει ως στόχο την ανατροπή των υπαρχόντων μοντέλων εκπροσώπησης στην αυτοδιοίκηση. Για να υποδείξει τον συλλογικό του χαρακτήρα, το σχήμα επέλεξε να εκπροσωπείται όχι από έναν επικεφαλής, αλλά από μια ομάδα συλλογικής εκπροσώπησης πέντε νέων ανθρώπων που συνοψίζουν τα κοινωνικά αιτήματα και τις ταυτότητες που υπερασπίζεται το σχήμα.
Θέτοντας 10 άξονες δράσεων προτεραιότητας, «Η Πόλη Ανάποδα» αγωνίζεται με τους φτωχούς για τους φτωχούς, υπερασπίζεται το δικαίωμα όλων στη στέγαση και στην πρόσβαση στα βασικά αγαθά (νερό, ρεύμα, διατροφή), υπερασπίζεται τα κοινά αγαθά και τον δημόσιο χώρο, στέκεται απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις, παλεύει για περιβαλλοντική δικαιοσύνη.
Το σχήμα αγωνίζεται για το δικαίωμα στη σταθερή και μόνιμη εργασία και απαιτεί από τον δήμο την άμεση άρση συνεργασιών με μεγαλοϊδιώτες που διαχειρίζονται εργασιακές «γαλέρες». Ακόμα ένα σημαντικό επίδικο για τη Θεσσαλονίκη είναι η προστασία και αύξηση των ελεύθερων χώρων πρασίνου, ενάντια στις λογικές φαραωνικών αναπτυξιακών επενδύσεων που κατακερματίζουν τον αστικό ιστό και επιβαρύνουν την καθημερινότητα των πολλών.
«Η Πόλη Ανάποδα» αγωνίζεται για την ένταξη των περιθωριοποιημένων ομάδων στη ζωή της πόλης, για την ορατότητα και εκπροσώπηση της ΛΟΑΔΚΙ κοινότητας, την κανονικότητα στην καθημερινότητα των ΑμεΑ, την κοινωνική εξίσωση των μεταναστών και των προσφύγων, την υποστήριξη των τοξικοεξαρτημένων ατόμων.
Απέναντι σε ρητορικές μίσους, φασιστικές πρακτικές, σεξιστικές διακρίσεις και ομοφοβία, «Η Πόλη Ανάποδα» υπερασπίζεται το δικαίωμα στη διαφορετικότητα και απαρτίζεται από αγωνιστές και αγωνίστριες από όλο το φάσμα των κοινωνικών διεκδικήσεων, δίνοντας έμφαση στη γυναικεία εκπροσώπηση, που τόσο λείπει από τα κοινά.
Δημοτικό Σχήμα «Η Πόλη Ανάποδα»
Ο Βόλος των ενεργών πολιτών και των τοπικών κινημάτων
Τα τελευταία χρόνια στην πόλη του Βόλου έχει αναπτυχθεί αξιοσημείωτη κινηματική δραστηριότητα απέναντι σε μια φασίζουσα δημοτική αρχή και στην επέλαση των ιδιωτικών συμφερόντων, με τη στήριξη της κεντρικής κυβέρνησης. Ζητήματα όπως το νερό, η αντιμετώπιση της φασιστικής απειλής, η υπεράσπιση της δημοκρατίας στον χώρο του Δημοτικού Συμβουλίου, οι ελεύθεροι χώροι πρασίνου και η καύση σκουπιδιών «γέννησαν» νέες συλλογικότητες που κινητοποίησαν μαζικά ανθρώπους και πέτυχαν νίκες.
Απέναντι στην προσπάθεια της Δημοτικής Αρχής Μπέου να εκχωρήσει τη λειτουργία του Βιολογικού Καθαρισμού σε ιδιωτική εταιρεία και μετά από συνεχή περιστατικά ρύπανσης του Παγασητικού από ανεπεξέργαστα λύματα, δημιουργήθηκε η Συμμαχία για το Νερό (Φεβρουάριος 2017).
Με μαζικές συγκεντρώσεις στις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, εκδηλώσεις ενημέρωσης, ακτιβιστικές ενέργειες, μαζί με τους εργαζόμενους της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑΜΒ), η Συμμαχία συνέβαλε αποφασιστικά στο να αποτραπεί η ιδιωτικοποίηση. Στη συνέχεια το κίνημα για το νερό ήρθε αντιμέτωπο με την προσπάθεια του Μπέου να βάλει λουκέτο στη ΔΕΥΑΜΒ (Αύγουστος 2018). Οι πολίτες αντιμετώπισαν τις ύβρεις και τους «φουσκωτούς» της Δημοτικής Αρχής αλλά και την αστυνομική καταστολή.
Παράλληλα, η άδεια που έδωσε η κυβέρνηση στην ΑΓΕΤ Lafarge να καίει εκατοντάδες χιλιάδες τόνους σκουπιδιών (RDF, SRF, πλαστικά κ.λπ.) τον χρόνο έχει προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις. Η Επιτροπή Αγώνα Πολιτών, που δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2018, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην έγκυρη ενημέρωση και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας: εκδηλώσεις με επιστήμονες από το εξωτερικό, προβολές ντοκιμαντέρ, διαρκείς οχλήσεις στις υπηρεσίες της Περιφέρειας, διαμαρτυρίες έξω από το εργοστάσιο, με αποκορύφωμα δύο από τα μαζικότερα συλλαλητήρια στην πρόσφατη ιστορία του Βόλου. Στις 5 Μαΐου 2018 και στις 16 Μαρτίου 2019, πολλές χιλιάδες πολίτες κατέκλυσαν τους δρόμους διεκδικώντας καθαρό αέρα και περιβάλλον.
Τα τοπικά αυτά κινήματα έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στη συνείδηση των πολιτών του Βόλου και στην ιστορία της πόλης. Το στοίχημα τώρα είναι να περάσουν στο επόμενο επίπεδο, να συγκροτηθούν πολιτικά και οργανωτικά ώστε οι ίδιοι οι πολίτες να αναλάβουν την τύχη της πόλης στα χέρια τους.
Νίκος Κανελλής, απερχόμενος δημοτικός σύμβουλος, μέλος της Συμμαχίας για το Νερό και της Επιτροπής Αγώνα Πολιτών ενάντια στην καύση σκουπιδιών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας