Ο πληθωρισμός μειώνεται, τα τρόφιμα... απογειώνονται

Αναλυτής αγοράς, ιδρυτής της εταιρείας Νετρίνο, πρώην γενικός γραμματέας Καταναλωτή

Δυστυχώς το κλίμα των ανατιμήσεων σε τρόφιμα και βασικά αγαθά δεν φαίνεται να αντιστρέφεται άμεσα. Ενας από τους λόγους είναι ότι χάθηκε το στοίχημα του ελέγχου του πληθωρισμού με έγκαιρες παρεμβάσεις στις δομικές αιτίες του.

Οι αυξήσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που προηγήθηκαν επηρεάζουν όλο τον κύκλο της παραγωγής και διαχέονται αλυσιδωτά σε όλα τα καταναλωτικά προϊόντα. Π.χ. αν αυξηθεί παρά πολύ η τιμή στο πλαστικό συσκευασίας, η αγορά θα στραφεί στο χαρτί, το οποίο επίσης ανατιμήθηκε πάρα πολύ, 40%-50%. Αυτό δεν δικαιολογείται μόνο από τον πόλεμο στην Ουκρανία - κάποιοι παράγοντες των ανατιμήσεων είναι και κερδοσκοπικοί.

Ο υπερδιπλάσιος πληθωρισμός στα τρόφιμα τον Φεβρουάριο, στο 14,8% έναντι 6,2% του Γενικού Δείκτη Τιμών, οφείλεται και στο γεγονός ότι ενσωματώνονται τώρα αυξήσεις που δεν είχαν περάσει νωρίτερα στην αγορά.

Στο τέλος της χρονιάς πολλές εταιρείες ετοίμασαν τιμοκαταλόγους που συμπεριέλαβαν τις αυξήσεις αυτές και προεξόφλησαν και αυτές που αναμένουν ότι θα συμβούν. Ομως όταν ένας προμηθευτής προτείνει μια τιμή, δεν σημαίνει ότι είναι και η τελική. Δοκιμάζει την αγορά και προχωρά σε διορθώσεις ανάλογα. Δεν μπορούμε να περιμένουμε αποκλιμάκωση σύντομα, αλλά αν μειωθεί κι άλλο η ζήτηση, όπως ήδη συμβαίνει λόγω της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος, πιθανόν να υπάρξει σχετική υποχώρηση των τιμών.

Από την άλλη, η μείωση της κατανάλωσης οδηγεί σε μείωση παραγωγής, με αποτέλεσμα τα προϊόντα που τελικά διατίθενται να επιβαρύνονται αναλογικά με μεγαλύτερο λειτουργικό κόστος.

Γεώργιος Μπάλτας

Καθηγητής, διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών, Τμήμα Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα και στα τυποποιημένα καταναλωτικά αγαθά, σε επίπεδα υψηλότερα από τον γενικό δείκτη τιμών, είναι ένα μόνιμο φαινόμενο τους τελευταίους μήνες. Είναι ίσως χρήσιμο να υπενθυμίσουμε πως όταν λέμε ότι ο πληθωρισμός υποχώρησε δεν σημαίνει ότι οι τιμές στο ράφι θα αποκλιμακωθούν.

Για να υποχωρήσουν οι τιμές πρέπει να υπάρξει διαδικασία υποτίμησης των προϊόντων και αυτό είναι δύσκολο να συμβεί. Ενα άλλο θέμα είναι οι χρονικές καθυστερήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Μπορεί για παράδειγμα μια προγενέστερη άνοδος του κόστους παραγωγής να φανεί με καθυστέρηση στις τιμές λιανικής. Στα τρόφιμα και τα τυποποιημένα προϊόντα, διάφοροι παράγοντες οδήγησαν σε μεγαλύτερη αύξηση από τον μέσο πληθωρισμό. Για παράδειγμα, στα αρτοσκευάσματα συντέλεσαν η αύξηση του ενεργειακού κόστους και οι ανατιμήσεις των πρώτων υλών (άλευρα, ηλιέλαια) μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Επιπλέον, τα τρόφιμα και τα τυποποιημένα καταναλωτικά προϊόντα είναι απαραίτητα για την καθημερινή διαβίωση και η ζήτησή τους είναι αρκετά ανελαστική σε σύγκριση με άλλες κατηγορίες αγαθών. Αυτό δυστυχώς διευκολύνει τις ανατιμήσεις. Είναι βέβαια ένα διεθνές φαινόμενο και ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που αφορά όλες τις χώρες που έχουν πληθωριστική κρίση.

