Βιώσιμες λύσεις για τα «κόκκινα» δάνεια

Υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και αποτελεσματικές πολιτικές για τα επόμενα τουλάχιστον 3-4 χρόνια θα χρειαστεί η ελληνική οικονομία για να μειώσει τον τεράστιο όγκο των προβληματικών δανείων.

Οι πρωτοβουλίες των τραπεζών (πωλήσεις, τιτλοποιήσεις δανείων κ.λπ.) και τα σχέδια δημιουργίας εταιρειών ειδικού σκοπού από το υπουργείο Οικονομικών (πρόταση ΤΧΣ) και από την Τράπεζα της Ελλάδος μπορεί να «καθαρίζουν» τους ισολογισμούς των τραπεζών, όχι όμως και τα «βιβλία» νοικοκυριών και επιχειρήσεων που χρειάζονται συγκεκριμένες πολιτικές για να απαλλαγούν από το δυσβάσταχτο βάρος της υπερχρέωσης.

Πολιτικές όπως το νέο πλαίσιο για την πρώτη κατοικία που αφορά στεγαστικά αλλά και επιχειρηματικά δάνεια και προωθεί την ενεργητική διαχείρισή τους, καθώς προβλέπει βιώσιμες λύσεις (επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής, «κούρεμα» οφειλής, χαμηλότερο επιτόκιο), αλλά και επιδότηση της δόσης από το Δημόσιο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τις δύο πρώτες ημέρες λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας κατατέθηκαν 3.244 αιτήσεις. Εκτιμάται ότι με το νέο πλαίσιο περί τα 11 δισ. ευρώ «κόκκινα» δάνεια θα γίνουν και πάλι ενήμερα, ενισχύοντας τη συνολική προσπάθεια των τραπεζών για μείωση των προβληματικών χαρτοφυλακίων.

Διαχρονικές ευθύνες

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Μάρτιος 2019), ο λόγος των Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων (NPEs) προς το σύνολο των δανείων παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο (45,2%), την ώρα που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος διαμορφώθηκε στο 3,2%.

Ειδικότερα, τα ΝPEs διαμορφώθηκαν στα 80 δισ. ευρώ, μειωμένα κατά περίπου 1,8 δισ. ευρώ συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου 2018 και κατά περίπου 27,2 δισ. ευρώ έναντι του Μαρτίου 2016, οπότε είχε καταγραφεί και το υψηλότερο επίπεδό τους.

Στο πλαίσιο της πολιτικής αντιπαράθεσης επιχειρείται κατά καιρούς να εμφανίζεται ως πρόβλημα της τελευταίας τετραετίας το ζήτημα των «κόκκινων» δανείων, να διαστρεβλώνεται η πραγματικότητα, να ξεχνιούνται οι διαχρονικές ευθύνες πολιτικών και τραπεζικών διοικήσεων, αλλά και να αποκρύπτονται «τεχνηέντως» συγκεκριμένα δεδομένα με κυριότερο ότι οι τράπεζες εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος, τα σχέδια μείωσης των «κόκκινων» δανείων έχουν την έγκριση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της ΕΚΤ και είναι δεσμευτικά.

● Το 2007 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αντιπροσώπευαν το 7,5% του συνόλου του δανείων, ήτοι 10,2 δισ. ευρώ. Μέχρι το 2014 έφτασαν το 38%, που σημαίνει ότι 80 δισ. ευρώ ήταν «κόκκινα» -δηλαδή μη εξυπηρετούμενα για περισσότερο από 90 ημέρες- και συνεχώς αυξάνονταν.

Ωστόσο το 2015 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διεύρυνε τον ορισμό των προβληματικών δανείων και περιέλαβε και αυτά που ήταν αβέβαιης είσπραξης, αυτά δηλαδή που βρίσκονταν στην «επικίνδυνη ζώνη» και οι δανειολήπτες τα εξυπηρετούσαν μετά κόπων και βασάνων (Νon Performing Exposures – NPEs).

Ετσι, στο πρώτο τρίμηνο του 2015 τα NPEs αυξήθηκαν κατά 1% φτάνοντας στο 40,8% του συνόλου των δανείων, δηλαδή λίγο πάνω από τα 100 δισ. ευρώ.

● Στις πρώτες ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών (2012-2013) όταν τα «κόκκινα» δάνεια ήταν ήδη σε υψηλά επίπεδα, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για τη μείωσή τους. Αυτό συνέβη στην ανακεφαλαιοποίηση του 2015, ώστε να εκμηδενιστεί η πιθανότητα νέας ανακεφαλαιοποίησης στο μέλλον.

Μεταξύ άλλων προβλέφθηκε η συνεχής αξιολόγηση των τραπεζικών διοικήσεων σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του προβλήματος των Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων και για πρώτη φορά επισημάνθηκε η αναγκαιότητα να παρακολουθείται στενά η πορεία των επιχειρησιακών σχεδίων των τραπεζών από το ΤΧΣ και την ΤτΕ.

● Η σύγκριση της Ελλάδα με άλλες χώρες (π.χ. Κύπρο, Ιταλία) είναι έωλη και εκ του πονηρού. Η χώρα μας είναι η μοναδική στην Ε.Ε. της οποίας το ΑΕΠ συρρικνώθηκε από το 2010 και μετά και το ποσοστό ανεργίας άγγιξε το 30%. Το ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε σχεδόν κατά 25% τα χρόνια της κρίσης και χιλιάδες δανειολήπτες είδαν το διαθέσιμο εισόδημά τους να μειώνεται δραματικά, ακόμα και να μηδενίζεται.

Και την ίδια στιγμή οι τράπεζες -που φέρουν μεγάλη ευθύνη για τον υπερδανεισμό τις εποχές των παχιών αγελάδων- επιδείκνυαν άρνηση να ρυθμίσουν προβληματικά δάνεια και όταν το έκαναν, οι… λύσεις αποδεικνύονταν μη βιώσιμες.

Δάνεια επιχειρήσεων

Με τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό (Ν. 4469/2017) η Ελλάδα υιοθέτησε ένα σύγχρονο πλαίσιο που επιτρέπει σε επιχειρήσεις κάθε μεγέθους, ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες να ρυθμίσουν όλα τα χρέη τους (τράπεζες, Δημόσιο, προμηθευτές) βάσει των πραγματικών δυνατοτήτων τους.

Ταυτόχρονα η ρύθμιση των 120 δόσεων σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία θα δώσει τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα να ρυθμίσουν συσσωρευμένα χρέη και να επιστρέψουν στην κανονικότητα.

Παράλληλα εκσυγχρονίστηκαν το Πτωχευτικό Δίκαιο (ειδικά η διαδικασία της εξυγίανσης) και ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας δίνοντας προτεραιότητα στους εργαζόμενους σε περίπτωση πτώχευσης.

Τα παραπάνω αντικατέστησαν το απαρχαιωμένο Πτωχευτικό Δίκαιο, τον αναποτελεσματικό νόμο Δένδια (Ν.4307/2014) μέσω του οποίου μόλις 3 επιχειρήσεις κατάφεραν να ρυθμίσουν τα τραπεζικά χρέη τους και μάλιστα χωρίς παράλληλη ρύθμιση των χρεών προς το Δημόσιο, που «έδινε» 12-24 δόσεις ανεξάρτητα από την ικανότητα αποπληρωμής της επιχείρησης.

Δάνεια νοικοκυριών

Tο νέο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας που προβλέπει ρύθμιση και επιδότηση δανείου και ήταν αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες (και τους θεσμούς) αποτελεί την «επόμενη» μέρα του Νόμου Κατσέλη, που ήταν ένα καινοτόμο προστατευτικό πλαίσιο το οποίο όμως δεν εξελισσόταν ώστε να ακολουθεί τις οδυνηρές εξελίξεις της κρίσης και να αποκλείει τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.

Ετσι, τα τελευταία χρόνια ο Νόμος Κατσέλη/Σταθάκη επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει και τα χρέη προς το Δημόσιο και καθιέρωσε κοινωνικά κριτήρια για την εφαρμογή του, έτσι ώστε να ευνοούνται οι οικονομικά αδύναμοι δανειολήπτες.

Και στο πλαίσιο αυτό βελτιώθηκε η διαδικασία ένταξης στον νόμο προβλέποντας άρση του τραπεζικού απορρήτου, ώστε να εντοπίζονται οι «στρατηγικοί κακοπληρωτές». Παράλληλα την εκδίκαση των υποθέσεων ανέλαβαν εξειδικευμένα ειρηνοδικεία.

Τέλος, η βελτίωση του Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών δεσμεύει και τις εταιρείες διαχείρισης δανείων, ενώ στο πλαίσιο προστασίας και ενημέρωσης των δανειοληπτών δημιουργήθηκε και συνεχώς επεκτείνεται πανελλαδικό δίκτυο Κέντρων-Γραφείων Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών (ΚΕΥΔ-ΓΕΥΔ).