Στην Ελλάδα, εάν μειωθεί ο ΦΠΑ στα καταναλωτικά προϊόντα, αναπόφευκτα ένα μέρος της μείωσης θα περάσει στη λιανική τιμή. Το ζήτημα όμως είναι πως η μείωση του ΦΠΑ, εφόσον γινόταν, θα περνούσε όλη στον καταναλωτή. Αυτό χρειάζεται σωστό συντονισμό, καλή πίστη και αξιοπιστία από όλους τους εμπλεκόμενους και ένα αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου.

Κωνσταντίνος Μαχαίρας

Στρατηγικός αναλυτής λιανεμπορίου

Ενας από τους λόγους που οι τιμές στα τρόφιμα «αρνούνται» να πέσουν είναι ότι οι αυξήσεις στις πρώτες ύλες των προϊόντων μπήκαν κλιμακωτά.

Επί τουλάχιστον έναν χρόνο τα ενεργειακά κόστη στη βιομηχανία και στο λιανεμπόριο ήταν στα ύψη, αυτό σταδιακά πέρασε στην παραγωγή, έγιναν ανατιμήσεις από την πλευρά των προμηθευτών και έφεραν τις αυξήσεις τιμών στη λιανική.

Είναι μια διαδικασία που πήρε περίπου 14-16 μήνες και δεν ξεκίνησε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι πρώτες ανατιμήσεις στην ενέργεια ξεκίνησαν το 2021, ενώ με τον πόλεμο εκτοξεύθηκαν τιμές σε πρώτες ύλες, όπως οι ζωοτροφές και τα φυτοφάρμακα. Γι’ αυτό σήμερα οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρούνται στα φρέσκα τρόφιμα. Θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος για να επιστρέψουμε σε μια «κανονικότητα» στις τιμές.

Ο πληθωρισμός στα τρόφιμα αυξήθηκε αθροιστικά σε βάθος διετίας περίπου κατά 20%. Αυτό δεν μπορεί να αντιστραφεί σε λίγους μήνες. Πρέπει να μεσολαβήσει μια περίοδος ομαλότητας, να λειτουργήσει η ανταγωνιστικότητα στην αγορά, ώς το πρώτο εξάμηνο του 2024 να υπάρξει σταθερότητα στις τιμές και στο τέλος του 2024 να αρχίσουν οι προωθητικές ενέργειες της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων λιανεμπορίου να δρουν «απορροφητικά» των αυξήσεων.

Η ασφάλεια στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας Καταναλωτή

Το δυστύχημα των Τεμπών ρίχνει βαριά τη σκιά του στη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή. «Πόσο μετράει η ασφάλειά μας για τους αρμόδιους;» αναρωτιέται η ΕΚΠΟΙΖΩ, παρουσιάζοντας μια δέσμη 15 μέτρων που οφείλει να λάβει άμεσα η πολιτεία πριν συμβεί το επόμενο... προδιαγεγραμμένο έγκλημα (βλ.www.ekpoizo.gr). «Μέρα διαμαρτυρίας και όχι γιορτής» είναι η σημερινή για το Ινστιτούτο Καταναλωτή, που θυμίζει ότι «κάθε μέρα βαθαίνει η κρίση στην τσέπη και στο πορτοφόλι μας, μέχρι τις 10 του επόμενου μήνα δεν υπάρχουν πλέον χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας αλλά κέρματα και ψιλά για τις υπόλοιπες μέρες του μήνα».